Những tín hiệu sinh sôi của loài linh trưởng có nguy cơ tuyệt chủng
Hà Giang là địa bàn có sự tồn tại, phát triển của một loài linh trưởng được xác định là loài cực kỳ nguy cấp của thế giới, đang bị đe dọa tuyệt chủng, đó là voọc mũi hếch. Trong mối đe dọa bị săn bắt, môi trường sống bị thu hẹp, đàn voọc mũi hếch đã và đang được tăng cường bảo vệ với những tín hiệu sinh trưởng đáng mừng.
Hà Giang có 2 quần thể vọc mũi hếch khả sinh
Theo Tổ chức Bảo tồn động, thực vật hoang dã quốc tế (gọi tắt là FFI), hiện Hà Giang là nơi duy nhất còn ghi nhận 2 quần thể loài voọc mũi hếch khả sinh. Từ năm 2002, FFI đã bắt đầu phối hợp thực hiện các hoạt động bảo vệ một quần thể lớn nhất được biết đến tại khu rừng Khau Ca, thuộc Vườn Quốc gia Du Già ở các huyện Bắc Mê và Vị Xuyên. Các nỗ lực bảo tồn voọc mũi hếch đã giúp cho quần thể này ổn định và tăng từ dưới 90 cá thể năm 2002 lên hơn 160 cá thể năm 2020. Năm 2007, tiếp tục xác nhận sự hiện diện của voọc mũi hếch tại khu vực rừng phòng hộ đầu nguồn thuộc các xã Tùng Vài, Cao Mã Pờ, Tả Ván, huyện Quản Bạ. Cho đến nay, đây là khu vực sinh sống của quần thể voọc mũi hếch lớn thứ hai ở Việt Nam và trên thế giới với hàng chục cá thể. Hơn 20 năm qua, FFI và Hà Giang đã triển khai rất nhiều hoạt động nhằm bảo vệ và bảo tồn 2 quần thể voọc mũi hếch, đồng thời đều ghi nhận sự sinh sôi các cá thể non, sự gia tăng về cá thể voọc mũi hếch ở các quần thể.
Nhiều cá thể voọc mũi hếch non được phát hiện trong quần thể vọc ở Khau Ca. Ảnh: Chu Xuân Cảnh
Hiện nay, Hà Giang đang thực hiện Dự án bảo tồn loài voọc mũi hếch và các loài động, thực vật nguy cấp dựa vào cộng đồng, giai đoạn 2022 – 2025 do Tổ chức FFI và UBND tỉnh phối hợp thực hiện. Dự án có mục tiêu bảo vệ, duy trì nguyên trạng hệ sinh thái rừng là nơi sinh sống của loài voọc mũi hếch, đồng thời bảo tồn các loài động, thực vật nguy cấp quý hiếm khác tại Hà Giang. Đồng chí Đào Duy Tuấn, Chi cục trưởng Chi cục Kiểm lâm tỉnh cho biết: Diện tích rừng của Hà Giang thuộc vào loại lớn của cả nước, với độ che phủ rừng toàn tỉnh đến cuối năm 2024 đạt khoảng 59,3%. Cùng với nỗ lực của tỉnh trong công tác bảo vệ, phát triển rừng, sự quan tâm, đầu tư bảo vệ môi trường sống của voọc mũi hếch và các loài động thực vật quý hiếm là một trong những điểm tựa cho sự sinh sôi của loài linh trưởng có nguy cơ tuyệt chủng của thế giới.
Cũng theo Chi cục Kiểm lâm tỉnh, việc giám sát đa dạng sinh học trong 6 tháng đầu năm 2024 tại khu rừng Khau Ca tiếp tục phát hiện sự sinh sống, phát triển của đàn voọc mũi hếch cũng như các loài động vật khác... Môi trường sống của voọc mũi hếch đã và đang được theo dõi, bảo vệ. Với sự tài trợ từ các tổ chức nước ngoài, Chi cục Kiểm lâm tỉnh, Hạt Kiểm lâm các huyện trong khu vực và Tổ chức FFI nỗ lực phối hợp triển khai các hoạt động phát triển sinh kế cho người dân tại các xã vùng dự án; phát huy vai trò của các nhóm tuần tra thực hiện dự án nhằm phát hiện những mối nguy cơ gây ảnh hưởng đến sinh cảnh của voọc và các loài động, thực vật nguy cấp; tích cực triển khai công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức bảo vệ rừng, bảo vệ voọc mũi hếch cho cộng đồng, trong đó có học sinh.
Những hình ảnh voọc non đầy hy vọng
Những cá thể voọc mũi hếch được ghi nhận mới đây ở Hà Giang.
Anh Chu Xuân Cảnh, cán bộ của Tổ chức FFI là người có nhiều năm theo dõi về vấn đề bảo tồn loài voọc mũi hếch ở Hà Giang. Anh Cảnh cho biết, đàn voọc anh chụp vào khoảng cuối năm 2023 ở khu vực Vườn Quốc gia Du Già với tổng số cá thể đếm được khoảng 95 con, cùng với đó, trong đàn này còn có một số di chuyển theo hướng khác nên không đếm hết được. Đặc biệt trong lần phát hiện này, có những hình ảnh rất đáng mừng đó là sự xuất hiện rất nhiều cá thể voọc non với khoảng 15 – 20 con non.
Theo Chi cục Kiểm lâm tỉnh, ngày 22.2.2024, lực lượng chức năng cũng đã quan sát được một đàn voọc mũi hếch với 69 cá thể, trong đó có các cá thể voọc non tại Khau Ca. Những hình ảnh đó khẳng định đàn voọc đang sinh sôi ở khu vực Vườn Quốc gia Du Già, cũng như cho thấy chúng ta đang đạt được những kết quả tích cực về bảo vệ môi trường sống của loài linh trưởng quý hiếm này.
Anh Chu Xuân Cảnh của Tổ chức FFI cũng cho biết, với sự phối hợp của FFI với UBND tỉnh Hà Giang thực hiện việc bảo tồn loài vọc mũi hếch, theo dõi ước số cá thể voọc mũi hếch tại Hà Giang có khoảng 200 cá thể. Đây là loài đặc hữu của Việt Nam và hiện tại chỉ ghi nhận ở Hà Giang. Trước đây cũng ghi nhận có ở Tuyên Quang, nhưng hơn 10 năm nay không ghi nhận lại sự xuất hiện của voọc mũi hếch ở đó nữa, điều này có thể do môi trường sống bị tác động.
Theo các nhà khoa học, loài voọc mũi hếch thường có hơn 90% thời gian trong ngày ở trên cây, chúng rất hạn chế xuống đất để tránh những mối nguy hiểm. Do sự nhạy cảm đó nên voọc rất kén môi trường sống và dễ rời đi nếu gặp những mối đe dọa đến môi trường sống của chúng. Chính vì thế, sự tồn tại của đàn voọc và những cá thể voọc non ở Hà Giang cho thấy niềm tin, hy vọng về sự sinh sôi của chúng. Đó cũng là một hình ảnh rất đẹp về môi trường tự nhiên của Hà Giang.
Hình ảnh voọc mũi hếch duy nhất chỉ có ở Hà Giang đã và đang được chia sẻ rộng rãi, như một niềm tự hào của Hà Giang và cũng chính là minh chứng cho nỗ lực bảo vệ thiên nhiên, môi trường sống nơi cực Bắc Tổ quốc.
