Những ưu điểm vượt trội về nội dung cam kết tại Công ước Hà Nội

Lễ mở ký Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm mạng (Công ước Hà Nội). (Ảnh: Thành Long)

Phạm vi

Với tính chất là văn kiện của Liên hợp quốc, Công ước sẽ có tầm ảnh hưởng rộng nhất và bao quát nhất so với tất cả các văn kiện liên quan đến không gian mạng. Tương tự như các Công ước về hình sự trước đây như Công ước của Liên hợp quốc về chống tội phạm xuyên quốc gia (UNTOC) & Công ước của Liên hợp quốc về chống tham nhũng (UNCAC), Công ước Hà Nội cũng sẽ sớm có sự bao phủ toàn cầu để cho phép hợp tác chống tội phạm mạng ở cấp độ toàn diện nhất. Điều này phản ánh đúng nhất hiện thực của tội phạm mạng thời gian qua khi đã biến tướng trở thành là hiện tượng toàn cầu, có tổ chức cao và không có biên giới, sẵn sàng lợi dụng hạ tầng của các quốc gia yếu kém nhất để tấn công các nạn nhân.

Nội hàm

Công ước Hà Nội có tính kế thừa các quy phạm đã được thực hành ổn định từ các văn kiện chống tội phạm mạng cấp khu vực khác, như Công ước Budapest (do Hội đồng châu Âu thông qua 2001), Công ước Malabo (do Liên minh châu Phi thông qua năm 2014). Đồng thời, với việc được đàm phán mới và cập nhật các công nghệ số, Công ước Hà Nội đã bổ sung kịp thời các hình thức phạm tội trên không gian mạng có tác động rất tiêu cực thời gian qua là lừa đảo trực tuyến, lạm dụng trẻ em trên không gian mạng và phát tán các hình ảnh riêng tư. Như vậy, có thể nói Công ước Hà Nội bám sát nhất thực tiễn tội phạm mạng hiện nay và sẽ có khả năng thực thi cao và hiệu quả đối với nhiều dạng tội danh phổ biến trên không gian mạng.

Nghiệp vụ

Công ước quy định cụ thể về việc trao đổi chứng cứ điện tử giữa các quốc gia đối với các loại tội danh nghiêm trọng đang gia tăng thời gian qua như khủng bố và tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia. Đây là các loại tội danh đã được nhiều Công ước Liên hợp quốc về chống khủng bố, chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia quy định và được cộng đồng quốc tế rất quan tâm. Các quy định về trao đổi chứng cứ sẽ cho phép các nước triển khai các nghiệp vụ hiệu quả để ngăn chặn các tội danh ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh quốc gia này.

Cấu trúc

Công ước Hà Nội vượt trội so với các công cụ cấp độ khu vực khác như Công ước Budapest với việc bổ sung thêm các biện pháp kỹ thuật để bảo vệ nạn nhân và nhân chứng, các công cụ để thu hồi tài sản của tội phạm mạng và hợp tác quốc tế trong chuyển giao người bị kết án, điều tra chung và hợp tác cảnh sát. Như vậy, Công ước Hà Nội cung cấp bộ công cụ pháp lý toàn diện cho các cơ quan thực thi pháp luật để xử lý toàn bộ quy trình liên quan đến tội phạm mạng, từ phát hiện, điều tra, truy tố và xét xử tội phạm mạng, cũng như xử lý các hệ quả, bảo vệ nạn nhân của tội phạm mạng.

Thiện chí

Công ước có quy định cụ thể về hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao năng lực cho các nước đang phát triển để xây dựng các nghiệp vụ cần thiết khi tham gia hợp tác quốc tế phòng chống tội phạm mạng ở quy mô toàn cầu. Trong đó, các nước khẳng định nhu cầu tăng cường điều phối và hợp tác giữa các quốc gia, thông qua hỗ trợ kỹ thuật và nâng cao năng lực, bao gồm chuyển giao công nghệ cho các nước đang phát triển, với các biện pháp như hoàn thiện khung pháp lý trong nước, nâng cao năng lực của cơ quan thực thi pháp luật để đối với tội phạm mạng ở mọi hình thức, bao gồm phòng ngừa, phát hiện, điều tra và truy tố; trong đó phát huy vai trò của LHQ. Những nội dung này là các cam kết cụ thể nhất để bảo đảm thiện chí của các quốc gia, dù nhỏ hay yếu, đều có thể đóng góp vào nỗ lực chung về phòng, chống tội phạm mạng.

Đặc thù không gian mạng

Công ước có sự quan tâm thích đáng đối với các quyền con người trên không gian mạng, bảo đảm các quy định về tố tụng, điều tra phải có biện pháp bảo vệ quyền của người dân, cũng như việc trao đổi dữ liệu cá nhân. Đồng thời, Công ước có các quy định cụ thể về trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân đóng vai trò “bên cung cấp dịch vụ” trên không gian mạng. Đây là một đặc tính riêng biệt của Công ước đầu tiên dành cho không gian mạng.

Quang Huy