Niềm tin từ thiện

Nhà hảo tâm bức xúc đòi trả lại tiền từ thiện

Đây có lẽ là hành động “cực chẳng đã” sau khi những ồn ào liên quan đến số tiền kêu gọi từ thiện cho bé M.H do cá nhân đứng ra kêu gọi. Cụ thể, tháng 11/2024, người này thông qua mạng xã hội kêu gọi cư dân mạng hỗ trợ cho bé M.H điều trị bệnh ung thư. Đến trưa ngày 24/2, tài khoản thiện nguyện này đã nhận được tổng hơn 16,7 tỷ đồng nhưng số dư chỉ còn hơn 54,7 triệu đồng. Lúc này, các nhà hảo tâm và dân mạng không khỏi thắc mắc về việc số tiền 16,7 tỷ đã được sử dụng như thế nào. Tới tối ngày 25/2, người này đã chính thức livestream trên TikTok để làm rõ về số tiền này.

Khi đó, anh này giải thích, đáng lẽ phải minh bạch sao kê ngay từ đầu nhưng do quá trình chữa bệnh của bé M.H chưa kết thúc nên chưa làm. Dẫu vậy, nhiều người vẫn cảm thấy chưa thỏa đáng đối với những giải trình của người ủy thác nhận tiền từ thiện. Thậm chí, một số ý kiến lên tiếng đòi được trả lại một phần hoặc tất cả số tiền mình đã quyên góp. Tổ chức từ thiện quốc tế Give Asia ngay sau đó đã dừng chiến dịch quyên góp cho bé M.H và chuyển hướng số tiền 300 triệu đồng đã quyên góp được cho một trẻ em khác đang cần giúp đỡ tại Bệnh viện Đại học Quốc gia Singapore (NUH). Nguyên nhân được đại diện của tổ chức cho biết là do những tình huống bất ngờ và tranh cãi xung quanh người mẹ của em bé.

Đây không phải là lần đầu tiên xảy ra những tranh cãi về hoạt động từ thiện do các cá nhân đứng ra kêu gọi ủng hộ những số phận kém may mắn, các bệnh nhân cần được giúp đỡ hoặc khi bão lũ, thiên tai xảy ra… Với sức ảnh hưởng trong xã hội, nhiều cá nhân đã nhận được sự tin tưởng ủy thác từ nhiều tổ chức, cá nhân với số tiền lên đến hàng tỉ đồng cho hoạt động từ thiện. Từ đây, không ít lùm xùm đã xảy ra xung quanh việc sử dụng số tiền này ra sao, vào mục đích gì, có giấy tờ gì chứng minh hay không…

Hậu quả của những ồn ào này đối với người nhận được ủy thác đó là dẫn đến những nghi ngờ của dư luận xã hội, thậm chí có vụ việc còn tạo nên làn sóng phẫn nộ, tẩy chay người đó, khiến cho công việc, cuộc sống, tình cảm của cá nhân đó chịu ảnh hưởng nặng nề.

Về phía dư luận xã hội, một số ý kiến lo lắng khi tiền từ thiện bị sử dụng thiếu minh bạch, thậm chí bị ăn chặn sẽ khiến nhà hảo tâm có tâm lý e ngại khi tiếp tục hưởng ứng những lời kêu gọi giúp đỡ khác. Nghiêm trọng hơn, một khi mất niềm tin đối với một cá nhân, tổ chức thiếu uy tín có thể dẫn đến hậu quả là niềm tin vào hoạt động từ thiện nói chung sẽ bị giảm sút, dẫn đến tổn thất cho cả xã hội vì nhiều số phận đáng thương khác không được hỗ trợ kịp thời.

Dẫu vậy, theo PGS.TS Nguyễn Hồi Loan, nguyên trưởng Khoa Tâm lý, Xã hội học, Trường ĐH Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐH Quốc gia Hà Nội), bản chất của từ thiện là xuất phát từ lòng nhân ái. Trong Phật giáo gọi đó là lòng trắc ẩn giữa con người với con người, muốn giúp đỡ cưu mang một người khác trong hoạn nạn khó khăn.

Để lòng tốt không bị lợi dụng

Một thuận lợi hiện nay so với trước đây là sự ra đời của các tài khoản thiện nguyện có tính năng tự động công khai sao kê giao dịch, cho phép người dùng và cộng đồng theo dõi thu chi dễ dàng vào bất cứ lúc nào mà không phụ thuộc vào ngân hàng. Tuy nhiên, dòng tiền vào tài khoản rất rõ ràng nhưng phần chi ra được chuyển cho ai, có đúng như nội dung trong sao kê hay không thì vẫn là băn khoăn của nhiều người.

Để thực sự minh bạch, tạo niềm tin cho cộng đồng khi muốn làm từ thiện, PGS.TS Nguyễn Hồi Loan, cho rằng trước hết cần sự minh bạch trong từng khoản chi phí mà người nhận ủy thác thực hiện. Trong đó, không chỉ liệt kê những con số vô tri mà sự thuyết phục thực sự đến từ những hóa đơn viện phí, hóa đơn mua hàng, danh sách người nhận ủng hộ… cùng với hình ảnh được cập nhật liên tục suốt hành trình thiện nguyện. Mặc dù điều này sẽ làm mất thời gian, công sức hơn của người/tổ chức nhận ủy thác song về lâu dài, sẽ đem lại những lợi ích lớn. Đó là tạo được niềm tin cho những người đã chung tay ủng hộ và cả cộng đồng, từ đó thu hút thêm những sự hỗ trợ khác. Đồng thời, thông qua hình thức giám sát từ cộng đồng này có thể tránh được những sai lầm, thiếu sót trong quá trình làm từ thiện nhờ sức mạnh và trí tuệ tập thể.

Một giải pháp khác được đại diện nền tảng Thiện nguyện phát triển bởi MB Bank chia sẻ đó là ngay trong tháng 3/2025 sẽ bổ sung tính năng kiểm soát mục tiêu gây quỹ với tài khoản thiện nguyện “vừa đủ”. Giải pháp này nhằm hỗ trợ các tổ chức và cá nhân mở tài khoản riêng cho từng cuộc vận động, đồng thời không tiếp nhận đóng góp sau khi hết thời hạn.

Cụ thể, mỗi chiến dịch sẽ được gắn với một Virtual Account (tài khoản định danh chiến dịch), trong đó thời gian và số tiền mục tiêu sẽ được thiết lập theo nhu cầu thực tế của chiến dịch. Khi số tiền mục tiêu đã đạt định mức hoặc khi kết thúc thời gian quy định, tài khoản sẽ tự động ngừng tiếp nhận tiền đóng góp và gửi thông báo đến người vận động cũng như các nhà hảo tâm. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc kiểm soát chặt chẽ dòng tiền, giúp đảm bảo tính minh bạch và đúng mục đích của các chiến dịch thiện nguyện, đồng thời bảo vệ quyền lợi của người đóng góp và các bên liên quan.

Ngoài Nghị định 93/2021/NĐ-CP, hoạt động từ thiện hiện đang được điều chỉnh bởi Điều 175 Bộ Luật hình sự 2015, sửa đổi năm 2017 (quy định hình phạt với việc trục lợi tiền từ thiện); Nghị định 148/2007/NĐ-CP về tổ chức, hoạt động của quỹ xã hội, quỹ từ thiện... Dẫu vậy, thực tế phong phú với nhiều vấn đề phát sinh trong các hoạt động từ thiện đòi hỏi có thêm những kênh giám sát độc lập khác để đảm bảo không có sự gian lận ở đây, nhất là những tài khoản nhận được sự ủng hộ lớn có thể làm nảy sinh lòng tham của con người trong một thời điểm nào đó.

Đồng thời, cần có quy định về việc truyền thông cho các hoạt động từ thiện phải thực hiện thường xuyên, liên tục, rõ ràng từng mục để cung cấp thông tin đầy đủ giúp các nhà hảo tâm và cộng đồng yên tâm là lòng tốt không bị lợi dụng.

Về phía các cơ quan truyền thông cần thận trọng khi tuyên truyền, giới thiệu về một tổ chức, cá nhân với hoạt động từ thiện để người dân hiểu đúng, hiểu rõ, đặt niềm tin đúng người, đúng việc.

Hàn Minh