Nở rộ trào lưu tự ép dầu thực vật tại nhà

Việc tự ép dầu tại nhà mang lại cho người dân niềm tin về sự an toàn.

Từ đầu năm đến nay, các cơ sở ép dầu lạc, vừng thủ công tại nhiều địa phương đang hoạt động hết công suất từ sáng sớm đến đêm khuya. Người dân đổ xô mang nguyên liệu đến ép dầu, phản ánh mối lo ngại sâu sắc về chất lượng dầu ăn công nghiệp trên thị trường.

Tại xóm Trường An, xã Đông Lộc (Nghệ An), cơ sở ép dầu của anh Hoàng Văn Quân ghi nhận nhu cầu ép dầu tăng đột biến, đặc biệt sau khi xuất hiện các thông tin cảnh báo về dầu ăn kém chất lượng. Một tháng trở lại đây đang là mùa thu hoạch lạc, người dân mang lạc đến ép rất nhiều. Có người chỉ vài yến, người mang cả tạ để dành dùng quanh năm.

Mỗi ngày, cơ sở của anh Quân tiếp nhận 1 - 1,5 tấn nguyên liệu như lạc, vừng, đậu tương. Lạc nhân sau khi làm sạch sẽ được ép 2 - 3 lần để vắt kiệt dầu, sau đó dầu thô được lọc qua máy nén khí để cho ra thành phẩm. Theo anh Quân, 10kg lạc nhân cho ra khoảng 5 lít dầu. Dầu lạc nguyên chất thành phẩm có giá khoảng 120.000 - 130.000 đồng/lít, cao gần gấp 3 lần dầu công nghiệp, nhưng vẫn được ưa chuộng.

Các cơ sở ép dầu lạc, vừng thủ công tại Nghệ An đang hoạt động hết công suất.

Tương tự tại Hải Phòng, bà Nguyễn Thị Chín ở phường Lê Đại Hành chia sẻ: “Khu vực này có vùng trồng lạc lớn nên tôi và nhiều hộ dân ở đây thường dùng dầu lạc ép thủ công. Trước đây, tôi chỉ ép vài lít để ăn dần, giờ mỗi tháng phải ép cả chục lít cho ba thế hệ trong nhà. Dầu lạc tự ép thơm ngon, đậm vị và để được lâu mà không lo có chất bảo quản".

Theo bà Chín, tình trạng dầu ăn công nghiệp bị pha tạp, sử dụng phụ gia không rõ nguồn gốc khiến bà và nhiều người khác mất niềm tin vào các sản phẩm đóng chai. Thay vào đó, việc tự tay chọn lạc nhân, mang đi ép hoặc ép tại nhà bằng máy gia đình mang lại niềm tin về sự an toàn.

Xu hướng tự ép dầu tại nhà hoặc mang đến các cơ sở nhỏ lẻ ngày càng lan rộng ở nhiều địa phương, đặc biệt tại các vùng đồng bằng trồng nhiều lạc như Bắc Giang, Thái Bình, Thanh Hóa, Hà Tĩnh... Trong bối cảnh thị trường thực phẩm tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn, việc "tự cứu mình" bằng cách trở về với phương pháp truyền thống đang được nhiều người coi là một giải pháp an toàn và bền vững.

Xu hướng tự ép dầu tại các cơ sở nhỏ lẻ ngày càng lan rộng ở nhiều địa phương.

Thậm chí, bên cạnh dầu lạc hay dầu vừng, xu hướng dùng hạt dinh dưỡng cao cấp để ép dầu cũng đang nở rộ. Trên nhiều nhóm nội trợ, các loại hạt như mắc-ca, óc chó, hạnh nhân, sacha inchi (sachi) được ưa chuộng vì giàu omega-3, omega-6 và vitamin E... Nhiều cửa hàng thực dưỡng cũng nhận ép thuê các loại hạt, với chi phí từ 100.000 – 150.000 đồng/lít tùy loại.

Cùng với đó, thị trường hạt ép dầu cũng trở nên sôi động khi nhu cầu tăng cao. Tại các cửa hàng thực phẩm sạch và chợ mạng, giá các loại hạt có sự chênh lệch rõ rệt tùy nguồn nhập và chất lượng.

Hạnh nhân Mỹ đang được bán trên các sàn thương mại điện tử với giá 45.000 – 55.000 đồng/kg, hạt mắc-ca size đại có giá từ 135.000 – 160.000 đồng/kg, hạt óc chó vàng tách vỏ có giá từ 215.000 – 275.000 đồng/kg… Ghi nhận sau khi được ép, dầu hạnh nhân có giá từ 240.000 – 350.000 đồng/lít; dầu mắc-ca có giá khoảng 700.000 – 900.000 đồng/lít...

Đáng lưu ý, trên thị trường cũng xuất hiện các loại máy ép dầu mini khiến các bà nội trợ đổ xô “săn lùng”. Trên sàn thương mại điện tử, nhiều người bán giới thiệu các loại máy ép dầu mini cho gia đình, với đủ các mức giá từ 2 đến 8 triệu đồng. Nhiều người cho rằng, nếu có thể sử dụng thường xuyên và lâu dài, thì đây là một khoản đầu tư xứng đáng.

Trên thị trường cũng xuất hiện các loại máy ép dầu mini có thể sử dụng tại nhà.

Với loại máy ép dầu thực vật có tên Tahawa xuất xứ từ Nhật Bản, người bán cho biết có thể ép các loại dầu như lạc, điều, mè, đậu nành, dừa, oliu, hạt cải, hạnh nhân, macca, óc chó... Có giá lên đến 7,5 triệu đồng, máy được quảng cáo là có thể “kiểm soát nhiệt độ hoàn toàn tự động, đảm bảo quá trình ép dầu luôn diễn ra ở nhiệt độ lý tưởng, giúp tối ưu hóa hiệu quả ép dầu và đảm bảo an toàn cho người sử dụng”.

Thảo luận trên các hội nhóm, hầu hết người tiêu dùng đều tin tưởng dầu được ép nguyên chất tại nhà là an toàn. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, dầu ép thủ công rất dễ nhiễm tạp chất nếu không được xử lý đúng.

Chẳng hạn, nếu các loại hạt dùng để ép có hạt thối, mốc sẽ sinh ra độc tố aflatoxin, độc tố này do nấm mốc sinh ra, chúng có khả năng gây ung thư rất cao, khi đã tan vào dầu thì không thể kiểm soát được. Trong quá trình ép thủ công, do tiếp xúc với không khí, nhiệt độ môi trường, dầu dễ bị oxy hóa hơn ép trong dây chuyền khép kín.

Bên cạnh đó, hàng triệu bà nội trợ đã từ bỏ bơ, mỡ động vật để chuyển sang sử dụng dầu thực vật, nhằm hi vọng bữa cơm gia đình sẽ lành mạnh và an toàn hơn. Dù vậy, mọi thực phẩm chỉ có thể đem lại lợi ích khi được sử dụng khoa học và cân bằng. Nếu lạm dụng bất kỳ thực phẩm nào thì chắc chắn sẽ có ít nhiều tác dụng phụ, và dầu thực vật cũng không ngoại lệ.

Mọi thực phẩm chỉ có thể đem lại lợi ích khi được sử dụng khoa học và cân bằng.

Một nghiên cứu được công bố trên BMJ cho thấy mỡ động vật tuy có chứa các axit béo bão hòa - thủ phạm gây xơ cứng động mạch - xong bù lại chúng có chứa lipoprotein và axit polyenoic có lợi cho hệ tim mạch. Ngoài ra, mỡ động vật lại có khả năng chịu nhiệt tốt hơn, đáp ứng các yêu cầu chiên, rán.

Ngược lại, dầu thực vật khả năng chịu nhiệt thấp, khi được nấu ở nhiệt độ cao sẽ sản sinh ra peroxide, đây là chất gây ung thư. Đồng thời, các thành phần dinh dưỡng và chất béo cũng bị phá vỡ, làm ảnh hưởng tới sức khỏe và hoạt động của tim mạch.

TS.BS. Trần Khánh Vân, Trưởng Khoa Vi chất dinh dưỡng, Viện Dinh dưỡng Quốc gia, cho biết: "Mỡ lợn có chứa các axit béo bão hòa, nếu ăn quá nhiều có thể khiến cho cơ thể dư thừa cholesterol. Còn nếu chỉ ăn hoàn toàn dầu thực vật mà bỏ qua mỡ động vật thì lại khiến cơ thể bị thiếu các axit béo không no cần thiết. Tốt nhất là người dân nên ăn kết hợp xen kẽ 30% mỡ động vật và 70% dầu thực vật cho các nhu cầu khác nhau của gia đình".

Tuệ Mỹ