Nổ thiết bị liên lạc: Thách thức an ninh hàng không

Trong thời đại kỹ thuật số phát triển nhanh chóng, các thiết bị chạy bằng pin không còn là thứ xa xỉ mà là thứ cần thiết. Từ điện thoại thông minh, máy tính bảng, máy tính xách tay đến thiết bị đeo, những tiện ích này đã trở thành một phần không thể thiếu trong thói quen hàng ngày của chúng ta, kể cả khi đi máy bay.

Tuy nhiên, những sự kiện gần đây và sự xuất hiện của các mối đe dọa mới đã bộc lộ mặt tối của sự tiện lợi này, nó có thể gây ra hậu quả thảm khốc cho an toàn hàng không.

Vụ nổ hàng loạt các thiết bị liên lạc gồm máy nhắn tin, bộ đàm ở Lebanon và Syria cho thấy không có thiết bị nào hoàn toàn an toàn dù có vẻ vô hại đến đâu.

Lời cảnh tỉnh nghiêm túc

Vụ nổ máy nhắn tin của lực lượng Hezbollah không chỉ là một sự cố đơn lẻ; nó là minh họa rõ ràng và đáng lo ngại về những mối nguy hiểm tiềm ẩn trong những thiết bị mà chúng ta sử dụng hàng ngày.

Máy nhắn tin, từng là hiện thân của công nghệ truyền thông tiên tiến trong thời kỳ tiền điện thoại thông minh, giờ đây có vẻ lỗi thời, nhưng chúng vẫn có chung các nguyên tắc thiết kế cơ bản như nhiều thiết bị điện tử cầm tay ngày nay: chúng chạy bằng pin lithium-ion.

Vụ nổ máy nhắn tin, bộ đàm khiến hàng chục người chết và hàng nghìn người bị thương ở Lebanon

Những loại pin này được tin dùng vì mật độ năng lượng, hiệu suất cao và kích thước tương đối nhỏ gọn, đã trở thành nguồn điện tiêu chuẩn trong hầu hết các thiết bị điện tử cầm tay hiện đại, từ điện thoại thông minh đến máy tính xách tay. Tuy nhiên, từ những vụ việc gần đây đã phơi bày một thực tế đáng sợ - những nguồn điện tưởng chừng vô hại này có thể trở nên nguy hiểm khi bị xâm phạm.

Nó cho thấy rằng ngay cả những thiết bị điện tử trông có vẻ vô hại nhất cũng có thể biến thành vũ khí nguy hiểm nhất nếu chúng rơi vào tay kẻ xấu. Sự cố này là lời nhắc nhở nghiêm túc rằng chúng ta cần phải suy nghĩ lại về cách nhận thức và xử lý các thiết bị chạy bằng pin.

Trong thời đại công nghệ phổ biến và nhu cầu về nguồn điện di động ngày càng tăng, chúng ta phải luôn cảnh giác về những mối đe dọa tiềm ẩn do các thiết bị chạy bằng pin gây ra.

Không nên đánh giá thấp sự dễ dàng mà những thiết bị này có thể bị sửa đổi và vũ khí hóa bởi những kẻ có ý đồ xấu. Sự cố này thách thức chúng ta phải cân bằng giữa sự phụ thuộc vào các công nghệ này với nhu cầu về các biện pháp bảo mật nghiêm ngặt có thể giảm thiểu rủi ro liên quan đến chúng.

Hơn nữa, vụ nổ này đã nêu bật những hạn chế của các giao thức an ninh hiện tại. Trong khi các sân bay và các địa điểm an ninh khác đã có những bước tiến đáng kể trong việc phát hiện và ngăn chặn việc buôn lậu vũ khí và chất nổ truyền thống, thì các phương pháp được sử dụng để che giấu chất nổ trong các thiết bị điện tử lại là một ranh giới mới trong các mối đe dọa an ninh.

Thật đáng báo động khi một lượng nhỏ vật liệu nổ có thể được nhúng trong pin và không bị phát hiện bằng các phương pháp sàng lọc thông thường. Điều này đòi hỏi phải đánh giá lại các hoạt động bảo mật hiện tại và phát triển các công nghệ sàng lọc tiên tiến hơn có khả năng xác định các mối đe dọa ẩn giấu như vậy.

Những hàm ý rộng hơn của sự cố này là rất sâu sắc. Nó buộc phải xem xét lại cách chúng ta thiết kế, sản xuất và quản lý các thiết bị chạy bằng pin, đặc biệt là những thiết bị có thể được mang vào môi trường nhạy cảm hoặc có nguy cơ cao.

Nó cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc nghiên cứu và phát triển liên tục về công nghệ an toàn pin, cũng như nhu cầu nâng cao nhận thức của công chúng về những nguy cơ tiềm ẩn mà các thiết bị này gây ra. Tóm lại, vụ nổ máy nhắn tin của lực lượng Hezbollah này không chỉ là lời cảnh tỉnh; mà còn là lời kêu gọi hành động đối với tất cả các bên liên quan tham gia vào quá trình sản xuất, quản lý và sử dụng các thiết bị điện tử cầm tay.

Mạch quản lý pin không phải là biện pháp bảo vệ an toàn tuyệt đối

Mạch quản lý pin (BMC) là những anh hùng thầm lặng của an toàn pin. Chúng hoạt động âm thầm đằng sau hậu trường để ngăn ngừa tình trạng sạc quá mức, quá nhiệt và đoản mạch.

Các mạch này theo dõi tình trạng pin, đảm bảo pin hoạt động trong các thông số an toàn và kéo dài tuổi thọ pin. Tuy nhiên, giống như bất kỳ công nghệ nào, BMC có lỗ hổng. Mặc dù được thiết kế để mạnh mẽ, nhưng chúng không phải là không thể sai sót và những kẻ tấn công tinh vi có thể khai thác điểm yếu của chúng.

Hệ thống mạch quản lý pin (BMC)

Được lập trình để phát nổ vào ngày và giờ cụ thể: Pin có thể được gắn bộ hẹn giờ để kích hoạt vụ nổ vào ngày và giờ đã định trước. Phương pháp này cho phép kẻ tấn công đảm bảo thiết bị phát nổ vào thời điểm thuận lợi hoặc có sức tàn phá nhất, chẳng hạn như khi thiết bị có khả năng ở trên máy bay hoặc ở nơi đông người.

Được kích hoạt bởi lệnh phần mềm: Pin có thể được liên kết với phần mềm của thiết bị, nơi một lệnh hoặc mã thực thi cụ thể kích hoạt vụ nổ. Phương pháp này cho phép kích hoạt từ xa, giúp kẻ tấn công có thể kích nổ thiết bị từ xa mà không cần phải ở gần thiết bị. Trong hàng không, điều này đặc biệt nguy hiểm vì thiết bị có thể được kích hoạt giữa chuyến bay bằng tín hiệu được gửi từ mặt đất hoặc thậm chí là từ một máy bay khác.

Được kích hoạt bởi các yếu tố môi trường (độ cao hoặc áp suất): Pin có thể được thiết kế để phản ứng với những thay đổi về điều kiện môi trường như độ cao hoặc áp suất không khí, vốn thay đổi tự nhiên trong suốt chuyến bay. Khi máy bay bay lên hoặc hạ xuống, sự thay đổi trong những điều kiện này có thể kích hoạt chất nổ, khiến việc phát hiện hoặc ngăn chặn gần như không thể thực hiện được khi máy bay đã bay.

Được kích hoạt bởi Tọa độ GPS: Với sự tích hợp của công nghệ GPS, một cục pin có gai có thể được lập trình để phát nổ khi thiết bị đạt đến tọa độ cụ thể. Điều này làm cho nó trở thành một vũ khí có mục tiêu cao, có khả năng được kích nổ khi máy bay đi vào không phận cụ thể hoặc tiếp cận một thành phố hoặc quốc gia cụ thể.

Được kích hoạt bởi Geofencing: Geofencing liên quan đến việc thiết lập ranh giới ảo xung quanh một khu vực địa lý. Thiết bị có thể được lập trình để phát nổ ngay khi đi vào hoặc ra khỏi các ranh giới này, tăng thêm một lớp chính xác trong việc kiểm soát thời điểm và địa điểm xảy ra vụ nổ. Điều này có thể đặc biệt nguy hiểm trong quá trình cất cánh hoặc hạ cánh khi máy bay đi qua nhiều khu vực được rào địa lý.

Được điều khiển bằng vệ tinh hoặc máy bay có sóng vi ba tập trung: Các phương pháp tiên tiến có thể bao gồm việc sử dụng sóng vi ba tập trung, từ vệ tinh hoặc máy bay khác, để tăng nhiệt độ của pin hoặc các thành phần của pin, chẳng hạn như pin mặt trời. Bằng cách nhắm mục tiêu vào pin bằng năng lượng sóng vi ba tập trung, nhiệt độ bên trong có thể tăng lên đến mức gây ra sự mất kiểm soát nhiệt, dẫn đến nổ. Phương pháp này rất tinh vi và có thể được thực hiện từ xa, khiến nó trở thành mối đe dọa đặc biệt nguy hiểm trong ngành hàng không, nơi sự can thiệp trực tiếp vào các thiết bị trên máy bay có thể gây ra thảm họa.

Hơn nữa, sự gia tăng của các thiết bị kết nối thông qua Internet vạn vật (IoT) làm tăng các con đường cho các cuộc tấn công từ xa. Một thiết bị bị xâm phạm có thể bị kích hoạt trục trặc vào thời điểm quan trọng, biến một tiện ích điện tử lành tính thành vũ khí chết người.

Báo động kẻ giấu mặt

Một trong những khía cạnh đáng báo động nhất của vụ nổ máy nhắn tin của Hezbollah là khả năng có sự tham gia của PETN, một loại thuốc nổ dẻo cực mạnh.

PETN, viết tắt của Pentaerythritol Tetranitrate, là một loại thuốc nổ cực mạnh thường được sử dụng trong các ứng dụng quân sự. Điều khiến PETN trở nên đặc biệt nguy hiểm là tính linh hoạt của nó—nó có thể được đúc thành nhiều hình dạng khác nhau và nhúng vào các vật liệu khác, khiến nó khó bị phát hiện.

Chất nổ PETN: Thành phần nghi được giấu trong thiết bị liên lạc bị phát nổ ở Lebanon (Ảnh: Wikimedia Commons)

Khi được gắn vào pin lithium-ion, PETN gần như không thể theo dõi được. Các phương pháp kiểm tra an ninh hiện đại, mặc dù hiệu quả trong việc phát hiện các mối đe dọa thông thường như vũ khí hoặc lượng lớn thuốc nổ, nhưng có thể không phát hiện được một lượng nhỏ PETN ẩn bên trong pin.

Nếu thiết bị không được tháo rời và các thành phần của nó không được kiểm tra kỹ lưỡng, mối đe dọa này có thể không bị phát hiện ngay cả qua các cuộc kiểm tra an ninh nghiêm ngặt nhất.

Việc kích hoạt một thiết bị như vậy có thể được kiểm soát một cách chính xác. Một cục pin có thể được lập trình để phát nổ vào một ngày và giờ cụ thể, được kích hoạt bằng lệnh phần mềm hoặc được kích hoạt bởi các yếu tố môi trường như độ cao hoặc áp suất.

Ngoài ra, tọa độ GPS hoặc geofencing—nơi thiết bị được kích hoạt khi đi vào hoặc rời khỏi khu vực được chỉ định—có thể được sử dụng để kiểm soát vụ nổ. Mức độ kiểm soát này khiến những thiết bị này đặc biệt nguy hiểm trong ngành hàng không, nơi độ cao thay đổi và định vị GPS là hằng số.

Những tác động đến sự an toàn của du lịch hàng không

Khả năng một thiết bị nổ được ngụy trang khéo léo thành một thiết bị điện tử thông thường được mang lên máy bay là một viễn cảnh đáng sợ đối với an toàn hàng không.

Một vụ nổ, dù nhỏ đến đâu, cũng có thể gây ra hậu quả thảm khốc trong không gian hạn chế của khoang máy bay. Rủi ro này còn lớn hơn nữa do các giao thức an ninh hiện đại không được trang bị đầy đủ để phát hiện các mối đe dọa tinh vi như vậy.

Hiện nay, an ninh sân bay tập trung vào việc ngăn chặn các mối đe dọa thông thường hơn—các vật bằng kim loại, chất nổ lỏng hoặc vũ khí giấu kín. Những mối đe dọa này được hiểu rõ và có các phương pháp phát hiện đã được thiết lập.

Tuy nhiên, mối đe dọa do pin lithium-ion bị xâm phạm đòi hỏi một cách tiếp cận khác. Một cục pin được tẩm PETN hoặc chất nổ mạnh tương tự có thể được tuồn lên máy bay mà không bị phát hiện, một lỗ hổng đáng kể trong các biện pháp an ninh hiện tại.

Hơn nữa, bản chất của việc di chuyển bằng máy bay làm tăng thêm mức độ nguy hiểm. Máy bay là môi trường có áp suất với các lựa chọn thoát hiểm hạn chế và hậu quả của một vụ nổ giữa không trung là rất nghiêm trọng.

Một vụ nổ nhỏ có thể làm tê liệt các hệ thống quan trọng, gây hư hỏng cấu trúc hoặc dẫn đến hỏa hoạn lan nhanh trong không gian hạn chế của cabin. Khả năng mất mạng và hư hỏng máy bay là rất lớn.

Tăng cường an toàn du lịch hàng không

Với mức độ nghiêm trọng của mối đe dọa, việc áp dụng các chiến lược giảm thiểu toàn diện để giải quyết những rủi ro đặc biệt do các thiết bị chạy bằng pin gây ra trong bối cảnh hàng không là điều bắt buộc. Sau đây là một số bước thực tế có thể tăng cường đáng kể sự an toàn:

Tắt thiết bị điện tử: Một biện pháp phòng ngừa cơ bản có thể được thực hiện ngay lập tức là yêu cầu hành khách tắt tất cả các thiết bị điện tử trước khi lên máy bay. Mặc dù biện pháp này không loại bỏ hoàn toàn rủi ro, nhưng nó có thể giảm đáng kể khả năng thiết bị bị xâm phạm được kích hoạt từ xa. Đảm bảo rằng các thiết bị vẫn tắt nguồn trong các giai đoạn quan trọng của chuyến bay—cất cánh, bay ngang và hạ cánh—có thể cung cấp thêm một lớp bảo mật.

Sử dụng túi an toàn Lithium: Túi an toàn Lithium là một công cụ tương đối đơn giản nhưng hiệu quả trong việc giảm thiểu rủi ro xảy ra sự cố liên quan đến pin. Những chiếc túi này được thiết kế để chứa sự cố mất kiểm soát nhiệt, ngăn ngừa cháy nổ lan rộng. Các hãng hàng không có thể yêu cầu tất cả các thiết bị điện tử phải được lưu trữ trong những chiếc túi này khi đã lên máy bay, tạo ra một rào cản vật lý giữa thiết bị có khả năng bị xâm phạm và phần còn lại của cabin.

Tăng cường an ninh hàng không là biện pháp quan trọng để giảm thiểu rủi ro

Tích hợp túi an toàn Lithium vào lưng ghế: Để tăng cường an toàn hơn nữa, các hãng hàng không có thể tích hợp túi an toàn Lithium vào lưng ghế của mỗi hành khách. Những túi này sẽ cung cấp một vị trí được chỉ định, an toàn để lưu trữ các thiết bị điện tử trong suốt chuyến bay, giảm nguy cơ xảy ra sự cố. Cách tiếp cận này có thể được chuẩn hóa trong toàn ngành, cung cấp các biện pháp an toàn nhất quán bất kể hãng hàng không nào.

Kiểm tra an ninh nâng cao: Các phương pháp kiểm tra an ninh truyền thống tại các sân bay cần được tăng cường bằng các công nghệ tiên tiến có khả năng phát hiện các dấu hiệu hóa học liên quan đến chất nổ, ngay cả khi được giấu trong các thiết bị điện tử. Điều này có thể liên quan đến việc đầu tư vào các thiết bị quét tinh vi hơn, chẳng hạn như máy quét cắt lớp vi tính (CT), cung cấp chế độ xem chi tiết hơn về các thành phần bên trong của thiết bị. Ngoài ra, việc sử dụng chó nghiệp vụ được huấn luyện, có khả năng phát hiện các dấu vết nhỏ của chất nổ, có thể được mở rộng.

Giáo dục và nhận thức: Cuối cùng, một thành phần quan trọng của bất kỳ chiến lược giảm thiểu nào là giáo dục hành khách về các rủi ro tiềm ẩn và tầm quan trọng của việc tuân thủ các giao thức an toàn.

Các hãng hàng không và sân bay nên hợp tác trong các chiến dịch nâng cao nhận thức, truyền đạt rõ ràng các mối nguy hiểm do các thiết bị bị xâm phạm gây ra và các bước hành khách có thể thực hiện để bảo vệ bản thân và những người khác. Điều này có thể bao gồm hướng dẫn rõ ràng về cách sử dụng túi an toàn lithium, tầm quan trọng của việc tắt thiết bị và lý do đằng sau các biện pháp an ninh tăng cường.

Lời kết

Mối đe dọa do các thiết bị chạy bằng pin bị xâm phạm, đặc biệt là trong bối cảnh du lịch hàng không, vừa có thật vừa cấp bách. Vụ nổ máy nhắn tin và bộ đàm của các chiến binh Hezbollah là lời nhắc nhở rõ ràng rằng không có thiết bị nào hoàn toàn an toàn.

Khi các phương pháp khai thác những lỗ hổng này trở nên tinh vi hơn, ngành hàng không phải thích ứng với những rủi ro mới nổi này. Bằng cách thực hiện các biện pháp chủ động, chẳng hạn như túi an toàn lithium bắt buộc, các giao thức sàng lọc nâng cao và giáo dục toàn diện cho hành khách, chúng ta có thể giảm đáng kể mối đe dọa và đảm bảo rằng du lịch hàng không vẫn an toàn cho mọi người.

Trong một thế giới mà công nghệ không ngừng phát triển với tốc độ nhanh chóng, sự cảnh giác và đổi mới là chìa khóa để đi trước những kẻ muốn lợi dụng những tiến bộ này để gây hại.

Sự an toàn của hành khách và tính toàn vẹn của ngành hàng không phụ thuộc vào khả năng nhận biết và giảm thiểu những mối nguy hiểm tiềm ẩn này. Khi chúng ta tiếp tục tích hợp công nghệ vào mọi khía cạnh của cuộc sống, chúng ta cũng phải luôn nhận thức được những rủi ro và thực hiện các bước để bảo vệ chống lại chúng. Rủi ro rất cao, nhưng với cách tiếp cận đúng đắn, chúng ta có thể quản lý hiệu quả.

Tác giả: Ngọc An

Ngọc An