Nobel 2025: Vinh danh tri thức và khát vọng nhân loại

Các thành viên Ủy ban Nobel công bố danh sách người đoạt giải Nobel năm 2025 trong buổi họp báo tại Viện Karolinska, Stockholm (Thụy Điển).

Những gương mặt xuất sắc được vinh danh

Trong tuần đầu tháng 10, Ủy ban Nobel lần lượt công bố các giải thưởng ở 5 lĩnh vực: Sinh lý/Y học, Vật lý, Hóa học, Văn học và Hòa bình. Giải Nobel Kinh tế được công bố vào ngày 13/10.

Ngày 6/10, Giải Nobel Y sinh được trao cho 3 nhà khoa học: Mary E. Brunkow (Mỹ), Fred Ramsdell (Mỹ) và Shimon Sakaguchi (Nhật Bản) vì phát hiện cơ chế “dung nạp miễn dịch ngoại biên” giúp hệ miễn dịch phân biệt tế bào của cơ thể với tác nhân gây bệnh, từ đó ngăn ngừa phản ứng tự miễn. Công trình làm rõ vai trò của tế bào T điều hòa và gen FOXP3, qua đó mở đường cho các phương pháp điều trị bệnh tự miễn, ung thư và cấy ghép mô. Giới khoa học nhận định đây là bước ngoặt lớn của miễn dịch học hiện đại, khi mở ra hướng tiếp cận mới trong điều trị bệnh bằng cách “điều hòa” hoạt động của hệ miễn dịch để kiểm soát phản ứng tự tấn công.

Ngày 7/10, Giải Nobel Vật lý vinh danh 3 nhà khoa học: John Clarke (Anh), Michel Devoret (Pháp) và John Martinis (Mỹ) với các thí nghiệm tiên phong chứng minh hiện tượng “đường hầm lượng tử” trong mạch điện siêu dẫn. Nghiên cứu này cho thấy những hiện tượng lượng tử, vốn chỉ xuất hiện ở quy mô vi mô có thể quan sát được trong hệ thống lớn hơn, mở ra tiềm năng ứng dụng cho máy tính lượng tử và cảm biến siêu nhạy. Nhà vật lý Reinhard Genzel - người từng đoạt Nobel 2020 nhận xét: “Đây là bước tiến mang tính cách mạng, giúp chúng ta chạm tay vào thế giới lượng tử bằng công nghệ thực tiễn”.

Ngày 8/10, Giải Nobel Hóa học được trao cho 3 nhà khoa học: Susumu Kitagawa (Nhật Bản), Richard Robson (Úc) và Omar Yaghi (Mỹ) nhờ phát triển “khung kim loại -hữu cơ” (metal–organic frameworks, MOFs), vật liệu có cấu trúc rỗng, diện tích bề mặt cực lớn, có khả năng hấp thụ CO2, lưu trữ khí và thu nước từ không khí khô. Các MOF được đánh giá là giải pháp tiềm năng đối với các thách thức năng lượng và môi trường toàn cầu. Giáo sư Heiner Linke - Chủ tịch Ủy ban Nobel Hóa học khẳng định: “Các khung kim loại – hữu cơ mở ra những cơ hội chưa từng có trong thiết kế vật liệu và ứng dụng môi trường”.

Ngày 9/10, Giải Nobel Văn học thuộc về nhà văn László Krasznahorkai (Hungary), cây bút được Viện Hàn lâm Thụy Điển ca ngợi là “bậc thầy của những câu văn bất tận và một thế giới đầy ám ảnh”. Ông được vinh danh nhờ phong cách văn xuôi triết lý và các tác phẩm như “Chiến tranh và Chiến tranh” hay “Sự u buồn của kháng cự”, phản ánh sâu sắc sự cô đơn, khủng hoảng và khát vọng cứu rỗi của con người.

Ngày 10/10, Giải Nobel Hòa bình được trao cho nhà hoạt động chính trị đối lập María Corina Machado (Venezuela) vì những nỗ lực bền bỉ trong việc thúc đẩy dân chủ và nhân quyền tại quê hương. Ủy ban Nobel mô tả bà là “biểu tượng của lòng dũng cảm dân sự ở Mỹ Latinh”. Phát biểu sau khi giải Nobel Hòa bình được công bố, bà nói: “Giải thưởng này không thuộc về tôi, mà thuộc về hàng triệu người Venezuela đã không ngừng hy vọng và đấu tranh trong bóng tối”.

Tác động toàn cầu của những giải Nobel 2025

Giới khoa học đánh giá các giải Nobel năm nay là minh chứng rõ nét cho tinh thần “tri thức vì nhân loại”. Trong lĩnh vực y học, công trình của Brunkow, Ramsdell và Sakaguchi được xem là nền móng cho kỷ nguyên mới trong miễn dịch học. Nhà nghiên cứu Eric Lander (MIT) nhận xét trên tạp chí Nature: “Đây là bước ngoặt giúp giới khoa học hiểu rõ hơn vì sao hệ miễn dịch không quay sang tấn công chính cơ thể, một bí ẩn đã khiến y học trăn trở suốt hơn nửa thế kỷ”.

Giải Nobel Vật lý được xem là dấu mốc quan trọng khi vật lý lượng tử bước ra khỏi lý thuyết để tiến gần đời sống. Tờ Le Monde (Pháp) bình luận: “Những thí nghiệm này là bằng chứng cho thấy vật lý lượng tử không chỉ là khái niệm trừu tượng, mà là nền tảng của công nghệ tương lai”. Nhiều chuyên gia nhận định, giải thưởng góp phần củng cố niềm tin rằng máy tính lượng tử, từng được xem là giấc mơ viễn tưởng, đang trở thành hiện thực.

Giải Nobel Hóa học được đón nhận nồng nhiệt nhờ hướng tới các vấn đề sống còn của hành tinh. The Washington Post viết: “MOF không chỉ là hóa học, mà là hy vọng, công cụ giúp nhân loại hít thở dễ dàng hơn trong thế kỷ 21”. Việc vinh danh nhà khoa học Omar Yaghi, người được mệnh danh là “kiến trúc sư của vật liệu rỗng”, cho thấy xu hướng trao giải cho các công trình có giá trị ứng dụng toàn cầu.

Trong văn học, việc tôn vinh nhà văn Krasznahorkai được nhìn nhận là sự khẳng định giá trị của văn chương tư tưởng trong thời đại số. Tờ The Guardian (Anh) nhận định: “Krasznahorkai viết như thể thế giới sắp sụp đổ, nhưng chính trong cơn hỗn loạn ấy, ông tìm thấy vẻ đẹp của ý chí sinh tồn”.

Với giải Nobel Hòa bình, quyết định trao giải cho nhà hoạt động María Corina Machado tạo tiếng vang mạnh mẽ. Nhà sử học Asle Sveen (Na Uy), chuyên gia nghiên cứu về giải thưởng này cho biết: “Ủy ban Nobel đã chọn con đường dũng cảm, gửi đi thông điệp rằng đấu tranh phi bạo lực và niềm tin vào dân chủ vẫn là giá trị cốt lõi của nhân loại”.

Từ góc nhìn tổng thể, các giải Nobel năm nay phản ánh tinh thần của thời đại: tri thức gắn với trách nhiệm, khoa học hướng tới phục vụ con người, văn chương khơi dậy sự chiêm nghiệm, còn hòa bình nhắc nhớ về lòng can đảm và niềm tin vào tự do.

Lễ trao giải Nobel 2025 sẽ diễn ra vào ngày 10/12, trùng với ngày sinh của nhà sáng lập Alfred Nobel. Các giải thưởng năm nay ghi nhận những thành tựu kiệt xuất đồng thời tôn vinh tinh thần cống hiến vì nhân loại, di sản quý giá mà ông để lại cho thế giới.

Các giải thưởng Nobel 2025 phản ánh tinh thần “tri thức vì nhân loại” và khát vọng dân chủ toàn cầu.

Hồng Nhung