Nỗi lo trái phiếu bị 'phanh phui'

Thị trường phản ứng tiêu cực

Theo kết luận, trong giai đoạn thanh tra, một số doanh nghiệp (NH) và ngân hàng (NH) đã sử dụng nguồn vốn thu được từ phát hành trái phiếu chưa đúng với phương án được phê duyệt.

Cụ thể, một số NH phát hành trái phiếu với mục tiêu “cấp tín dụng trung và dài hạn”, nhưng phần lớn nguồn vốn lại được sử dụng cho vay ngắn hạn. Một số tổ chức chưa tách bạch rõ ràng dòng tiền từ phát hành trái phiếu, khiến việc theo dõi, giám sát cụ thể trở nên khó khăn.

Ở khu vực DN, đặc biệt là lĩnh vực bất động sản (BĐS), vẫn còn những trường hợp phát hành trái phiếu cho các dự án chưa đủ điều kiện pháp lý hoặc chuyển vốn lòng vòng qua các bên liên quan. Việc công bố thông tin chưa đầy đủ, thay đổi mục đích sử dụng vốn sau phát hành… là những sai sót phổ biến được chỉ ra.

Dù phần lớn các trường hợp sai phạm không mới, nhưng khi được công bố đồng loạt, kết luận thanh tra đã tạo nên hiệu ứng tâm lý đáng kể. Thị trường chứng khoán đã phủ sắc đỏ sau khi thông tin được công bố, đặc biệt là nhóm cổ phiếu ngân hàng và bất động sản. Điều này cũng phần nào phản ánh rõ tâm lý lo lắng của nhà đầu tư.

Phát hành TPDN vốn dĩ là một kênh vốn quan trọng của nền kinh tế và có lẽ trong 10 DN niêm yết có đến 8 DN tham gia phát hành. Ở kênh đó, NH có thể bổ sung vốn cấp 2, cân đối kỳ hạn nguồn vốn, giảm rủi ro thanh khoản.

Còn DN có thể huy động vốn trung và dài hạn, giảm phụ thuộc vào tín dụng NH, nhất là trong bối cảnh nhu cầu vốn đầu tư ngày càng lớn. Từ đó, nhiều DN sẽ có cơ hội mở rộng sản xuất, triển khai dự án, từ đó tạo thêm việc làm và đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.

Tuy nhiên, trong một thời gian dài, việc phát hành trái phiếu ở Việt Nam lại diễn ra khá dễ dàng, trong khi cơ chế giám sát chưa thật chặt chẽ. Nhiều DN phát hành với quy mô lớn hơn nhiều lần vốn chủ sở hữu, còn nhà đầu tư cá nhân thì ít có khả năng kiểm chứng tính xác thực của thông tin.

Khi dòng vốn trái phiếu bị hòa chung trong “biển” tài chính của DN và NH, việc xác định đồng tiền huy động được sử dụng vào đâu, cho mục đích nào trở nên không dễ dàng. Nói cách khác, phát hành để làm gì chỉ có thanh tra mới biết.

Nuôi dưỡng bằng sự minh bạch

Lâu nay, niềm tin vẫn là “tài sản” quý giá nhất của thị trường vốn. Khi nhà đầu tư tin tưởng, dòng vốn sẽ luân chuyển dễ dàng, chi phí huy động vốn giảm xuống, và DN có thêm cơ hội phát triển. Ngược lại, chỉ cần vài thông tin tiêu cực cũng gây tâm lý e ngại. Thế nên hiện nay, không ít nhà đầu tư đang rơi vào tâm trạng “vừa hy vọng, vừa lo lắng”.

Lo lắng vì những kết luận thanh tra mới đây cho thấy rủi ro vẫn còn hiện hữu. Tâm lý này là dễ hiểu, bởi niềm tin cần được nuôi dưỡng bằng sự minh bạch. Nhưng muốn minh bạch vừa cần thời gian, vừa cần sự kiên định từ nhiều phía như NH, DN, tổ chức trung gian và cơ quan quản lý.

Điều quan trọng là không nên nhìn nhận kết luận thanh tra vừa qua như “đòn giáng” vào thị trường. Bởi một khi thông tin được công bố rõ ràng như vậy, trách nhiệm được xác định cụ thể và cơ chế hậu kiểm được duy trì thường xuyên, còn DN cũng sẽ tự giác tuân thủ quy định hơn.

Một số chuyên gia cũng chia sẻ, khi tốc độ tăng trưởng đi trước khung pháp lý, những sự cố cũng là cơ hội để điều chỉnh, hoàn thiện. Thị trường TPDN đang trong giai đoạn như vậy. Việc tăng cường thanh tra, kiểm tra là cần thiết và đó cũng là nền tảng để tạo lập môi trường minh bạch, có kỷ luật, song vẫn khuyến khích DN huy động vốn hợp pháp, chính đáng.

Kết luận thanh tra lần này ở góc nhìn tích cực có thể coi là bước rà soát cần thiết để thị trường tự làm mới mình, loại bỏ những điểm yếu tồn tại nhiều năm qua. TPDN nếu được quản lý đúng hướng và sử dụng vốn minh bạch, vẫn là kênh huy động hiệu quả, góp phần quan trọng vào sự phát triển của nền kinh tế.

Đây chính là lúc các bên liên quan, từ DN, NH, đến cơ quan quản lý cùng nhìn lại, củng cố kỷ cương và khôi phục niềm tin. Bởi cuối cùng, niềm tin là nền móng, minh bạch là chiếc cầu nối. Khi cả hai yếu tố này cùng vững vàng, thị trường TPDN sẽ thực sự là một kênh dẫn vốn hiệu quả cho nền kinh tế thực.

THIÊN MINH