Nông sản, thực phẩm của Việt Nam bị EU cảnh báo tiếp tục gia tăng

Thông tin tại Hội nghị triển khai biện pháp tăng cường tuân thủ quy định ATTP của thị trường EU, được tổ chức sáng nay (24/2) tại Hà Nội, TS. Ngô Xuân Nam, Phó giám đốc Văn phòng SPS Việt Nam, cho biết thống kê cảnh báo của EU đối với nông sản thực phẩm, trong năm 2024, EU đã phát 5.268 cảnh báo cho tất cả quốc gia và vùng lãnh thổ.Trong số đó, Việt Nam có 114 cảnh báo chiếm 2,2% số cảnh báo từ EU và tăng gần gấp đôi năm 2023. 2 tháng đầu năm 2025, EU phát đi 624 cảnh báo, trong đó, Việt Nam có 16 cảnh báo, chiếm 2,6%. Các cảnh báo về vi sinh vật gây bệnh, dư lượng thuốc trừ sâu, thuốc kháng sinh luôn chiếm tỷ lệ cao.

2 tháng đầu năm 2025, EU phát đi 624 cảnh báo, trong đó, Việt Nam có 16 cảnh báo, chiếm 2,6%.

Năm 2024, EU có 37 cảnh báo về các thực phẩm mới. Con số này đã tăng lên 8 cảnh báo chỉ trong 2 tháng đầu năm 2025.

“Trong 8 cảnh báo về thực phẩm mới này, có 4 cảnh báo liên quan đến sản phẩm xuất khẩu của Việt Nam, chiếm 50%” - ông Nam nói.

Đáng chú ý, số cảnh báo về phụ gia thực phẩm và thực phẩm mới đang gia tăng trong những năm gần đây.

“Đây là những dấu hiệu mà chúng ta cần quan tâm để các cấp có chỉ đạo kiểm soát tốt các quy định này” - ông Nam nhấn mạnh, đồng thời cho hay TP.HCM và Hà Nội là hai địa phương bị cảnh báo nhiều nhất.

Ngoài ra, các tỉnh, TP khác như Tiền Giang, Khánh Hòa, Bình Dương, Cần Thơ… cũng bị cảnh báo. Hầu hết các tỉnh bị nhiều cảnh báo là những địa phương chưa xây dựng kế hoạch thực thi đề án SPS mà Thủ tướng đã phê duyệt.

Theo ông Ngô Xuân Nam, EU là khối quốc gia có những tiêu chuẩn an toàn thực phẩm cao trên thế giới - phần lớn nhờ vào bộ luật vững chắc của EU, nhằm đảm bảo thực phẩm an toàn cho người tiêu dùng. Hệ thống cảnh báo nhanh về thực phẩm và thức ăn chăn nuôi (RASFF) là công cụ để đảm bảo thông tin cho phép phản ứng nhanh khi phát hiện ra các nguy cơ đối với sức khỏe sộng đồng trong chuỗi thực phẩm.

Phân theo mối nguy cảnh báo nông sản, thực phẩm của Việt Nam xuất khẩu vào EU, dư lượng hóa chất (thuốc trừ sâu và thuốc thú y) vẫn chiếm tỷ lệ lớn. Năm 2024, trong 114 cảnh báo, thì cảnh báo dư lượng hóa chất là 61 cảnh báo (chiếm 53,5%). 2 tháng đầu năm 2025, cảnh báo về dư lượng hóa chất có dấu hiệu giảm xuống, chỉ chiếm 31,3% trong tổng số 16 cảnh báo với Việt Nam, tuy nhiên, lại có dấu hiệu gia tăng đối với phụ gia thực phẩm (chiếm 12,5%) và thực phẩm mới (chiếm 25%). Nguyên nhân do các doanh nghiệp chưa nắm vững được những quy định về thực phẩm mới của thị trường EU.

Nông sản, thực phẩm khi bị vi phạm tùy theo mức độ có thể bị tiêu hủy, thu hồi sản phẩm, thông báo cho nhà xuất khẩu hoặc các hình thức khác. Nếu bị tiêu hủy, thu hồi sản phẩm sẽ gây thiệt hại rất lớn cho nhà xuất khẩu.

Nói về nguyên nhân tăng những cảnh báo nông sản, thực phẩm, theo lãnh đạo Văn phòng SPS Việt Nam, hiện nay các quốc gia, vùng lãnh thổ đang gia tăng các biện pháp an toàn thực phẩm và an toàn dịch bệnh động thực vật đối với nông sản thực phẩm và thủy sản nhập khẩu. Bên cạnh đó, xu thế sử dụng các sản phẩm an toàn, đảm bảo truy xuất nguồn gốc, sản phẩm khai thác hợp lý, sản phẩm hữu cơ, sản phẩm giảm phát thải, sản phẩm dựa trên giá trị, sản phẩm xanh...

Trong khi đó, nhiều vùng trồng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón không đúng quy định. Vượt mức dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cho phép. Kiểm soát sinh vật gây hại Kiểm soát các nguồn tác động. Chưa tuân thủ các quy định của nhà nhập khẩu vì mức dư lượng tối đa (MRL) đối với mỗi hoạt chất của mỗi sản phẩm là khác nhau. Tình trạng lạm dụng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản, tự ý sử dụng kháng sinh, sử dụng không đúng liều lượng, thiếu hiểu biết về vi khuẩn gây bệnh,… vẫn diễn ra.

Các cơ sở đóng gói/sơ chế/chế biến chưa kiểm tra nguyên liệu đầu vào; tuân thủ quy trình HACCP; tuân thủ các biện pháp SPS về phụ gia thực phẩm, an toàn thực phẩm đối với bao bì sản phẩm… bên cạnh đó, chưa cập nhật quy định mới của EU về danh mục “thực phẩm mới”, nhãn mác sản sản phẩm, sản phẩm tổng hợp.

Một nguyên nhân khác được ông Ngô Xuân Nam đề cập đến đó là cơ quan quản lý địa phương chưa sát sao với vấn đề liên quan đến SPS. Việc truy xuất nguồn gốc sản phẩm bị cảnh báo chưa được quan tâm đúng mức...

Thống kê của Văn phòng SPS Việt Nam cho thấy, xu hướng tiêu dùng xanh, thực phẩm hữu cơ, sản phẩm có chứng nhận chắc chắn đang mở ra cơ hội lớn cho nông sản Việt. Bên cạnh đó, Việt Nam có điều kiện tự nhiên thuận lợi để sản xuất nhiều loại nông sản đặc thù mà EU không có, như thanh long, xoài, chanh leo, vải, nhãn. Vậy nên đây được coi là lợi thế rất lớn của nông sản nước ta.

Tuy nhiên, EU là thị trường có tiêu chuẩn chất lượng và an toàn thực phẩm rất cao. Các sản phẩm phải đáp ứng các quy định SPS (kiểm tra an toàn thực phẩm và kiểm dịch, phụ gia thực phẩm…) và TBT (rào cản kỹ thuật thương mại), với dư lượng tối đa thuốc bảo vệ thực phẩm thấp.

Nhiều mặt hàng nông sản của Việt Nam hiện chủ yếu xuất khẩu ở dạng thô, cạnh tranh chủ yếu dựa vào giá cả, nhưng lại chưa có giá trị gia tăng cao về chất lượng, nhãn hiệu và truy xuất nguồn gốc theo tiêu chuẩn EU. Quan trọng hơn hết là các quy định mới của EU đối với sản phẩm nông sản chưa được các doanh nghiệp cập nhật đầy đủ...

Hồng Hương