Nông sản Việt: Phát huy mặt hàng lợi thế, tăng tốc xuất khẩu

Chế biến sâu giúp gia tăng giá trị cho rau quả xuất khẩu. Ảnh: VGP.

Tìm cơ hội trong thách thức

Theo báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tháng 2/2025, kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản ước đạt 4,4 tỷ USD, tăng 37,2% so với cùng kỳ năm ngoái, đưa tổng kim ngạch xuất khẩu hai tháng đầu năm đạt 9,38 tỷ USD. Hầu hết các mặt hàng chủ lực đều ghi nhận tăng trưởng, bao gồm thủy sản, cà phê, gạo, gỗ và sản phẩm gỗ, cao su, hạt tiêu… Tuy nhiên, gạo và rau quả - hai mặt hàng có tăng trưởng tốt trong năm 2024 lại giảm lần lượt 13,6% và 11%, riêng hạt điều giảm cả khối lượng lẫn giá trị.

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, ngành nông nghiệp đang đối diện với nhiều thách thức, đặc biệt là tác động từ các chính sách thương mại quốc tế và biến động địa chính trị. “Trước những thử thách mới, chúng ta cần có những giải pháp phù hợp nhằm đảm bảo hoàn thành được mục tiêu mà Chính phủ giao là đạt kim ngạch xuất khẩu 65 tỷ USD và có thể phấn đấu đạt 70 tỷ USD nếu điều kiện thuận lợi” - Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhấn mạnh đồng thời cho rằng, cần phát huy những mặt hàng có lợi thế so sánh, xem xét những ngành hàng nào gặp khó khăn để có những giải pháp ứng phó. Ví dụ, với ngành hàng lúa gạo, chúng ta đã có hệ thống giải pháp để duy trì được đà tăng trưởng ở những tháng sau này. Mặc dù trong 2 tháng đầu năm, giá lúa gạo có xu hướng giảm, nhưng sang những ngày đầu tháng 3/2025 đã nhích lên. Năm 2024 xuất khẩu 9,15 triệu tấn gạo; năm 2025 dự kiến cũng xuất khẩu trên dưới 9 triệu tấn. Chúng ta đang tiếp tục chuyển đổi cơ cấu giống lúa để có đưa gạo chất lượng cao, gạo thơm, gạo đặc sản lên tỷ lệ 75% trong năm 2025. Như vậy, chúng ta cũng có thể yên tâm rằng xuất khẩu gạo nếu suy giảm sẽ không đáng kể.

Đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho rằng, giá lúa năm 2025 so với năm 2024 giảm hơn 2.000 đồng/kg, nguyên nhân do xu hướng thế giới thay đổi, một số nước thay đổi chính sách nhập khẩu, ngoài ra, một số doanh nghiệp nhỏ trong nước do có những khó khăn riêng, chào bán giá gạo thấp… Từ đó ảnh hưởng đến giá gạo như hiện nay. Để lấy lại đà tăng trưởng cho ngành lúa gạo, đại diện Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho rằng, ngành ngân hàng xem xét lại hạn mức, thời gian cho vay dài hơn để các doanh nghiệp lớn có kế hoạch dài hạn trong việc thu mua lúa tạm trữ phù hợp và kịp thời cho nông dân.

Chế biến sâu là hướng đi chiến lược

Theo Thứ trưởng Phùng Đức Tiến, để đạt mức tăng trưởng nông nghiệp 4% trong năm 2025, các ngành trụ cột như trồng trọt, chăn nuôi, thủy sản, lâm nghiệp cần được cơ cấu hợp lý. Đặc biệt, ứng dụng khoa học - công nghệ và thúc đẩy chế biến sâu sẽ là hai yếu tố then chốt. Năm nay, Chính phủ giao mục tiêu cho tăng trưởng nông nghiệp là 4%.

Phân tích từng lĩnh vực cho thấy trồng trọt chiếm 43% trong tổng giá trị của ngành nông nghiệp. Tăng trưởng của ngành trồng trọt có năm đỉnh cao là 2,2%, còn lại thường từ 1,5 - 1,8%. Lĩnh vực chăn nuôi với quy mô chiếm 26% trong tổng GDP toàn ngành nông nghiệp, năm tăng trưởng cao ở mức 5,92% (năm 2022). Lĩnh vực thủy sản chiếm 28% trong tổng GDP ngành nông nghiệp, tăng trưởng từ 3,5 - 3,8%/năm. Lĩnh vực lâm nghiệp chiếm tỷ trọng không lớn, nhưng tăng trưởng hàng năm ở mức trên dưới 7%.

Đây là những dư địa mà chúng ta cần rà soát để tính toán cho cơ cấu từng ngành hàng cần tăng trưởng như thế nào để về đích đạt tăng trưởng toàn ngành 4%. Khoa học - công nghệ quyết định sự đột phá của ngành nông nghiệp. Chúng ta đã có Nghị quyết 57 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về khoa học - công nghệ, cùng với các chính sách hỗ trợ từ Quốc hội. Việc ứng dụng công nghệ vào quy trình canh tác, bảo vệ thực vật, thú y, gắn với kinh tế tuần hoàn và chuyển đổi số là xu hướng tất yếu để nâng cao chất lượng và minh bạch hóa sản phẩm xuất khẩu" – ông Tiến nhấn mạnh.

Ngoài ra, chế biến sâu là hướng đi chiến lược. "Cần giảm dần tỉ trọng xuất khẩu thô, tăng mạnh sản phẩm tinh chế, nâng cao giá trị gia tăng. Diện tích sản xuất có thể không thay đổi, nhưng năng suất, chất lượng và chế biến sâu sẽ quyết định hiệu quả kinh tế. Đây là dư địa quan trọng để ngành nông nghiệp vươn xa hơn trong năm 2025 và các năm tiếp theo" - Thứ trưởng Phùng Đức Tiến nhận định.

Đánh giá về hoạt động xuất khẩu nông sản 2 tháng đầu năm, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng cho biết, tuy thuận lợi và có nhiều dư địa để đẩy mạnh xuất khẩu nhưng những biến động của thị trường trong thời gian tới luôn khó lường. Chính vì vậy, Bộ này sẽ phối hợp với Bộ Ngoại giao, Bộ Công thương thúc đẩy mở cửa thị trường, đồng thời duy trì tốt những thị trường truyền thống, tránh việc phụ thuộc vào 1 hoặc 2 thị trường nhất định.

Bên cạnh đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đề nghị, các địa phương, các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp cần chuẩn bị vùng trồng, vùng nuôi một cách kỹ lưỡng, đáp ứng đầy đủ các yêu cầu an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc để có vùng nguyên liệu minh mạch, rõ ràng. Mỗi thị trường đều có tiêu chuẩn, quy chuẩn riêng nhưng nếu sản xuất đáp ứng tốt các yêu cầu về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, chắc chắn sẽ luôn tìm thấy cơ hội.

Khanh Lê