NSND Phạm Thị Thành: Di sản còn mãi với nghệ thuật sân khấu

Tiến sĩ, Nghệ sĩ Nhân dân Phạm Thị Thành. Ảnh tư liệu

Gốc gác trâm anh, tuổi thơ ngập tràn văn hóa

Phạm Thị Thành sinh ngày 24/9/1941 trong một gia đình có truyền thống khoa bảng và văn hóa lâu đời. Cha bà – cụ Phạm Khắc Hòe – là trí thức nổi tiếng, người từng soạn thảo chiếu thoái vị cho vua Bảo Đại năm 1945, được Chủ tịch Hồ Chí Minh tin tưởng. Mẹ bà là Công Tôn Nữ Diệu Phẩm, mang trong mình dòng máu hoàng tộc, đồng thời là em gái nhà thơ Ưng Bình Thúc Dạ Thị.

Từ nhỏ, bà đã được nuôi dưỡng trong không khí nghệ thuật, thừa hưởng tình yêu văn chương từ cha và giọng ca Huế ngọt ngào từ mẹ. Đó là nền tảng để cô bé Phạm Thị Thành sớm nuôi ước mơ theo con đường nghệ thuật.

Bước chân vào sân khấu và mối duyên cùng NSND Đào Mộng Long

Năm 14 tuổi, dưới sự khuyến khích của các nhạc sĩ tên tuổi như Lưu Hữu Phước, Nguyễn Xuân Khoát, Đặng Đình Hưng, Phạm Thị Thành gia nhập Đoàn Văn công Trung ương. Tại đây, bà gặp gỡ và nên duyên với NSND Đào Mộng Long - người chồng hơn bà gần 30 tuổi. Dù cuộc hôn nhân chỉ kéo dài trong một thời gian ngắn, họ đã có với nhau hai người con.

Hành trình học tập và sáng lập Nhà hát Tuổi trẻ

Năm 1970, bà được Nhà nước cử sang Liên Xô (cũ) học đạo diễn sân khấu. Sau 7 năm miệt mài, trở về nước, bà cùng đạo diễn Hà Nhân đề xuất thành lập một nhà hát dành cho lớp trẻ. Đề án được chấp thuận, năm 1987, Nhà hát Tuổi trẻ chính thức ra đời, mở ra một giai đoạn mới cho sân khấu đương đại Việt Nam.

Khóa đào tạo đầu tiên của Nhà hát đã trở thành cái nôi của nhiều nghệ sĩ tài năng như NSND Lan Hương, NSND Lê Khanh, NSƯT Chí Trung, NSND Minh Hằng, NSND Anh Tú, NSND Ngọc Huyền…

Giai đoạn 1991–1996, bà giữ cương vị Giám đốc Nhà hát Tuổi trẻ, sau đó đảm nhiệm vai trò Phó Cục trưởng Cục Nghệ thuật Biểu diễn.

Đạo diễn tài hoa với hơn 200 vở diễn

Trong sự nghiệp của mình, NSND Phạm Thị Thành đã dàn dựng hơn 200 vở kịch, gần 20 tác phẩm đoạt Huy chương Vàng và nhiều vở giành Huy chương Bạc tại các kỳ liên hoan sân khấu. Bà cũng là tổng đạo diễn nhiều lễ hội, sự kiện trọng đại: kỷ niệm 990 năm Thăng Long – Hà Nội, 330 năm Khánh Hòa, 100 năm Đà Lạt, Festival Huế…

Không chỉ trong nước, bà còn tích cực tham gia các dự án sân khấu quốc tế, là Chủ tịch ASSITEJ Việt Nam, nỗ lực đưa nghệ thuật truyền thống vào trường học, đồng thời giảng dạy tại Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội.

Vinh danh và sự kính trọng của đồng nghiệp

Năm 1988, bà được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú; năm 1997, trở thành Nghệ sĩ Nhân dân. Đặc biệt, năm 2012, bà là nữ đạo diễn sân khấu đương đại đầu tiên của Việt Nam được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học – Nghệ thuật.

Sinh thời, bà còn giữ nhiều trọng trách: Phó Chủ tịch Hiệp hội UNESCO Việt Nam, Ủy viên Ban Chấp hành Liên hiệp các Hội Văn học Nghệ thuật Việt Nam, đại biểu Hội đồng nhân dân TP Hà Nội.

Trước tin bà qua đời, nhiều nghệ sĩ bày tỏ niềm tiếc thương sâu sắc. NSND Hồng Vân xúc động: “Vô cùng biết ơn những bậc tiền bối đã truyền dạy cho chúng con biết khai thác và giữ gìn những điều tốt đẹp nhất của nghệ thuật sân khấu. Xin kính tiễn cô – NSND Phạm Thị Thành.”

Di sản để lại

Cuộc đời và sự nghiệp của NSND Phạm Thị Thành là minh chứng cho nghị lực, đam mê và cống hiến trọn vẹn với nghệ thuật sân khấu. Bà không chỉ là người nghệ sĩ tài hoa, mà còn là người gieo hạt giống cho nhiều thế hệ, giúp sân khấu Việt Nam có thêm lớp nghệ sĩ tên tuổi.

Hình ảnh một nữ đạo diễn bản lĩnh, uyên bác, kiên định với nghề của NSND Phạm Thị Thành sẽ còn sống mãi trong ký ức của đồng nghiệp, học trò và công chúng yêu sân khấu Việt Nam.

Hoài An