Nữ họa sĩ đam mê nghệ thuật hóa trang
Sau 20 năm làm nghề và đúc rút ra rất nhiều bài học cũng như kinh nghiệm trong nghề. Họa sĩ Thiết kế trang phục kiêm Họa sĩ hóa trang Phạm Thị Hường nhận thức: 'Điện ảnh là nghệ thuật tổng hợp, trong đó hóa trang góp phần quan trọng trong việc tạo hình nhân vật. Tuy nhiên hóa trang điện ảnh Việt Nam còn ít được nghiên cứu chuyên sâu, đa phần mới dừng ở thực tiễn làm nghề'.
Trong cuộc “tọa đàm” về “Viết kịch bản phim Điện ảnh và lý luận phê bình Điện ảnh” của các trại viên tham dự Trại sáng tác do Hội Điện ảnh Việt Nam tổ chức cuối tháng 10 năm 2025, khi nghe Thạc sĩ Nghệ thuật Điện ảnh - Họa sĩ thiết kế trang phục kiêm họa sĩ hóa trang Phạm Thị Hường trình bày đề cương nghiên cứu khoa học: “Hóa trang trong phim điện ảnh Việt Nam giai đoạn từ 1954 đến nay”, PGS.TS, họa sĩ Đỗ Lệnh Hùng Tú, Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam không giấu được cảm xúc của mình. Ông đã nói: “Tôi nóng lòng chờ đợi đề tài này nhanh chóng hoàn thành”.
Hóa trang góp phần quan trọng trong việc tạo hình nhân vật
Sau 20 năm làm nghề và đúc rút ra rất nhiều bài học cũng như kinh nghiệm trong nghề. Họa sĩ Thiết kế trang phục kiêm Họa sĩ hóa trang Phạm Thị Hường nhận thức: “Điện ảnh là nghệ thuật tổng hợp, trong đó hóa trang góp phần quan trọng trong việc tạo hình nhân vật. Tuy nhiên hóa trang điện ảnh Việt Nam còn ít được nghiên cứu chuyên sâu, đa phần mới dừng ở thực tiễn làm nghề”.
Họa sĩ hóa trang Phạm Thị Hường hóa trang hình tượng Bác Hồ cho diễn viên Minh Hải.
Và họa sĩ Phạm Thị Hường bắt tay vào viết, cô đặt vấn đề lý luận để làm cơ sở, theo đó cô xác định những căn cứ chính: “Một là: Khái niệm hóa trang trong điện ảnh. Hai là: Chức năng, vai trò của hóa trang. Tạo hình nhân vật (tuổi tác, tính cách, ngoại hình). Tái hiện bối cảnh lịch sử - xã hội. Hỗ trợ hiệu ứng nghệ thuật, đặc biệt trong phim giả tưởng, kinh dị. Và ba là: Đặc điểm riêng của hóa trang điện ảnh so với sân khấu”.
Theo họa sĩ Phạm Thị Hường thì thực trạng của hóa trang trong điện ảnh Việt Nam hiện nay còn có những thực trạng, thách thức như: “Thiếu đào tạo chuyên ngành, phụ thuộc vào kinh nghiệm cá nhân. Cơ sở vật chất, kỹ thuật hóa trang còn hạn chế. Áp lực từ nhu cầu thưởng thức của khán giả ngày càng cao, càng khắt khe”. Và Phạm Thị Hường đã phải “giải quyết bài toán” đó sao cho: “Khẳng định vị trí, vai trò quan trọng của hóa trang trong phim điện ảnh Việt Nam. Góp phần nâng cao chất lượng nghệ thuật và giá trị thẩm mỹ của phim. Mở ra hướng nghiên cứu sâu hơn và thực tiễn ứng dụng trong ngành công nghiệp điện ảnh”.
PGS.TS, họa sĩ Đỗ Lệnh Hùng Tú nhận định: “Đây sẽ là một giáo trình giảng dạy và học tập của các trường đào tạo về điện ảnh của nước nhà. Là một phương pháp luận để những người làm phim hiện nay soi vào đó mỗi khi xây dựng nhân vật, hệ thống nhân vật trong các bộ phim. Đặc biệt là những bộ phim lịch sử khi mà phim lịch sử đang đặt ra cho các nhà làm phim trong nước trước những đòi hỏi của khán giả trong nước và quốc tế. Hiện trong nước và trên thế giới dòng phim lịch sử luôn được quan tâm”.
Hóa trang và thiết kế trang phục phải đồng nhất
Sau bốn năm theo học, từ năm 2002 đến năm 2006, họa sĩ thiết kế trang phục Phạm Thị Hường ra trường và đến nhận công tác tại Hãng phim truyện Việt Nam với nghệ danh Phạm Hường. Ở môi trường nghệ thuật gắn với thực tế này, Phạm Thị Hường đã phát huy được lý thuyết đã học vào công việc. Cô nhận thấy: “Hóa trang và thiết kế trang phục phải đồng nhất với nhau thì tạo hình nhân vật trong một bộ phim mới “ra” được nhân vật và tính cách nhân vật. Hóa trang và thiết kế trang phục phải đi đôi với nhau, hỗ trợ nhau”.
Họa sĩ Phạm Thị Hường rất chăm chú quan sát ông thầy Văn Sáu, Hãng Phim truyện Việt Nam thực hiện hóa trang cho nhân vật. Cô nhận thấy để công việc hóa trang thành công thì người họa sĩ hóa trang phải nghiên cứu thật kỹ, thật sâu về nhân vật trong tác phẩm (phim, vở diễn), theo đó thì việc tối cần thiết là phải xác định: Nhân vật đó ở thời kỳ nào, bối cảnh ra sao, độ tuổi của nhân vật và tầng lớp xã hội của nhân vật đó.
Với chuyên môn thiết kế trang phục cho nhân vật đã được học ở trường nên Phạm Thị Hường nhanh chóng tiếp thu được “bí kíp nghề” khi cô trực tiếp thiết kế trang phục cho nhân vật. Cô đã tìm hiểu về thời gian trong nội dung của bộ phim hay của vở diễn, tính toán sử dụng chất liệu vải thế nào cho đúng, họa tiết cũng như màu sắc phải phù hợp.
Cô bảo: “Trong điện ảnh không có cường điệu về hóa trang và trang phục”. Với nhận thức đó nên có lần họa sĩ hóa trang Văn Sáu bận việc mà Phạm Thị Hường “xin” nhận công việc hóa trang thay ông. Cô bước vào “nghề” hóa trang từ bắt đầu đó.
Giảng viên Phạm Thị Hường giữa các sinh viên hóa trang.
Phạm Thị Hường kể: “Nếu như trong vở diễn sân khấu việc “cắm râu” cho nhân vật hoàn toàn là ước lệ thì trong điện ảnh bộ râu của nhân vật phải thực sự “y như thật”, chẳng những các thành viên trong đoàn làm phim không nhận ra mà phải làm cho thật để người xem cũng không nhận ra”. Theo đó thì để tạo được bộ râu cho nhân vật người họa sĩ hóa trang phải trực tiếp “đan râu”. Công việc này đòi hỏi sự tỉ mỉ hàng nhiều giờ liền để nhân vật có bộ râu đúng với nhân vật lịch sử và dĩ nhiên là y như thật.
Lần đầu tiên Phạm Thị Hường hóa trang hình tượng Bác Hồ cho NSƯT Minh Hải, diễn viên Nhà hát Kịch Việt Nam, mới thấy công việc hóa trang, nhất là hóa trang hình tượng Bác Hồ “khó” đến thế nào. Phạm Thị Hường kể: “Năm 2014, Hãng phim Hội Nhà văn Việt Nam thực hiện bộ phim truyện “Ý chí độc lập”. Đoàn làm phim đã thử rất nhiều diễn viên cho vai Bác Hồ, cũng như thử rất nhiều họa sĩ hóa trang nhưng vẫn chưa ưng ý. Em khi đó là họa sĩ thiết kế trang phục cho bộ phim này nên được Giám đốc Vũ Xuân Hưng gợi ý “hóa trang thử”, cùng thử còn có diễn viên NSƯT Minh Hải”.
Lần thử ấy rất mừng là thành công. NSƯT Minh Hải được giao vào vai Bác Hồ của bộ phim “Ý chí độc lập” (hiện NSƯT Minh Hải đã “thay thế” NSƯT Tiến Hợi đảm nhiệm vai Bác Hồ trong các vở diễn và phim truyện). Và họa sĩ thiết kế trang phục Phạm Thị Hường được giao nhiệm vụ hóa trang hình tượng Bác Hồ. Từ đó, nhắc tới họa sĩ Phạm Thị Hường là “dân trong nghề” đều nói: “Người hóa trang hình tượng Bác Hồ thành công nhất hiện nay”.
Xây dựng đội ngũ chuyên gia hóa trang chuyên nghiệp
Thạc sĩ Nghệ thuật Điện ảnh - Họa sĩ thiết kế trang phục kiêm Họa sĩ hóa trang - Giảng viên Đại học Phạm Thị Hường đã và đang “Đưa thực tế vào giảng dạy cho sinh viên và thế hệ tiếp theo”. Cô cho biết: “Lớp do em làm chủ nhiệm có 19 sinh viên. Em còn giảng dạy 2 lớp khác với 51 sinh viên. Sinh viên nhiều nên cũng bận rộn”. Cô còn nói thêm: “Tuy đã có kinh nghiệm 20 năm làm nghề nhưng để truyền đạt cho sinh viên được tốt, góp phần đào tạo được nhiều sinh viên giỏi, nhiều họa sĩ hóa trang và thiết kế trang phục giỏi thì em phải tham khảo các tài liệu từ thực tế việc làm của lớp họa sĩ đi trước”.
Đề cương mà Thạc sĩ - họa sĩ Phạm Thị Hường đang nghiên cứu và quyết tâm biên soạn thành sách thực sự là một tài liệu chẳng những cho bản thân cô mà còn cho nền điện ảnh Việt Nam hội nhập điện ảnh thế giới, tiến tới một nền công nghiệp điện ảnh Việt Nam. Họa sĩ Phạm Thị Hường cho biết: “Em tìm đọc và đã đọc rất kỹ các sách chuyên đề về thiết kế trang phục và hóa trang trong nước và của nước ngoài”.
Và Họa sĩ Phạm Thị Hường đã đặt ra phương pháp luận của mình: “Xây dựng chương trình đào tạo chính quy về hóa trang điện ảnh. Đầu tư công nghệ, hợp tác quốc tế. Xây dựng đội ngũ chuyên gia hóa trang chuyên nghiệp. Phát triển thị trường dịch vụ hóa trang điện ảnh - thương mại”.
Thạc sĩ Nghệ thuật Điện ảnh - Họa sĩ thiết kế trang phục kiêm Họa sĩ hóa trang Phạm Thị Hường sinh năm 1982, quê ở phường Ninh Xá, tỉnh Bắc Ninh (phường Ninh Xá, thị xã Thuận Thành cũ). Tốt nghiệp Chuyên ngành Thiết kế - Trang phục nghệ thuật, Khoa Thiết kế Mỹ thuật, Trường ĐH Sân khấu - điện ảnh Hà Nội. Hiện là Giảng viên Khoa Thiết kế Mỹ thuật, Trường Đại học Sân khấu – Điện ảnh Hà Nội.
