'Nước cờ' thuế quan của Mỹ: Mồi lửa châm ngòi thương chiến mới?

Theo giới chuyên gia, việc các đối tác thương mại của Washington đưa ra những áp lệnh như vậy có thể gây tổn hại đến nền kinh tế toàn cầu cũng như hệ thống thương mại đa phương. Một nguồn thạo tin tiết lộ, Mỹ thậm chí sẽ sớm bổ sung đồng vào các biện pháp bảo hộ thương mại của nền kinh tế lớn nhất thế giới.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã áp dụng mức thuế quan 25% đối với tất cả thép và nhôm nhập khẩu vào Mỹ từ ngày 12/3 (giờ địa phương). Quyết định được mô tả là không có ngoại lệ, không miễn trừ, nhằm “đảm bảo an ninh quốc gia”, tăng cường bảo hộ các nhà sản xuất thép và nhôm trong nước của chính phủ Mỹ. Mức thuế này cũng được áp dụng mở rộng đến danh sách các thành phẩm được làm từ kim loại, từ đai ốc, bu lông đến lưỡi ủi đất hay lon nước ngọt.

Một số nước sẽ lựa chọn đàm phán với Mỹ nhưng những nền kinh tế với tiềm lực mạnh có khả năng sẽ chọn đáp trả. Nguồn: HPG News

Trong một phát biểu mới nhất trước Quốc hội Mỹ, ông Trump nhấn mạnh: “Thuế quan là để bảo vệ linh hồn của nước Mỹ. Thuế quan là để làm cho nước Mỹ trở nên giàu có, vĩ đại trở lại. Và điều đó đang diễn ra. Nó sẽ diễn ra nhanh chóng. Sẽ có một chút xáo trộn, nhưng chúng ta ổn với điều đó”. Đây không phải là lần đầu Tổng thống Mỹ áp thuế với nhôm, thép nhập khẩu. Trong nhiệm kỳ đầu tiên, năm 2018, Mỹ áp thuế 25% lên thép và 10% với nhôm. Nhưng sau đó, ông Trump miễn thuế đối với một số đối tác thương mại, gồm Canada, Mexico và Brazil. Đến thời ông Joe Biden, diện miễn thuế tiếp tục mở rộng sang Anh, Nhật Bản và EU.

CNN dẫn lời Cố vấn Thương mại Nhà Trắng Peter Navarro khẳng định, đây không phải là động thái “thuần thương mại”. Ông giải thích rằng nỗ lực này sẽ đảm bảo Mỹ không còn phải dựa vào các nước khác trong các ngành quan trọng như nhôm và thép, chấm dứt việc nước ngoài xả hàng giá rẻ, thúc đẩy sản xuất trong nước và bảo vệ các ngành công nghiệp trụ cột với an ninh quốc gia. Các hãng sản xuất nhôm, thép Mỹ sẽ hưởng lợi, khi thuế nhập khẩu khiến hàng nước ngoài vào nước này đắt đỏ hơn. Điều này đồng nghĩa các công ty trong nước cung cấp nhôm, thép có cơ hội vượt lên đối thủ ngoại, do giá thép từ Canada, Brazil hay Mexico tăng đáng kể.

Theo Reuters, thuế quan đối với hai mặt hàng kim loại nhập khẩu này được một số công đoàn cũng như các nhà sản xuất của Mỹ ủng hộ. Chủ tịch Hiệp hội các nhà sản xuất thép Mỹ Philip Bell cho biết trong một tuyên bố: “Bằng cách đóng các lỗ hổng trong thuế quan đã bị khai thác trong nhiều năm, Tổng thống Trump sẽ một lần nữa thúc đẩy ngành công nghiệp thép để tái thiết nước Mỹ”.

Ngược lại, quyết định này ngay lập tức gây ra phản ứng gay gắt từ các đối tác thương mại lớn như Canada, EU, Trung Quốc, Nhật Bản và Australia, châm ngòi nguy cơ một cuộc chiến thương mại mới. EU tuyên bố sẽ áp thuế trả đũa trị giá trị 28 tỷ USD lên hàng hóa Mỹ, trong đó bao gồm xe môtô Harley-Davidson, rượu whiskey và quần jean Levi's. Đối với Trung Quốc, vốn đã bị Mỹ áp thuế 20% lên toàn bộ hàng xuất khẩu sang Mỹ từ trước, giờ tổng mức thuế đối với thép và nhôm Trung Quốc lên tới 45%.

Bắc Kinh tuyên bố sẽ thực hiện “mọi biện pháp cần thiết” để bảo vệ lợi ích quốc gia. Nhật Bản, quốc gia chỉ chiếm 4% thép nhập khẩu vào Mỹ, cũng tỏ ra thất vọng khi không được miễn trừ. Nhật Bản lo ngại rằng thuế cao sẽ đặt gánh nặng lên ngành công nghiệp ôtô, vốn phụ thuộc chuỗi cung ứng khu vực Bắc Mỹ. Trong khi đó, với Canada, trước khi ban hành thuế quan, ông Trump dự định tăng thuế lên 50% đối với nước này nhưng rút lại khi Thủ hiến Ontario Doug Ford đồng ý hoãn thuế phụ thu điện đối với Mỹ. Tuy nhiên, mức thuế 25% mới nhất sẽ có tác động lớn đến Canada, vì quốc gia này cung cấp khoảng 50% lượng nhôm nhập khẩu và 20% lượng thép nhập khẩu của Mỹ.

Ông Mark Carney, lãnh đạo mới của Đảng Tự do cầm quyền và Thủ tướng tiếp theo của Canada, gọi việc tăng thuế là “một cuộc tấn công vào người lao động, gia đình và doanh nghiệp Canada”. “Chính phủ của tôi sẽ đảm bảo phản ứng lại có tác động tối đa tại Mỹ và tác động tối thiểu tại Canada, đồng thời hỗ trợ những người lao động bị ảnh hưởng”, ông Carney viết trên mạng xã hội.

Giới phân tích cảnh báo, mức thuế quan mà Mỹ áp dụng có thể khiến người tiêu dùng và các hãng sản xuất tại Mỹ chịu thiệt, làm suy yếu lòng tin vào môi trường kinh doanh Mỹ. Nhôm thép được sử dụng phổ biến trong nhiều sản phẩm và khi thuế nhập khẩu tăng sẽ kéo giá sản phẩm lên cao. Ví dụ, thuế 25% áp lên loại thép sử dụng trong xe hơi giá 40.000 USD sẽ làm giá ôtô tăng 1-2%. Bên cạnh đó, doanh nghiệp Mỹ bán sản phẩm ra nước ngoài cũng có thể chịu tác động khi các nước khác đưa ra một chuỗi các biện pháp đáp trả.

Theo ông Bruce Kasman, nhà kinh tế trưởng của JPMorgan, xác suất Mỹ rơi vào suy thoái trong năm nay là 40% và có thể tăng lên 50% nếu ông Trump tiếp tục thực hiện các biện pháp thuế quan trả đũa. Ông Alec Kersman, Giám đốc điều hành tại Pimco, cũng cảnh báo nguy cơ suy giảm tăng trưởng GDP của Mỹ, xuống còn 1-1,5% trong năm nay. Trong khi đó, ông Jamie Dimon, CEO của ngân hàng JPMorgan Chase, người từng bênh vực chính sách thuế của ông Trump phải thừa nhận sự bất ổn không bao giờ mang lại những điều tích cực. Do vậy, các nhà quan sát nhấn mạnh tầm quan trọng của việc tránh leo thang cuộc chiến thương mại, nêu rõ để giảm thiểu các hệ lụy, cần có sự đối thoại và hợp tác giữa các bên nhằm tìm ra giải pháp.

Kim Khánh