NYT: Điện đàm Trump - Putin có thể tập trung vào điều 'không vui' với Ukraine

Các nhà lãnh đạo Anh, Mỹ và Liên Xô tham dự Hội nghị Yalta vào năm 1945. Ảnh: NYT/Getty Images.

Theo tờ New York Times (NYT), cuộc điện đàm giữa Tổng thống Mỹ Donald Trump và người đồng cấp Nga Vladimir Putin sắp tới có thể sẽ mang tính chất giống như "thời khắc Yalta”, khi các cường quốc quyết định đường biên giới của châu Âu.

Mặc dù không đề cập trực tiếp đến Hội nghị Yalta năm 1945, nơi các lãnh đạo Churchill, Stalin và Franklin D. Roosevelt đã phân chia châu Âu thành hai khu vực ảnh hưởng giữa phương Tây do Mỹ dẫn đầu và phương Đông dưới sự lãnh đạo của Liên Xô, nhưng khi trả lời báo giới trên chuyên cơ Không lực Một, ông Trump đã làm rõ cuộc điện đàm với ông Putin vào thứ Ba sẽ xoay quanh việc Nga sẽ giữ lại những vùng lãnh thổ nào sau khi ngừng bắn với Ukraine.

Về bản chất, ông Trump đang đàm phán về những gì mà Nga sẽ nhận được sau 11 năm tiến hành các hành động quân sự tại Ukraine – bắt đầu từ việc sáp nhập bán đảo Crimea năm 2014 và tiếp đến là chiến dịch quân sự đặc biệt vào năm 2022.

Trước cuộc điện đàm, các trợ lý Nhà Trắng đã nói về khả năng Crimea sẽ thuộc Nga. Moscow cũng sẽ kiểm soát hầu hết các vùng lãnh thổ ở 4 vùng của Ukraine, theo NYT.

Không rõ liệu Ukraine hay các cường quốc châu Âu có đồng ý với bất cứ điều gì mà hai nhà lãnh đạo Nga và Mỹ có thể đạt được trong cuộc điện đàm ngày 18/3 hay không.

Mỹ có thể công nhận Nga kiểm soát lãnh thổ Ukraine

Phía xa là nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia hiện do Nga kiểm soát. Ảnh: NYT.

Hiện tại, ông Trump và các trợ lý vẫn giữ kín về các chi tiết của thỏa thuận tiềm năng với Nga. Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff, bạn thân của ông Trump, là người đã dành hàng giờ làm việc với ông Putin ở Moscow vào tuần trước để chuẩn bị cho cuộc điện đàm này.

“Chúng tôi đang làm việc khá tốt với Nga, tôi nghĩ vậy”, ông Trump nói. Ông cũng lạc quan về khả năng đạt được một lệnh ngừng bắn: “Tôi nghĩ chúng tôi có cơ hội rất lớn”. Tuy nhiên, ông nhanh chóng chuyển sang câu hỏi về những gì Ukraine có thể phải nhượng bộ.

“Tôi nghĩ chúng tôi sẽ nói về lãnh thổ, rất nhiều khu vực lãnh thổ”, ông Trump nhấn mạnh. “Tình hình hiện nay khác nhiều so với trước xung đột, như mọi người đã biết. Chúng tôi sẽ nói về đất đai. Chúng tôi cũng sẽ nói về các nhà máy điện”, ông nói, ám chỉ nhà máy điện Zaporizhzhia – cơ sở hạt nhân lớn nhất châu Âu hiện do Nga kiểm soát. “Đó là một câu hỏi lớn. Nhưng tôi nghĩ cả hai bên đã thảo luận rất nhiều về vấn đề này”.

Cho đến trước cuộc điện đàm, ông Trump không đề cập chính xác khu vực lãnh thổ nào của Ukraine mà Nga sẽ kiểm soát. Nhưng chính quyền ông Trump gần như sẽ chấp nhận việc Moscow kiểm soát 20% lãnh thổ Ukraine để làm tiền đề cho một thỏa thuận hòa bình giữa Nga và Ukraine, theo NYT.

Tuy nhiên, các trợ lý của Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky lo ngại rằng, ông Trump có thể nhượng bộ Nga nhiều hơn, ví dụ như khả năng mở rộng kiểm soát sang thành phố cảng chiến lược Odessa, thủ phủ Kherson hay thủ phủ Zaporizhzhia mà không cần sử dụng vũ lực.

Cố vấn an ninh quốc gia của ông Trump, ông Michael Waltz, cuối tuần qua, đã mô tả cuộc đàm phán với Nga sẽ mang tính thực tế. Ông né tránh câu hỏi liệu Nga có đang nhận lợi ích trong xung đột hay không.

“Thực tế là có ai trong chúng ta tin rằng có thể buộc mọi binh sĩ Nga rời khỏi từng tấc đất ở Ukraine, bao gồm Crimea không?”, ông Waltz đặt câu hỏi.

Trong các lần xuất hiện trên truyền hình gần đây, ông Waltz nhấn mạnh rằng mục tiêu quan trọng nhất là chấm dứt giao tranh sau 3 năm xung đột.

Ông Trump và cố vấn Michael Waltz được cho là đang nghiêng về giải pháp công nhận lãnh thổ Nga kiểm soát ở Ukraine. Ảnh: NYT.

Ông và các trợ lý khác ở Nhà Trắng rất kín tiếng liên quan đến các điều kiện của lệnh ngừng bắn, nhưng ông cho rằng chúng không quan trọng bằng mục tiêu chấm dứt xung đột. “Chúng ta có thể bàn về đúng sai, nhưng chúng ta cũng phải nhìn vào thực tế trên thực địa”, ông Waltz nói.

Nhượng bộ của ông Trump với ông Putin?

Một số vấn đề khác cũng có thể trở thành trọng tâm của đàm phán. Pháp và Anh đã đề xuất triển khai binh lính tới Ukraine, có thể cùng với các quốc gia châu Âu khác. Nhưng chưa rõ liệu ông Putin có đồng ý với lực lượng gìn giữ hòa bình hay không. Những lực lượng này có thể đóng vai trò như một sự đảm bảo an ninh cho Ukraine, nhưng khó có thể hiệu quả nếu không có sự hỗ trợ từ Washington.

Ngoài ra, có những dấu hiệu khác cho thấy ông Trump sẵn sàng nhượng bộ ông Putin. Bộ Tư pháp Mỹ đã thông báo với các quan chức châu Âu rằng Washington sẽ rút khỏi nhóm điều tra đa quốc gia liên quan thiệt hại trong xung đột ở Ukraine.

Chính quyền ông Trump cũng đang thu hẹp phạm vi hoạt động của một nhóm pháp lý thuộc Bộ Tư pháp. Nhóm được thành lập năm 2022 dưới thời người tiền nhiệm Joe Biden để truy cứu trách nhiệm của các binh sĩ Nga trong xung đột.

Theo NYT, những bước đi này dường như nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho một thỏa thuận với ông Putin.

Dù không có phép so sánh lịch sử nào là hoàn toàn chính xác, nhưng như giáo sư Monica Duffy Toft tại Đại học Tufts viết trên tạp chí Foreign Affairs: “Bối cảnh địa chính trị hiện nay đặc biệt giống với giai đoạn cuối Thế chiến II, khi các cường quốc tìm cách thương lượng một trật tự thế giới mới”.

Đăng Nguyễn - New York Times