Ô nhiễm không khí tại các đô thị

Cán bộ Trung tâm Quan trắc và Phân tích môi trường (Chi cục Bảo vệ môi trường TP Hồ Chí Minh) lấy mẫu không khí để phân tích các thông số ô nhiễm không khí tại Trạm quan trắc Hồng Bàng (quận 5).

Theo Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia năm 2016, chuyên đề "Môi trường đô thị" do Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa công bố cho thấy áp lực ô nhiễm môi trường không khí tại các đô thị chủ yếu do các phương tiện giao thông; hoạt động của các xí nghiệp nội đô, sinh hoạt của cư dân, xử lý rác thải và các nguồn ô nhiễm từ ngoại thành chuyển vào.

Trong đó, khí thải từ các phương tiện giao thông cơ giới đường bộ đóng góp nhiều nhất trong tổng lượng phát thải gây ô nhiễm môi trường đô thị, bao gồm rất nhiều các loại khí thải như: lưu huỳnh đi-ô-xít (SO2), ni-tơ đi-ô-xít (NO2), các-bon mo-no-xít (CO), bụi… các loại phương tiện giao thông. Có đến 70% lượng bụi, 85% tổng lượng khí thải các-bon đi-ô-xít (CO2) và 95% lượng các hợp chất hữu cơ dễ bay hơi mà mắt thường không quan sát được gây ÔNKK tại Hà Nội là do hoạt động của hơn bốn triệu phương tiện giao thông thải ra.

Ðáng lo ngại nhất trong ÔNKK tại các đô thị ở Việt Nam hiện nay là ÔNKK do bụi gồm bụi thô TSP (là tổng các hạt bụi có đường kính khí động học nhỏ hơn, hoặc bằng 100 µm) và bụi PM10 (là tổng các hạt bụi lơ lửng có đường kính khí động học nhỏ hơn, hoặc bằng 10 µm); bụi PM2,5 (là tổng các hạt bụi lơ lửng có đường kính khí động học nhỏ hơn, hoặc bằng 2,5 µm). Theo số liệu quan trắc giai đoạn từ năm 2012 đến 2016 cho thấy, mức độ ô nhiễm bụi tại các đô thị vẫn ở ngưỡng cao, chưa có dấu hiệu giảm.

Cụ thể, đối với bụi TSP, nồng độ đã vượt ngưỡng cho phép của Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng không khí chung quanh (QCVN 05: 2013/BTNMT) từ hai đến ba lần và thường tập trung cao ở các trục đường giao thông của các đô thị lớn. Tại các đô thị vẫn còn nhiều nhà máy sản xuất công nghiệp, cho nên các khu vực này nồng độ TSP vượt quá giới hạn của QCVN 05: 2013/BTNMT từ 1,5 đến hai lần. Tại khu vực nội thành, nội thị của các thành phố lớn như Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, số ngày trong năm có nồng độ bụi PM10, PM2,5 vượt ngưỡng cho phép của QCVN 05: 2013/BTNMT chiếm tỷ lệ hơn 20% tổng số ngày trong năm. Ðối với các đô thị khu vực miền bắc, số ngày có nồng độ bụi cao thường tập trung vào các tháng mùa đông.

Phó Tổng cục trưởng Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) TS Hoàng Dương Tùng nhận định: Bên cạnh hoạt động giao thông, sản xuất công nghiệp, thì hoạt động xây dựng trong đô thị cũng là nguồn gây ÔNKK khá lớn. Mặc dù đã có quy định về che chắn bụi tại các công trường xây dựng và phương tiện chuyên chở nguyên vật liệu, phế thải xây dựng, rửa xe trước khi ra khỏi công trường nhưng việc thực hiện các quy định này chưa nghiêm. Bên cạnh đó, các thiết bị xây dựng (máy xúc, máy ủi…), các phương tiện vận chuyển vật liệu xây dựng còn thải ra môi trường không khí các khí thải như: SO2, NO2, CO… Ngoài ra, tại nhiều khu vực chôn lấp, nhất là các bãi lộ thiên đã và đang diễn ra các hoạt động đốt rác tùy tiện, gây ảnh hưởng đến chất lượng môi trường không khí vào những thời điểm nhất định. Các chất thải tại các bãi rác (giấy, gỗ, cao-su, ni-lon, nhựa, vải) khi đốt đã thải ra môi trường các chất khí chủ yếu như: SO2, NO2, đi-ô-xin, Furan, tro bụi...

TS Hoàng Dương Tùng cho biết thêm: Theo ước tính của Tổ chức Y tế thế giới, có khoảng hai phần ba trường hợp chết và bị giảm tuổi thọ do ÔNKK xảy ra ở các nước đang phát triển thuộc châu Á. Tại Việt Nam, tỷ lệ người mắc bệnh hô hấp có liên quan đến ÔNKK ở các thành phố lớn thường cao hơn các đô thị khác, trong đó trẻ em là nhóm đối tượng chịu tác động lớn nhất…

Nhằm giải quyết và từng bước khắc phục các vấn đề ô nhiễm môi trường ở các đô thị nói chung và ÔNKK nói riêng, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có các kiến nghị tiếp tục sửa đổi, bổ sung một số quy định về bảo vệ môi trường trong các luật như: Luật Bảo vệ môi trường, tài nguyên, thuế, ngân sách, đầu tư, xây dựng, khoa học và công nghệ, năng lượng… bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ để đáp ứng yêu cầu cho công tác bảo vệ môi trường ở các đô thị hiện nay. Bên cạnh đó, cần tập trung xử lý triệt để, di dời các cơ sở gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng ra khỏi khu dân cư, chuyển các cơ sở này vào các khu công nghiệp tập trung. Tăng cường kiểm tra, giám sát các công trình xây dựng, bảo đảm công tác vệ sinh môi trường, nhằm kiểm soát việc phát tán bụi tại các điểm thi công xây dựng, trên các tuyến đường thường xuyên có các phương tiện vận chuyển vật liệu xây dựng hoạt động...

Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng đề nghị UBND các tỉnh, thành phố sớm ban hành các quy chuẩn kỹ thuật môi trường của địa phương mình, trong đó cần ưu tiên giải quyết các lĩnh vực có nguy cơ ô nhiễm cao. Tiến hành rà soát và phê duyệt lại quy hoạch quản lý phát triển đô thị theo các tiêu chí xây dựng đô thị xanh, nhất là chú trọng đến việc đầu tư phát triển hạ tầng kỹ thuật đô thị (giao thông, thoát nước, xử lý nước thải sinh hoạt, chất thải rắn) phải đi trước và có tính toán đầy đủ đến các tác động tổng thể trong mối quan hệ với các khu vực chung quanh. Khuyến khích, xây dựng quy chế quản lý nhằm huy động sự tham gia của cộng đồng trong công tác bảo vệ môi trường đô thị; xây dựng các mô hình điểm về quản lý, bảo vệ môi trường đô thị để phát huy và nhân rộng mô hình này trên phạm vi cả nước; đồng thời tạo điều kiện thuận lợi để các tổ chức chính trị, xã hội tham gia phản biện, giám sát các hoạt động bảo vệ môi trường tại các đô thị...

TRUNG TUYẾN