Ôn tốt nghiệp THPT giai đoạn nước rút: Thí sinh tránh học nhồi nhét kiến thức

.t1 { max-width: 100%; }

Năm nay là năm đầu tiên tổ chức thi tốt nghiệp trung học phổ thông theo chương trình giáo dục phổ thông 2018. Thời điểm này, các sĩ tử lớp 12 đang dốc toàn lực ôn tập để chuẩn bị cho kỳ thi.

Theo giáo viên, vào giai đoạn “nước rút”, thí sinh hãy tập trung vào việc củng cố kiến thức cơ bản, hệ thống hóa lại các nội dung quan trọng, luyện tập làm đề và phân phối thời gian hợp lý. Đồng thời, đảm bảo nghỉ ngơi đủ để giữ tinh thần minh mẫn.

Tránh học “nhồi nhét” trong giai đoạn nước rút

Về môn Lịch sử, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Tiến sĩ Hà Trọng Thái, giáo viên môn Lịch sử, Trường Trung học phổ thông Chuyên Lào Cai (Lào Cai) chia sẻ, đề thi tốt nghiệp trung học phổ thông từ năm 2025 sẽ có những điều chỉnh đáng kể so với kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông những năm trước về cấu trúc, định dạng và dạng thức câu hỏi, nội dung đề thi bám sát theo định hướng đánh giá năng lực của chương trình giáo dục phổ thông mới.

Về số lượng câu hỏi, đề thi chuyển từ 40 câu, thời gian 50 phút xuống còn 28 câu, thời gian 50 phút. Đề có hai phần với các định dạng câu hỏi khác nhau và cách thức tính điểm cũng khác nhau.

Phần I (câu trắc nghiệm nhiều phương án lựa chọn gồm 24 câu), thí sinh sẽ trả lời từ câu 1 - 24, mỗi câu hỏi chỉ chọn một phương án, nếu trả lời đúng sẽ được 0,25 điểm/câu.

Riêng phần II gồm các câu hỏi ở dạng thức trắc nghiệm đúng/sai thì thang điểm không còn chia đều. Mỗi câu hỏi có 4 ý A,B,C, D. Tại mỗi ý thí sinh lựa chọn đúng hoặc sai. Thí sinh lựa chọn đúng một ý trong một câu hỏi sẽ được 0,1 điểm; đúng hai ý trong một câu hỏi được 0,25 điểm; đúng ba ý trong một câu hỏi được 0,5 điểm; đúng cả bốn ý trong một câu hỏi được 1 điểm.

Về nội dung, chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn Lịch sử có 19 chủ đề, 18 chuyên đề (cơ bản và nâng cao) trải dài trong 3 năm, tuy nhiên đề thi tốt nghiệp phần lớn câu hỏi thuộc chương trình lớp 12 (6 chủ đề, chiếm tới 85%), còn lại là kiến thức lớp 11 (2 chủ đề, chiếm 15%). Trong đó phần Lịch sử thế giới chiếm tỷ trọng 30% (3 điểm), do vậy học sinh cần ưu tiên ôn tập các chủ đề về Lịch sử Việt Nam lớp 12.

Đề thi được phân chia theo các cấp độ nhận thức từ nhận biết, thông hiểu cho đến vận dụng và vận dụng cao. Điều này cho thấy đề thi không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra trí nhớ mà hướng tới đánh giá năng lực tư duy lịch sử toàn diện: Tư duy lịch sử, tư duy hệ thống, tư duy phản biện, kỹ năng khai thác và sử dụng các nguồn sử liệu, nhận thức và trình bày lịch sử trong logic lịch đại và đồng đại, kết nối quá khứ với hiện tại. Do đó, học sinh cần xây dựng lối học tập khoa học, cần trang bị tư duy lịch sử và tư duy phản biện.

Để ôn tập hiệu quả, học sinh cần xác định mạch kiến thức cần ôn luyện trong chương trình thi tốt nghiệp trung học phổ thông, dựa trên đề minh họa mà Bộ Giáo dục và đào tạo đã công bố từ trước.

Đồng thời, học sinh nên hệ thống lại kiến thức lớp 12 và một số nội dung lớp 11 (Chiến tranh bảo vệ Tổ quốc và chiến tranh giải phóng dân tộc trong lịch sử Việt Nam trước năm 1945, Chủ nghĩa xã hội từ năm 1917 đến nay).

Ngoài ra, thí sinh cần luyện tập qua các đề thi thử của các Sở Giáo dục và Đào tạo năm học 2024-2025, đây là bước quan trọng để học sinh làm quen với cấu trúc và dạng câu hỏi. Cùng với đó, đây là những đề thi được xây dựng bám sát định hướng đổi mới, giúp thí sinh làm quen với cấu trúc đề, dạng bài mới và mức độ phân hóa.

Trong quá trình luyện đề, thí sinh cũng cần đặc biệt chú ý cách phân tích câu hỏi, nhận diện từ khóa và học cách loại trừ đáp án sai.

Học sinh Trường Trung học phổ thông chuyên Lương Văn Tụy (Ninh Bình). Ảnh: Website nhà trường

Với môn Sinh học, cô Nguyễn Thị Thu, giáo viên môn Sinh học tại Trường Trung học phổ thông chuyên Lương Văn Tụy (Ninh Bình) chia sẻ, việc học và ôn thi môn Sinh học hiệu quả đòi hỏi học sinh và giáo viên lớp 12 phải thay đổi cách tiếp cận, phù hợp với định hướng ra đề thi năm 2025: Giảm học thuộc lòng, tăng đánh giá năng lực, tích hợp kiến thức liên môn, đặc biệt tăng cường các câu hỏi vận dụng và vận dụng cao theo chương trình giáo dục phổ thông 2018.

Từ đề minh họa Sinh học cho thấy, số bài tập tính toán giảm và tăng câu hỏi khai thác bản chất sinh học qua sơ đồ, bảng biểu, mô hình.

Tỷ lệ câu hỏi phân bố theo mức độ nhận biết, thông hiểu và vận dụng. Vì vậy, nếu chỉ học thuộc lý thuyết mà không nắm bản chất, học sinh khó có thể đạt điểm cao. Thí sinh cần tăng cường kỹ năng đọc đề, phân tích và linh hoạt áp dụng kiến thức.

Ngoài ra, dạng đúng/sai đòi hỏi thí sinh phải có năng lực, kiến thức kĩ năng toàn diện mới được điểm tối đa. Dạng trắc nghiệm trả lời ngắn đòi hỏi thí sinh có năng lực, kiến thức kĩ năng chắc chắn. 4 ý hỏi được thiết kế theo 4 mức độ từ dễ đến khó, học sinh cần bình tĩnh để xác định mức độ từng ý để có đáp án đúng

Để làm được bài thi tốt nghiệp trung học phổ thông đối với môn Sinh năm nay, học sinh cần lưu ý kiến thức ở cả 3 khối lớp học trung học phổ thông. Khối 10 (Phần tế bào sinh vật) gồm: Khái quát về tế bào; Tế bào nhân sơ; Tế bào nhân thực. Khối 11 (Trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng ở cấp độ tế bào và cơ thể): Thực vật; Động vật. Khối 12 (Toàn bộ chương trình lớp 12): Di truyền và biến dị ở cấp độ phân tử, tế bào, cơ thể; Di truyền học quần thể và di truyền người; Tiến hóa; Sinh thái.

Trong quá trình ôn tập, học sinh nên chủ động phân chia kiến thức thành các phần nhỏ, dễ tiếp cận, kết hợp với việc xây dựng sơ đồ tư duy nhằm hệ thống hóa nội dung một cách khoa học. Đồng thời, cần ghi chú các công thức quan trọng và các quy tắc giải bài tập thông qua bảng so sánh để dễ dàng ghi nhớ và vận dụng. Việc lập kế hoạch ôn tập hợp lý, phân bổ thời gian theo từng chủ đề, tập trung nhiều hơn vào những nội dung còn yếu sẽ giúp quá trình ôn luyện đạt hiệu quả cao.

Ngoài ra, học sinh nên kết hợp linh hoạt giữa học lý thuyết, làm bài tập và luyện đề, tránh tình trạng dồn ép kiến thức vào giai đoạn cuối. Việc ghi lại lỗi sai sau mỗi lần làm bài và rút kinh nghiệm sẽ giúp cải thiện tư duy và kỹ năng xử lý tình huống.

Đặc biệt, các em cần chú ý duy trì thể trạng và tinh thần ổn định trong suốt quá trình ôn thi bằng cách đảm bảo giấc ngủ đủ, ăn uống điều độ và vận động nhẹ nhàng mỗi ngày. Tránh thức khuya và nên phân bổ thời gian học tập hợp lý theo từng ngày để đảm bảo hiệu quả.

Ngoài ra, thời gian dù còn ít nhưng giai đoạn này cũng rất có giá trị với các em học sinh. Các em cần có phương pháp ôn thi hợp lý, học nhồi nhét hay làm đề tràn lan sẽ phản tác dụng, vất vả mà không có hiệu quả. Trong giai đoạn này, thí sinh nên tập trung khái quát hóa lại kiến thức nền tảng bằng sơ đồ tư duy, gạch chân hoặc tô màu các từ khóa trên sơ đồ tư duy đã làm theo cách hiểu của riêng mình.

Đọc kỹ đề, tránh đọc lướt, không chủ quan với những câu hỏi quen thuộc

Theo Tiến sĩ Hà Trọng Thái, để đạt được điểm số cao trong môn Lịch sử, đặc biệt là từ 8 đến 9 điểm trở lên, học sinh cần lưu ý một số vấn đề trọng tâm cả về kiến thức lẫn kỹ năng làm bài. Học Lịch sử đòi hỏi học sinh phải ghi nhớ, xâu chuỗi các sự kiện một cách logic, nếu không có phương pháp ôn luyện rõ ràng, thí sinh khó đạt được điểm cao.

Có thể thấy, với cấu trúc của đề thi năm nay theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 sẽ chủ yếu rơi vào khoảng từ 5 đến dưới 8 điểm, ở mức trung bình - khá, còn số lượng học sinh đạt điểm tuyệt đối hoặc gần tuyệt đối như 9 hoặc 10 sẽ không nhiều.

Tuy nhiên, nếu muốn đạt được những mức điểm cao như 8,5 hoặc 9 điểm trở lên, học sinh cần đặc biệt lưu ý một số yếu tố quan trọng. Trước hết, việc học không chỉ dừng lại ở ghi nhớ hệ thống kiến thức cơ bản theo các chủ đề mà còn phải học để hiểu, tức là nắm chắc kiến thức một cách thông suốt, đặc biệt là tính “chính sử”, “thông sử”.

Thứ hai, học sinh muốn đạt điểm cao cần học và hệ thống kiến thức chuyên sâu theo từng chủ đề trong bố cục sách giáo khoa. Việc học chuyên sâu không chỉ giúp trả lời chính xác những câu hỏi ở mức độ vận dụng mà còn giúp hiểu sâu hơn bản chất sự kiện, có thể phân tích và đưa ra nhận định đúng đắn trong các tình huống có tính phân hóa cao.

Thứ ba, học sinh cũng cần có năng lực phán đoán, đặc biệt quan trọng trong phần câu hỏi đúng – sai. Học sinh cần lưu ý rằng, những nhận định đi ngược với quan điểm, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đặc biệt là trái với tinh thần đổi mới toàn diện hiện nay thì đều phải được xác định là sai.

Tương tự, các nhận định đi ngược với xu thế hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển của khu vực, thế giới và Việt Nam trong bối cảnh hiện nay cũng sẽ là những đáp án chưa chính xác.

Cuối cùng, việc luyện kỹ năng làm đề cũng giữ vai trò cực kỳ quan trọng. Mặc dù thời gian làm bài vẫn là 50 phút như trước, song số lượng câu hỏi đã giảm, Do đó, học sinh cần đặc biệt chú ý đọc thật kỹ đề bài, không được vội vàng đọc lướt.

Thí sinh cần đọc kỹ đề, tránh đọc lướt, không chủ quan với những câu hỏi quen thuộc. Thực tế, nhiều học sinh có học lực khá, giỏi vẫn mắc lỗi vì bỏ sót một số chi tiết hoặc hiểu nhầm yêu cầu của đề bài do đọc không kỹ. Đây là một sai lầm đáng tiếc, mất điểm ở cả những câu hỏi thuộc nhóm nhận biết hoặc thông hiểu.

Trong bốn câu hỏi trắc nghiệm đúng/sai, đề thi cung cấp ở mỗi câu một đoạn tư liệu được trích dẫn nguồn, thí sinh cần phải đọc thật kỹ vì nó ẩn chứa ít nhất là đáp án của hai trên bốn ý A,B,C,D. Thậm chí, đó còn là cơ sở để học sinh suy luận, tư duy phản biện để từ đó quyết định chọn phương án đó là đúng hay sai.

Vì vậy, đọc kỹ đề, phân tích chính xác từng yêu cầu của câu hỏi, các phương án, nhận định đề thi nêu, và lựa chọn cẩn trọng là kỹ năng không thể thiếu nếu muốn đạt được điểm số từ 8 trở lên trong kỳ thi tốt nghiệp năm nay.

Học sinh Trường Trung học phổ thông Chuyên Lào Cai. Ảnh: Website nhà trường

Với môn Sinh học, cô Thu chia sẻ, đề thi môn Sinh học năm 2025 có mức độ phân hóa cao, với tỷ lệ câu hỏi vận dụng tăng đáng kể. Điều này đòi hỏi thí sinh không chỉ nắm vững kiến thức mà còn cần khả năng vận dụng linh hoạt và suy luận logic chặt chẽ. Vì vậy, để đạt được điểm số cao, bên cạnh quá trình học tập bài bản, việc xây dựng một chiến thuật làm bài hiệu quả trong phòng thi là yếu tố then chốt.

Thí sinh cần nắm vững cấu trúc đề thi, phân bổ thời gian làm bài một cách hợp lý, ưu tiên giải quyết các câu hỏi ở mức độ nhận biết và thông hiểu trước. Tránh"Học tủ, ôn tủ", đây là lối tư duy sai lầm, khiến các em không thể giải quyết được các câu hỏi nằm ngoài vùng mình ôn tập và không thực sự hiểu bản chất vấn đề.

Cuối cùng không ít thí sinh đã gặp phải đó là tâm lí trong phòng thi không ổn định. Nguyên nhân chủ yếu do thí sinh quá căng thẳng khiến đầu óc không minh mẫn, tư duy không sáng và sẽ dẫn đến việc các em có thể sẽ tính nhầm, tính sai.

Do đó, các sĩ tử cần xây dựng chế độ ôn luyện khoa học, chế độ nghỉ ngơi và dinh dưỡng hợp lý để đảm bảo sức khỏe tinh thần và trí óc. Khi đến ngày thi, các em nên giữ cho mình một tâm trạng vui vẻ, bình tĩnh. Trong phòng thi, thí sinh nên cố gắng tập trung làm bài, tin tưởng vào bản thân. Đặc biệt, các em không nên quá quan tâm đến những yếu tố xung quanh như thí sinh khác đang làm gì và phải xem thời gian làm bài để tránh việc bị áp lực hoặc phân tâm.

Thu Trang