Ông Phan Đức Trung: Thoát khỏi 'vùng xám', tài sản mã hóa sẽ đóng góp cho tăng trưởng

Ngày 9.9, Phó thủ tướng Hồ Đức Phớc ký ban hành Nghị quyết 05/2025về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam trong vòng 5 năm, mang đến nhiều kỳ vọng cho sự phát triển của lĩnh vực tương đối mới mẻ này tại Việt Nam.

Thông tin với phóng viên về nghị quyết này, ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và tài sản số Việt Nam (VBA) cho rằng nghị quyết là một dấu mốc mới cho thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam.

Tài sản mã hóa thoát khỏi "vùng xám"

- Mới đây, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam. Ông nhìn nhận thế nào về diễn biến chính sách này?

- Ông Phan Đức Trung: Tôi nghĩ đây là một nghị quyết mà thị trường cũng như cộng đồng tham gia thị trường tài sản mã hóa Việt Nam đã chờ đợi từ rất lâu.

Tài sản mã hóa cũng được công nhận ở Luật Công nghiệp công nghệ số có hiệu lực từ ngày 1.1.2026. Từ quý 1/2025 đã có những chỉ đạo quyết liệt từ Thủ tướng tới Bộ Tài chính và cho đến nay, văn bản này cũng được đánh dấu một mốc thực thi đầu tiên dưới luật.

Thị trường tài sản mã hóa vẫn đang tự phát. Nhiều người không thể hiểu nổi vì sao một thị trường mà hàng chục triệu người có thể dễ dàng tham gia như thế. Nhưng khi pháp luật cho phép gọi vốn công khai thông qua những sàn giao dịch thì các hình thức gọi vốn ở những nhóm kín với cam kết lợi nhuận 20 - 30% chắc chắn sẽ không còn.

Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 05/2025/NQ-CP về triển khai thí điểm thị trường tài sản mã hóa tại Việt Nam

Ngoài ra, việc Việt Nam chấp thuận thí điểm tài sản sản mã hóa sẽ là cơ hội để chúng ta xác định các dòng chảy tài sản mã hóa trong “vùng xám”, chưa được định danh rõ ràng lâu nay. Nếu khung pháp lý vận hành tốt, đây sẽ là cơ hội biến dòng chảy kinh tế ngầm thành minh bạch, đóng góp trực tiếp cho tăng trưởng kinh tế.

Thị trường tài sản mã hóa cũng có rủi ro lớn với rất nhiều vụ lừa đảo từ vài triệu đến cả trăm triệu USD. Đành rằng luật chưa hoàn thiện, còn cần điều chỉnh, nhưng chắc chắn sẽ hạn chế được tiêu cực.

- Bên cạnh cơ hội, ông có lo ngại điều gì không?

- Ông Phan Đức Trung: Lo lắng đầu tiên là nguồn nhân lực để đáp ứng được điều kiện để vận hành thị trường, từ cơ quan quản lý, đơn vị cung cấp tài sản mã hóa, người tham gia đào tạo… đều rất mong manh. Đây là điều khó khăn nhất.

Ngoài ra, mức độ hoàn thiện công nghệ cũng là một bài toán chúng ta cần giải quyết. Những quốc gia như Mỹ, UAE, Hàn Quốc đã có sàn quy mô hàng chục tỉ USD, tiêu chuẩn rất cao. Dù Việt Nam có quy mô nhỏ hơn nhưng chúng ta vẫn phải đáp ứng chuẩn mực toàn cầu về bảo mật, vận hành liên tục và đặc biệt là liên thông quốc tế.

Mong muốn của Chính phủ trong phát hành tài sản mã hóa để thu hút nguồn vốn nước ngoài vào Việt Nam. Nghị quyết quy định việc phát hành tài sản mã hóa chỉ dành cho nhà đầu tư nước ngoài.

Tuy nhiên, vấn đề là để thu hút được nhà đầu tư nước ngoài thì chúng ta phải cạnh tranh quốc tế. Liệu chất lượng tài sản chúng ta phát hành ra có đủ hấp dẫn hay không? Có tạo cho họ được sân chơi đủ lớn hay không, đủ thanh khoản cho họ hay không? Đây là những vấn đề tôi cho rằng cơ quan quản lý cần quan tâm.

Tôi cho rằng cần 3 - 5 năm để có được sự trưởng thành nhất định của thị trường. Trước đây, khi thị trường chứng khoán mới hình thành, nhiều thứ cũng rất sơ khai, nhưng hiện nay chúng ta đang chuẩn bị nâng hạng thị trường. Thị trường tài sản mã hóa hiện nay cũng vậy, rất non trẻ, do đó cơ hội và thách thức luôn song hành.

"Sàn phải đông khách, an toàn và có thể đền tiền"

- Một trong những điểm đáng chú ý của nghị quyết là chỉ cấp phép cung cấp dịch vụ tổ chức thị trường giao dịch tài sản mã hóa với những tổ chức trong nước có vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỉ đồng và các điều kiện chặt chẽ khác. Ông nhìn nhận thế nào về quy định này?

- Ông Phan Đức Trung: Ở nhiều nước, họ có nhiều tiêu chuẩn phụ nên không đặt nặng vốn điều lệ. Ví dụ, một sàn tài sản mã hóa thường phải có bảo hiểm trung bình khoảng 230 triệu USD; yêu cầu chứng chỉ chuyên môn rất khắt khe, như chứng chỉ về chống rửa tiền ACAM (nếu học đủ chứng chỉ này phải mất 2 - 3 năm, tốn khoảng 18.000 USD)…

Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch VBA

Còn thực tế ở Việt Nam, chúng ta phải dựa vào những doanh nghiệp có năng lực tài chính đủ lớn để đáp ứng ngay các yêu cầu về bảo hiểm và an toàn. Đây là lý do nghị quyết đặt mức vốn tối thiểu 10.000 tỉ đồng cùng điều kiện cổ đông phải có sự tham gia của ngân hàng, chứng khoán và công nghệ.

Một sàn muốn hoạt động được thì phải đông khách, an toàn, khi mất tiền phải có khả năng đền - đây là yếu tố bắt buộc. Nhà nước không thể đứng ra đền tiền thay cho sàn, nên đây cũng là thách thức với các sàn.

Thị trường này khác với chứng khoán, Nhà nước không lập một sàn chuẩn mà cấp phép cho 5 công ty tự quy ước với nhau, tuân thủ pháp luật nhà nước. Các công ty này sẽ vừa giao dịch với nhau vừa kết nối quốc tế. Điều này khác biệt và cũng là thách thức so với các thị trường khác.

Tuy nhiên, sự khác biệt này là do thời điểm thử nghiệm, nên còn nhiều dấu hỏi đặt ra. Để thị trường hoàn thiện thì thời gian tới vẫn cần hoàn thiện thêm các quy định, từ mua bán, lưu ký đến việc tách bạch tự doanh và khách hàng; ví nóng – ví lạnh…

Theo tôi, giai đoạn đầu các công ty được cấp phép phải chủ động cùng cơ quan quản lý xây dựng chuẩn mực, chứ không thể chỉ trông chờ hướng dẫn từ cơ quan quản lý.

Thị trường nào cũng muốn không có giới hạn, nhưng trong giai đoạn thí điểm, việc đặt ra giới hạn là cần thiết. Doanh nghiệp nào cũng mong có cơ hội tham gia, nhưng theo đánh giá của tôi, sẽ chỉ có tối đa 3 sàn đủ năng lực vận hành hiệu quả.

Lý do là với những tiêu chuẩn khắt khe hiện nay, ngay cả khi một số đơn vị có được cấp phép, để thực sự triển khai mô hình kinh doanh hiệu quả, vừa phục vụ tốt nhà đầu tư, vừa tạo nguồn thu và đóng góp cho nền kinh tế, thì khó chứ không phải dễ dàng.

Điều quan trọng là các đơn vị cung cấp dịch vụ có “sống sót” được hay không. Các sàn được cấp phép tại Việt Nam phải chứng minh được 3 điều: tuân thủ pháp luật, duy trì khách hàng và xây dựng đội ngũ vận hành. Khi họ tồn tại, cơ quan quản lý mới có dữ liệu và kinh nghiệm để viết ra một bộ luật hoàn chỉnh.

- Trong nghị quyết, tài sản mã hóa phát hành chỉ dành cho nhà đầu tư nước ngoài. Theo ông, quy định này ảnh hưởng như thế nào tới quyền lợi của nhà đầu tư và tính hấp dẫn của thị trường Việt Nam?

- Ông Phan Đức Trung: Quy định này tạo ra một sự ngăn cách rõ ràng. Trong quá trình soạn thảo, hiệp hội cũng đã trao đổi nhiều và nhận thấy điều này có cả mặt tích cực lẫn hạn chế.

Điểm tích cực là nó bảo vệ thị trường ngoại hối. Nhà đầu tư nước ngoài khi tham gia chỉ được giao dịch, rồi rút vốn ra dưới dạng ngoại tệ, không liên thông trực tiếp với thị trường trong nước. Điều này giúp kiểm soát dòng ngoại hối an toàn hơn.

Tuy nhiên, gia tăng được sự an toàn ngoại hối thì lại làm giảm đi tính hấp dẫn của thị trường. Nhiều nhà đầu tư khi vào đây kỳ vọng Việt Nam trở thành thị trường lớn, nơi họ có thể giao dịch như nhà đầu tư trong nước. Nếu bị giới hạn, sức hút sẽ giảm đi.

Theo tôi, giai đoạn đầu thử nghiệm có thể tạm chấp nhận cách làm này để đảm bảo an toàn. Nhưng về lâu dài, chính sách chắc chắn cần điều chỉnh, sao cho cân bằng được lợi ích giữa nhà đầu tư và yêu cầu quản lý.

Nếu hướng đi đủ tốt, chỉ 3 năm thị trường sẽ trưởng thành

- Nghị quyết quy định sau 6 tháng kể từ khi tổ chức cung cấp dịch vụ tài sản mã hóa đầu tiên được Bộ Tài chính cấp phép, nhà đầu tư phải giao dịch trên sàn được cấp phép. Nếu không, nhà đầu tư có thể xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự. Ông nghĩ sao về quy định này?

- Ông Phan Đức Trung: Việc nhà đầu tư mang lên sàn kỳ vọng 2 mục tiêu. Thứ nhất là giao dịch, thứ nhì là để sinh lời.

Với quy định mới, hiểu nôm na, sau 6 tháng, việc giao dịch ở các sàn nước ngoài là phạm luật. Trường hợp này là giao dịch các loại tài sản có niêm yết ở sàn trong nước, nhưng với những loại tài sản mà sàn trong nước không có thì sao? Hiện nay có khoảng 1,3 triệu loại tài sản mã hóa, nhưng mỗi sàn niêm yết khoảng 200 loại thôi. Đây vẫn là khoảng trống ở nghị quyết.

Thị trường tài sản mã hóa - cơ hội và rủi ro song hành

Nếu giao dịch ở các sàn nước ngoài thì phạm luật, nhưng nếu các nhà đầu tư bỏ tài sản mã hóa trong ví, không đưa lên sàn giao dịch thì chưa thấy quy định. Có lẽ chúng ta không nên hiểu rằng mọi ví đều phải mang lên sàn.

- Nghị quyết cũng đặt ra các yêu cầu cao về công nghệ, nhân sự, ông đánh giá khả năng doanh nghiệp Việt Nam đáp ứng ra sao?

- Ông Phan Đức Trung: Nghị quyết đặt ra quy định về về cấp độ bảo mật ở mức cao nhất, cấp độ 4. Đây là một cấp độ bảo mật rất là cao đối với sự an toàn. Ngoài ra, còn nhiều tiêu chuẩn về nhân sự, đặc biệt có những yêu cầu khá là khắt khe trong việc 65% cổ đông tham gia thành lập giai đoạn đầu phải là cổ đông hoạt động trong những vực như là ngân hàng, chứng khoán, các công ty công nghệ.

Tuy nhiên, về quản lý tài sản mã hóa, quy định bảo mật cấp độ 3, 4 hay 5 chỉ là một cách tiếp cận, không thể đảm bảo tuyệt đối an toàn - an ninh. Bản chất tài sản mã hóa được tạo ra từ private key và ai giữ private key thì có thể cất giữ an toàn, không phụ thuộc cấp độ nào.

Nhưng khi triển khai trên diện rộng, rủi ro sẽ phức tạp hơn. Các vụ tấn công thường không đến từ công nghệ Web3, mà từ lỗ hổng của con người, không liên quan đến kỹ thuật.

Ở Việt Nam, yêu cầu đạt cấp độ 4 cho thấy sự nghiêm túc trong đầu tư của các công ty. Với doanh nghiệp nhỏ có thể lo ngại, nhưng với doanh nghiệp có vốn 10.000 tỉ đồng thì họ không lo lắng với yêu cầu này.

Điều quan trọng là với những đầu tư đó, các sàn có tạo ra lợi nhuận và giá trị thực sự cho doanh nghiệp cung cấp dịch vụ hay không? Có đáp ứng được mong muốn của Chính phủ là trở thành kênh huy động vốn cho nền kinh tế hay không?

- Nhiều ý kiến cũng khá băn khoăn khi dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới đây đề xuất đánh thuế 0,1% với mỗi giao dịch tài sản mã hóa. Xin ông cho biết quan điểm của mình?

- Ông Phan Đức Trung: Với các nhà đầu tư, ở các sàn đang hoạt động, phí cao nhất là 0,05 - 0,1. Từ giờ cho đến lúc có sàn đầu tiên hoạt động thì vẫn cần thêm những quy định nữa.

Nếu đánh thuế, chúng ta cũng cần tính toán về phương pháp đánh thuế hợp lý. Sau này các sàn thí điểm họ miễn phí giao dịch thì mức thuế này không vấn đề, nhưng nếu họ cũng tính phí thì liệu có “phí chồng phí” không? Có lẽ chúng ta cần chờ thêm các diễn biến tiếp theo.

- Tựu trung, ông kỳ vọng gì về thị trường khi Việt Nam thí điểm sàn giao dịch tài sản mã hóa?

- Ông Phan Đức Trung: Tôi kỳ vọng thị trường thế giới nếu họ cần 10 năm để trưởng thành thì chúng ta đừng để phải mất 10 năm như họ. Nếu hướng đi đủ tốt, chúng ta có thể chỉ mất 3 năm thôi.

- Xin cảm ơn ông!

Lam Thanh (thực hiện)