Ông Phan Văn Mãi: Cần rõ cơ chế, lộ trình bỏ thuế khoán sang kê khai

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính Phan Văn Mãi trình báo cáo thẩm tra. Ảnh: Quochoi.

Trình bày tờ trình dự án Luật trước Quốc hội, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết dự Luật có phạm vi sửa đổi toàn diện, được kỳ vọng sẽ tạo ra một cú hích lớn trong việc hiện đại hóa, tự động hóa công tác quản lý thuế, đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế số và cam kết quốc tế.

Dự án Luật hướng tới nền kinh tế số

Dự án Luật Quản lý thuế (sửa đổi) được xây dựng với 17 Chương, 114 Điều, tăng 2 Chương và 12 Điều so với Luật hiện hành, cho thấy phạm vi điều chỉnh đã mở rộng, bao quát sâu hơn các vấn đề phát sinh trong thực tiễn, đặc biệt là các vấn đề liên quan đến kinh tế xuyên biên giới và kinh tế số.

Dự thảo Luật đã cập nhật các quy định tại Chương II về quản lý người nộp thuế, khai thuế, tính thuế, nộp thuế để tuân thủ luật về giao dịch điện tử và giảm tải thủ tục hành chính. Đặc biệt, dự án Luật bổ sung các quy định về quản lý giao dịch liên kết (chống chuyển giá) nhằm tuân thủ các chuẩn mực quốc tế của OECD, một bước tiến quan trọng trong việc bảo vệ cơ sở thuế của quốc gia.

Các quy định về thanh tra, kiểm tra thuế (Chương III) cũng được sửa đổi, bổ sung theo hướng đơn giản hóa thủ tục và phù hợp với giao dịch điện tử, nâng cao hiệu quả công tác cưỡng chế nợ để đảm bảo tính thống nhất với Luật Xử phạt vi phạm hành chính.

Về cơ bản, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đồng tình với sửa Luật lần này, nhằm đáp ứng yêu cầu thực tế.

Điểm đáng chú ý là Dự thảo Luật bổ sung quy định cho phép cơ quan thuế được bố trí kinh phí để bổ sung thu nhập cho công chức, người lao động, không quá 1 lần quỹ lương, trong trường hợp tổ chức thực hiện thu ngân sách vượt dự toán Quốc hội giao.

Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng trình bày Tờ trình dự thảo Luật. Ảnh: Quochoi.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính bày tỏ đồng tình về sự cần thiết phải có chế độ bổ sung thu nhập cho cán bộ thuế, tương tự như các cán bộ thanh tra, cán bộ làm công tác xây dựng pháp luật hay các địa phương có cơ chế đặc thù. Sự đồng tình này xuất phát từ thực tế cán bộ thuế đang chịu áp lực công việc lớn do yêu cầu mới trong cách mạng công nghiệp 4.0, đồng thời phải đối mặt với rủi ro trong thực thi công vụ.

Tuy nhiên, Ủy ban cũng đề nghị cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu kỹ lưỡng để đảm bảo sự thống nhất, công bằng với các chế độ đãi ngộ khác trong hệ thống hành chính công và tránh tạo ra sự mất cân đối.

Ngoài ra, tại Tờ trình của Chính phủ, đề xuất cho phép trích 0,1% tổng số thu thuế giá trị gia tăng (VAT) để thực hiện quay số hóa đơn may mắn. Mục đích của đề xuất này là nhằm khuyến khích người tiêu dùng lấy hóa đơn và khen thưởng người tiêu dùng tố giác cơ sở kinh doanh không lập và giao hóa đơn điện tử.

Tuy nhiên, Ủy ban Kinh tế và Tài chính đề nghị cơ quan soạn thảo cần làm rõ bản chất pháp lý của việc trích lập này, cơ chế quản lý và sử dụng quỹ có đảm bảo tính công khai, minh bạch hay không. Đặc biệt, cần cân nhắc việc sử dụng nguồn ngân sách Nhà nước để thực hiện quay số may mắn - một hoạt động mang tính chất giải trí, và liệu có thể thay thế bằng nguồn kinh phí hợp pháp khác.

Cần minh bạch quy trình hoàn thuế tự động và quản lý thuế

Dự án Luật cũng sửa đổi, bổ sung các quy định tại Chương V về Hoàn thuế, Miễn thuế, Giảm thuế nhằm áp dụng công nghệ để thực hiện tự động hóa quy trình này. Mục tiêu của việc tự động hóa là rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ, tạo thuận lợi tối đa cho người nộp thuế.

Tuy nhiên, Ủy ban Kinh tế và Tài chính nhấn mạnh việc tự động hóa nếu không được kiểm soát chặt chẽ có thể dẫn đến rủi ro về quản lý Nhà nước và nguy cơ lợi dụng gian lận thuế. Do đó, đề nghị cơ quan soạn thảo cần làm rõ các điều kiện, tiêu chí cụ thể để áp dụng cơ chế tự động này, đảm bảo cân bằng giữa tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và phòng chống hành vi trốn thuế.

Dự án Luật đề xuất chuyển đổi cơ chế thu thuế đối với hộ, cá nhân kinh doanh từ thuế khoán sang thu theo tỷ lệ phần trăm (%) và kê khai doanh thu theo hóa đơn.

Ủy ban ủng hộ nguyên tắc chuyển đổi này nhằm tăng cường tính minh bạch và công bằng. Tuy nhiên, cũng đề nghị Chính phủ quy định rõ cơ chế triển khai chi tiết và có lộ trình phù hợp để đảm bảo tính khả thi, đặc biệt là đối với các hộ kinh doanh nhỏ lẻ, vốn chưa quen với việc kê khai doanh thu theo hóa đơn.

Về khai bổ sung sau thanh tra, kiểm tra, dự thảo Luật cho phép người nộp thuế được khai bổ sung, điều chỉnh thuế đối với nội dung đã được thanh tra, kiểm tra với điều kiện là việc khai bổ sung này không làm giảm số thuế phải nộp hoặc tăng số thuế được miễn, giảm, hoàn.

Ủy ban Kinh tế và Tài chính đồng ý về nguyên tắc nhưng đề nghị siết chặt thêm các điều kiện để tránh trường hợp người nộp thuế lợi dụng quy định này để kéo dài thời gian thanh tra, kiểm tra hoặc lách luật.

Bên cạnh đó, Ủy ban Kinh tế và Tài chính lưu ý một số quy định về nhiệm vụ, trách nhiệm và quyền hạn của các cơ quan Nhà nước, các cơ quan kiểm tra, giám sát trong quản lý thuế (Điều 39) và việc xử phạt vi phạm hành chính hiện tại chưa phù hợp và thống nhất với Luật Xử phạt vi phạm hành chính, Luật Kiểm toán nhà nước và Luật Thanh tra.

Vì vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo chỉnh lý các quy định này để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật hoặc cân nhắc bổ sung nội dung sửa đổi các luật có liên quan tại điều khoản thi hành của dự thảo Luật nếu cần thiết.

Dự án Luật cũng thể hiện sự phân cấp mạnh mẽ hơn trong việc triển khai thi hành. Theo Tờ trình của Chính phủ, dự kiến sửa đổi, bổ sung giao Chính phủ quy định chi tiết tại 32 Điều và giao Bộ Tài chính quy định chi tiết tại 24 Điều (trong đó có những Điều giao ở nhiều khoản).

Việc phân cấp này nhằm đảm bảo tính linh hoạt, kịp thời trong hướng dẫn thực hiện, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cao về việc ban hành văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn Luật để đảm bảo tính đồng bộ, tránh chồng chéo khi Luật có hiệu lực thi hành.

Minh Khánh