Ông Trump có thể làm Tổng thống nhiệm kỳ thứ 3?

Tổng thống Mỹ Donald Trump hiện để ngỏ khả năng liệu ông có tái tranh cử nhiệm kỳ Tổng thống thứ 3 hay không. Ông Trump thẳng thắn bác bỏ khả năng ông sẽ “chơi chiêu”, nhưng việc ông có nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ thứ 3 vốn rất khó xảy ra, do Hiến pháp không cho phép. Những sự mâu thuẫn đang khiến truyền thông quốc tế quan tâm phân tích.

Ông Trump chia sẻ với phóng viên trên chuyên cơ Không Lực Một ngày 27/10 rằng ông muốn có thêm nhiệm kỳ Tổng thống thứ 3. Ảnh: Reuters.

“Tôi rất muốn có nhiệm kỳ thứ 3. Tôi đang có được sự ủng hộ mạnh mẽ nhất từ trước đến nay. Tôi không loại trừ khả năng nào. Còn lại, mọi người phải tự hiểu thôi”, vị Tổng thống 79 tuổi nói với các phóng viên trên chuyên cơ Không Lực Một trong chuyến công du châu Á.

Chủ đề bàn luận về nhiệm kỳ thứ ba của Tổng thống Trump không mới. Nhưng gần đây, Tổ chức Trump bắt đầu bán những chiếc mũ đỏ in dòng chữ “Trump 2028” với thông điệp ngầm rằng ông là một ứng viên tiềm năng cho kỳ bầu cử kế tiếp. Ông Trump cũng từng xuất hiện với những chiếc mũ này trong một số cuộc gặp tại Nhà Trắng.

Hiến pháp Mỹ nói gì và liệu có thể thay đổi Hiến pháp?

Tu chính án thứ 22 của Hiến pháp Mỹ viết rõ: “Không người nào được bầu làm Tổng thống quá hai lần”.

Tu chính án này được thông qua năm 1951, sau khi Tổng thống Mỹ Franklin D. Roosevelt phá vỡ giới hạn hai nhiệm kỳ vốn được duy trì từ thời Tổng thống George Washington. Ông Roosevelt đắc cử tới 4 lần, nhưng qua đời chỉ vài tháng sau khi bắt đầu nhiệm kỳ thứ tư hồi năm 1945.

Tổng thống Trump khẳng định với các phóng viên rằng ông không muốn dùng cách "lách luật" để có nhiệm kỳ Tổng thống thứ 3. Ảnh: Reuters.

Giáo sư luật Wayne Unger, Đại học Quinnipiac, nói với hãng tin Reuters rằng Hiến pháp đã quy định rất rõ ràng: Tổng thống Mỹ chỉ được phục vụ hai nhiệm kỳ bốn năm.

“Dù chưa từng có tiền lệ kiện tụng về vấn đề này, nhưng tôi đoán Tòa án Tối cao sẽ bác bỏ mọi nỗ lực tranh cử nhiệm kỳ thứ ba của ông Trump. Tòa sẽ nói Hiến pháp đã quy định rõ ràng, hai nhiệm kỳ là kết thúc”, ông Unger nói.

Cựu Tổng thống Mỹ Ronald Reagan từng ủng hộ việc bãi bỏ Tu chính án 22, ông khẳng định: “Điều này không phải để cho bản thân tôi, mà cho các Tổng thống khác sau này”. Nhưng trong bối cảnh chính trường Mỹ hiện nay, khả năng thay đổi được Hiến pháp gần như bằng không.

Bất kỳ sự thay đổi nào trong Hiến pháp Mỹ cũng cần được 2/3 Hạ viện và Thượng viện thông qua, hoặc được 2/3 các bang của Mỹ triệu tập đại hội rồi được 38 trong tổng số 50 cơ quan lập pháp ở cấp tiểu bang phê chuẩn.

Hiện đảng Cộng hòa chỉ chiếm thế đa số một cách mong manh: giữ 219/435 ghế ở Hạ viện, 53/100 ghế ở Thượng viện, kiểm soát 28 cơ quan lập pháp cấp tiểu bang. Đây là những con số không đủ tiềm lực sức mạnh để đảm bảo sửa đổi Hiến pháp thành công.

Dù vậy, đầu năm nay, nghị sĩ Andy Ogles (đảng Cộng hòa, bang Tennessee) - một người ủng hộ trung thành của ông Trump - vẫn đề xuất sửa đổi Tu chính án 22, cho phép một người được phục vụ 3 nhiệm kỳ không liên tiếp.

Dù khả năng này rất khó xảy ra, nhưng nếu được thông qua, điều này sẽ cho phép ông Trump tranh cử và có thể tái đắc cử vào năm 2029, sau hai nhiệm kỳ bắt đầu vào các năm 2017 và 2025.

Các cách “chơi chiêu”

Một số đồng minh của ông Trump lập luận rằng Tu chính án 22 chỉ cấm một cá nhân được bầu làm Tổng thống Mỹ hơn hai lần, nhưng không nói gì về việc kế nhiệm.

Theo lập luận này, ông Trump có thể ra tranh cử vị trí Phó Tổng thống, sau đó Tổng thống đắc cử từ chức để ông kế nhiệm.

Ông Trump đang trong chuyến công du châu Á và hiện dừng chân tại Nhật Bản. Ảnh: Reuters.

Tuy nhiên, chính ông Trump đã gạt bỏ kịch bản này trong cuộc trò chuyện với phóng viên ngày 27/10 trên chuyên cơ Không Lực Một.

“Tôi có thể làm vậy được, nhưng tôi sẽ không làm vì quá lắt léo. Người dân cũng sẽ không thích động thái lách quy định và làm vậy cũng không đúng đắn, quá khôn lỏi”, ông Trump nói.

Dù vậy, theo Guardian, ngay cả phương án “lắt léo, khôn lỏi” này cũng không “qua mặt” được Hiến pháp Mỹ, bởi Tu chính án 12 trong Hiến pháp quy định rõ: “Người không đủ điều kiện làm Tổng thống cũng không đủ điều kiện trở thành Phó Tổng thống”.

Một giả thuyết cũng đang được nhắc đến nhiều, đó là ông Trump có thể trở thành Chủ tịch Hạ viện Mỹ, một chức vụ không bắt buộc phải là nghị sĩ của Hạ viện, rồi kế nhiệm Tổng thống và Phó Tổng thống, nếu cả hai vị trí này đều bị khuyết, theo Đạo luật Kế nhiệm Tổng thống.

Về lý thuyết, đây cũng là một cách “chơi chiêu” có thể giúp ông Trump quay lại Nhà Trắng mà không thông qua bầu cử. Nhưng trường hợp “lắt léo” này chắc chắn cần phải nhận được sự thông qua của Tòa án Tối cao.

Các học giả như giáo sư Unger nhận định, Tòa án Tối cao nhiều khả năng sẽ tuyên bố điều này là vi hiến, vì tinh thần của Tu chính án 22 là giới hạn tổng thời gian nắm quyền của Tổng thống, không chỉ đơn thuần giới hạn về số lần đắc cử.

An Hòa