PGS.TS Trần Đình Thiên: VinFast mở đường, doanh nghiệp phụ trợ có cơ hội bứt phá

PGS.TS Trần Đình Thiên. Ảnh: Văn Xuyên/BNEWS/TTXVN

Đây là khẳng định của PGS.TS Trần Đình Thiên, Nguyên Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam khi trao đổi với phỏng viên bên lề Hội nghị “Tăng cường nội địa hóa và phát triển hệ thống nhà cung cấp” do VinFast vừa tổ chức mới đây.

Phóng viên: Ông đánh giá như thế nào về cơ hội phát triển công nghiệp hỗ trợ từ kế hoạch VinFast vừa công bố sản lượng 1 triệu xe/năm vào năm 2030 và mục tiêu nội địa hóa 80% vào năm 2026?

PGS.TS Trần Đình Thiên: Về mặt chiến lược kinh doanh, điều quan trọng nhất là mở ra được một không gian phát triển. Kế hoạch mà VinFast công bố không chỉ là một mục tiêu đơn lẻ, mà là tạo dựng một “sân chơi” để các doanh nghiệp phụ trợ Việt Nam tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Nếu VinFast đạt được sản lượng như vậy, tức là họ đã tính đến việc hình thành mạng lưới cung ứng nội địa hiệu quả. Đó chính là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp hỗ trợ trong nước được kết nối, phát triển cùng với một ngành công nghiệp ô tô đúng nghĩa – không phải chỉ của VinFast mà là của Việt Nam.

Vấn đề còn lại là chúng ta sẽ làm gì để biến cơ hội đó thành hiện thực. Cần có những điều kiện thực thi cụ thể, minh bạch và hiệu quả để đảm bảo một tương lai phát triển bền vững trong ít nhất 5 năm tới.

Phóng viên: VinFast công bố các chính sách cụ thể như bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ thuê mặt bằng, nâng cao năng lực quốc tế… Những hỗ trợ này sẽ tác động như thế nào đến doanh nghiệp phụ trợ trong nước, theo ông?

PGS.TS Trần Đình Thiên: Tôi cho rằng những chính sách mà VinFast công bố không phải là hoàn toàn mới, mà là bước phát triển của một quá trình đã khởi động từ vài năm trước. Đơn cử, tại tổ hợp nhà máy ở Hải Phòng, VinFast đã dành quỹ đất cho doanh nghiệp phụ trợ từ trước.

Điều đáng chú ý là các cam kết hôm nay được công bố rõ ràng, có căn cứ và hướng tới mục tiêu lâu dài. Điều quan trọng nhất với doanh nghiệp phụ trợ không chỉ là hỗ trợ kỹ thuật hay hạ tầng, mà là cam kết tiêu thụ sản phẩm – đó chính là yếu tố tạo niềm tin và động lực phát triển.

VinFast đang thiết lập một mô hình hỗ trợ toàn diện: vừa có yêu cầu về tiêu chuẩn chất lượng, cạnh tranh quốc tế – vừa cam kết đồng hành, bao tiêu nếu doanh nghiệp đáp ứng được. Điều này tạo nên một mối quan hệ “hữu cơ”, không ngắn hạn, không mùa vụ.

Phóng viên: Theo ông, Nhà nước đóng vai trò như thế nào trong việc hỗ trợ chuỗi công nghiệp ô tô, đặc biệt là các doanh nghiệp phụ trợ nội địa?

PGS.TS Trần Đình Thiên: Chúng ta cần nhìn nhận thẳng thắn rằng tại Việt Nam doanh nghiệp sản xuất công nghiệp hiện đại phần lớn còn non trẻ, thiếu kinh nghiệm và nguồn lực để cạnh tranh quốc tế.

Trong bối cảnh đó, vai trò của Nhà nước là hết sức quan trọng. Nhưng hỗ trợ không có nghĩa là bao cấp hay can thiệp hành chính, mà là tạo điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp đầu chuỗi như VinFast dẫn dắt các doanh nghiệp phụ trợ phát triển theo.

Tôi cho rằng thay vì chia đều các gói hỗ trợ, cần chuyển hướng hỗ trợ thông qua các doanh nghiệp như VinFast. Họ có đủ tầm nhìn để xác định điểm nghẽn, vị trí cần bổ sung, cũng như mức độ hỗ trợ phù hợp.

Ví dụ, nếu Chính phủ lập quỹ 100 tỷ đồng mà chia đều cho doanh nghiệp phụ trợ, thì hiệu quả sẽ rất thấp. Nhưng nếu nguồn lực đó được sử dụng có trọng điểm thì hiệu quả sẽ rất khác.

Phóng viên: Tức là ông ủng hộ mô hình hỗ trợ doanh nghiệp đầu chuỗi để tạo hiệu ứng lan tỏa?

PGS.TS Trần Đình Thiên: Đúng vậy. Nếu hỗ trợ VinFast một cách có điều kiện, hiệu quả sẽ lan tỏa ra toàn bộ chuỗi cung ứng – không chỉ trong ngành ô tô mà cả nhiều ngành công nghiệp liên quan.

Quan điểm của tôi là cần thay đổi cách tiếp cận: hỗ trợ “có điều kiện” cho doanh nghiệp đầu tàu – đổi lại, họ phải có cam kết rõ ràng về phát triển chuỗi cung ứng nội địa, đào tạo, bao tiêu, chuyển giao công nghệ…

Đó là cách mà Hàn Quốc từng làm với các chaebol. Họ giao việc nặng, hỗ trợ mạnh để quốc gia trỗi dậy – nhưng đổi lại là trách nhiệm, là cam kết. Ta hoàn toàn có thể học được bài học đó.

Phóng viên: Hiện Thái Lan được xem là “Detroit của Đông Nam Á” với ngành công nghiệp hỗ trợ phát triển mạnh. Việt Nam có thể đạt được điều tương tự không, thưa ông?

PGS.TS Trần Đình Thiên: Tôi tin là có thể, nhưng với điều kiện là phải hành động nhanh. VinFast có thể – và cần – trở thành “tọa độ quốc gia” để phát triển một trung tâm công nghiệp hỗ trợ ô tô hiện đại, xanh và bền vững.

Khác với mô hình của Thái Lan, Việt Nam đang hướng tới ngành công nghiệp “hướng xanh” – tức là thân thiện môi trường. Nếu không hành động nhanh, không bứt phá về tốc độ, chúng ta sẽ tụt lại phía sau, bởi Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ đang tiến rất mạnh.

Phóng viên: Ông kỳ vọng gì ở VinFast trong vai trò “lựa chọn quốc gia” cho ngành công nghiệp ô tô?

PGS.TS Trần Đình Thiên: Tôi kỳ vọng VinFast sẽ không chỉ phát triển như một thương hiệu, mà là hình mẫu dẫn dắt cả một ngành công nghiệp. Khát vọng của VinFast cần được lồng ghép vào khát vọng quốc gia, để mọi hỗ trợ, mọi chính sách đều có định hướng rõ ràng, có ràng buộc cam kết.

Tôi đặc biệt nhấn mạnh yếu tố tốc độ. Đi trước vài năm là có thể chiếm lĩnh thị trường toàn cầu. Tạo điều kiện cho VinFast – không phải bằng đặc quyền, mà bằng hỗ trợ có điều kiện – là cách hiệu quả nhất để xây dựng một nền công nghiệp ô tô thực sự mang thương hiệu Việt Nam.

Phóng viên: Xin cảm ơn ông!

Văn Xuyên/Bnews/vnanet.vn