Phá 'rào cản' trong tiếp cận sách, tài liệu cho người khuyết tật chữ in

Các đại biểu tham gia tọa đàm Thực trạng và giải pháp cho công tác sản xuất và phân phối sách dễ tiếp cận ở Việt Nam.

Tại Hội thảo, báo cáo kết quả nghiên cứu về “Thực trạng tiếp cận xuất bản phẩm của người khuyết tật chữ in ở Việt Nam” do Hội Người mù Việt Nam và UNDP thực hiện năm 2022-2023 cho thấy, khảo sát hơn 1.217 người khuyết tật chữ in, chủ yếu là người khuyết tật nhìn.

Theo đó, 62,1% người khuyết tật được hỏi cho rằng, sách/tài liệu khoa học tự nhiên dưới định dạng dễ tiếp cận còn rất khan hiếm hoặc không có; 61,2% cho biết, sách/tài liệu phục vụ nghiên cứu/công việc dưới định dạng dễ tiếp cận khan hiếm hoặc không có. Thậm chí, có tới 44,5% chia sẻ, sách giáo khoa/tài liệu học tập dưới định dạng dễ tiếp cận cũng rất khan hiếm, hoặc không có, dù rằng đây là những xuất bản phẩm cơ bản...

Bà Đinh Việt Anh, Phó Chủ tịch Hội Người mù Việt Nam cho biết, từ khi thành lập đến nay, Hội Người mù Việt Nam luôn quan tâm, chú trọng việc cung cấp thông tin, sách báo, tài liệu cho người khiếm thị trong cả nước.

Từ năm 2018, Hội đã phối hợp Chương trình Phát triển Liên hợp quốc (UNDP) cùng chung tay với các Bộ, ngành thúc đẩy Việt Nam gia nhập Hiệp ước Marrakesh về tạo điều kiện cho người khuyết tật chữ in tiếp cận với các tác phẩm đã công bố. Hiệp ước chính thức có hiệu lực tại Việt Nam từ ngày 6/3/2023.

Mặc dù đã đạt những bước tiến quan trọng, song, thực tế cho thấy sách, tài liệu được sản xuất dưới định dạng dễ tiếp cận cho người khuyết tật chữ in vẫn còn rất thiếu thốn.

Để góp phần giải quyết những khó khăn trên, tháng 10/2023, Hội Người mù Việt Nam phối hợp UNDP đã tổ chức khóa tập huấn về sản xuất sách dễ tiếp cận EPUB và chữ Braille cho Hội Người mù, các thư viện và một số trường dạy trẻ khiếm thị, trẻ khuyết tật trong cả nước và hôm nay, tiếp tục tổ chức Hội thảo “Thách thức và giải pháp trong sản xuất và phân phối sách dễ tiếp cận ở Việt Nam”.

Chia sẻ tại hội thảo, ông Patrick Havemment - Phó đại diện UNDP tại Việt Nam nhấn mạnh, việc tiếp cận với sách ở các định dạng dễ tiếp cận không phải là một điều xa xỉ hay chỉ là phục vụ sở thích đọc sách, mà là một quyền cơ bản của con người liên quan cơ hội tiếp cận tri thức cho người khuyết tật không đọc được chữ in. Đọc và học là điều cần thiết cho sự phát triển cá nhân, hòa nhập xã hội và trao quyền kinh tế.

Do đó, chúng ta có nghĩa vụ chung là bảo đảm rằng không ai bị bỏ lại phía sau hoặc không nên nói về những khó khăn để từ chối cơ hội được tiếp cận sách của họ.

Đại diện UNDP cũng kêu gọi Chính phủ Việt Nam ban hành hướng dẫn rõ ràng và chi tiết cho các tổ chức, thư viện và nhà xuất bản được ủy quyền để hoàn thành vai trò tương ứng của mình trong việc sản xuất và phân phối sách ở định dạng dễ tiếp cận càng sớm càng tốt. Và điều này không chỉ tốt cho riêng người khuyết tật mà có lợi cho sự phát triển chung của cả xã hội.

Các đại biểu tham dự Hội thảo "Thách thức và giải pháp trong sản xuất và phân phối sách dễ tiếp cận ở Việt Nam".

Chia sẻ thông tin tại hội thảo, ông Tạ Ngọc Trí, Phó Trưởng ban thường trực, Ban Chỉ đạo Giáo dục trẻ khuyết tật và trẻ em có hoàn cảnh khó khăn (Bộ Giáo dục và Đào tạo) khẳng định, trong Luật Người Khuyết tật, Luật Giáo dục cũng như các văn bản khác đã khẳng định học tập là quyền và nghĩa vụ của công dân, Nhà nước ưu tiên, tạo điều kiện cho người học là người khuyết tật theo quy định của Luật Người khuyết tật.

Vì vậy, ông Tạ Ngọc Trí cũng đề nghị các nhà trường quan tâm đến việc trang bị bản chữ nổi sách giáo khoa cho học sinh khuyết tật nhìn, lập dự toán ngân sách mua tài liệu học tập, đồ dùng dùng chung cho các em hằng năm.

Sách là nguồn thông tin, tri thức vô cùng quan trọng trong mọi lĩnh vực của cuộc sống.

Khi xã hội càng phát triển, các loại sách được xuất bản ngày càng phong phú, đa dạng, song, đối với người khiếm thị, người khuyết tật nhận thức, rối loạn khả năng đọc hiểu, người khuyết tật thể chất không thể cầm nắm, lật giở trang sách, không thể đưa mắt để đọc ở mức độ bình thường... thì việc tiếp cận sách còn gặp rất nhiều rào cản.

Tại hội thảo, đã có nhiều ý kiến chia sẻ kinh nghiệm cũng như đóng góp chỉ ra những khó khăn, thách thức và đưa ra các giải pháp nâng cao nhận thức xã hội đối với quyền lợi và nhu cầu của người khuyết tật chữ in; xây dựng và thực thi cơ chế, chính sách, huy động nguồn lực và tăng cường sự hợp tác giữa các bên liên quan; đồng thời, khám phá những cơ hội mới từ công nghệ và đổi mới để tối ưu hóa việc sản xuất và phân phối sách dễ tiếp cận…