Phải giữ Danh mục ngành, nghề kinh doanh có điều kiện trong Luật Đầu tư

Đề nghị mở rộng áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt

Một trong những nội dung quan trọng được VCCI phân tích là vấn đề chấp thuận chủ trương đầu tư.

Dự thảo Tờ trình đề xuất thu hẹp diện dự án phải thực hiện thủ tục này ở cấp tỉnh. Cụ thể, UBND cấp tỉnh sẽ chỉ chấp thuận chủ trương đối với những dự án đề xuất sử dụng tài nguyên quan trọng như đất, rừng, biển, khoáng sản (trừ các dự án đấu giá, đấu thầu); các dự án quy mô lớn, có ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh.

Tuy nhiên, hệ thống pháp luật hiện hành vẫn có điểm vênh. Luật Đất đai quy định điều kiện để đấu giá đất là phải có trong kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện. Trong khi đó, để nằm trong kế hoạch sử dụng đất hàng năm cấp huyện, dự án phải được chấp thuận chủ trương đầu tư của UBND cấp tỉnh đối với những dự án thuộc trường hợp phải chấp thuận chủ trương đầu tư của UBND cấp tỉnh. Điều kiện để đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư cũng phải “thuộc danh mục các khu đất thực hiện đấu thầu dự án đầu tư có sử dụng đất được HĐND cấp tỉnh quyết định”.

Ảnh minh họa

Như vậy các văn bản pháp luật liên quan vẫn đang quy định theo hướng, các dự án thuộc trường hợp phải đấu thầu hoặc đấu giá để lựa chọn nhà đầu tư, nếu thuộc trường hợp phải chấp thuận chủ trương đầu tư, sẽ phải thực hiện thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư trước rồi mới tiến hành đấu thầu và đấu giá.

Từ thực tế đó, VCCI nhấn mạnh, các đề xuất cải cách thủ tục cần được đặt trong tổng thể hệ thống pháp luật về đất đai, đầu tư, đấu thầu, bất động sản… để bảo đảm sự rõ ràng, tránh phát sinh xung đột pháp lý. Theo đó, cần bổ sung quy định xác định cụ thể trong trường hợp nào dự án sử dụng đất, rừng, biển, khoáng sản phải chấp thuận chủ trương, trường hợp nào không cần, đồng thời làm rõ phương thức lựa chọn nhà đầu tư trong những trường hợp này.

Ngoài ra, VCCI cũng đề nghị mở rộng áp dụng thủ tục đầu tư đặc biệt - vốn được coi là bước đột phá khi mạnh dạn chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm cho các dự án tại khu công nghệ cao, khu công nghiệp - nhằm tạo thuận lợi hơn cho môi trường đầu tư.

Tránh nguy cơ bổ sung Danh mục một cách tùy nghi

Liên quan đến Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện, dự thảo Tờ trình đề xuất chuyển Danh mục này từ Luật xuống Nghị định; Luật chỉ quy định nguyên tắc xác định ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện.

VCCI cho rằng, việc quy định Danh mục ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện trong Luật Đầu tư từ năm 2014 đến nay được xem là bước tiến quan trọng, bảo đảm mọi ngành nghề kinh doanh có điều kiện đều được công khai, minh bạch, kiểm soát chặt chẽ, tránh tình trạng phát sinh tùy nghi từ các văn bản dưới luật. Cách làm này thể hiện đúng tinh thần: Nhà nước chỉ cấm hoặc đặt điều kiện đối với những lĩnh vực cần thiết, còn lại người dân và doanh nghiệp được tự do kinh doanh những gì pháp luật không cấm.

Nếu Danh mục này được hạ xuống quy định tại nghị định, nguy cơ bổ sung tùy nghi sẽ xuất hiện, bởi các nghị định có hiệu lực ngang nhau và văn bản ban hành sau sẽ được ưu tiên áp dụng. Điều đó có thể khiến doanh nghiệp không nhận biết rõ đâu là ngành, nghề thực sự kinh doanh có điều kiện, đồng thời làm cho Danh mục trở nên hình thức, khó khả thi. Bài học từ Danh mục hàng hóa, dịch vụ kinh doanh có điều kiện trong Luật Thương mại 2005 - gần như không được áp dụng vì lỗi thời và thiếu cập nhật, vẫn còn nguyên giá trị cảnh báo.

Trong bối cảnh Đảng và Nhà nước đang đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, cắt giảm chi phí tuân thủ để tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi, VCCI cho rằng, việc giữ Danh mục trong Luật Đầu tư là biện pháp kiểm soát cần thiết. Theo đó, nên giữ nguyên nguyên tắc và Danh mục tại Luật, đồng thời rà soát, sửa đổi, loại bỏ những ngành nghề không còn cần thiết, không đáp ứng tiêu chí xác định điều kiện đầu tư kinh doanh.

Vũ Quang