Phản biện dự án Luật Thanh tra (sửa đổi): Băn khoăn quy định về Thanh tra nhân dân

Chủ trì Hội nghị.

Tham dự Hội nghị có thành viên Hội đồng Tư vấn về Dân chủ - Pháp luật; lãnh đạo các ban, bộ, ngành, các tổ chức thành viên của UBTƯ MTTQ Việt Nam.

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước

Phát biểu tại Hội nghị, Phó Chủ tịch UBTƯ MTTQ Việt Nam Ngô Sách Thực nêu rõ, sau hơn 10 năm triển khai thực hiện, Luật Thanh tra đã phát huy tác dụng, tạo hành lang pháp lý quan trọng trong việc hoàn thiện tổ chức và hoạt động thanh tra, góp phần tăng cường quản lý nhà nước, giữ gìn kỷ cương, phát triển kinh tế - xã hội.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai đã bộc lộ nhiều hạn chế, gây khó khăn, vướng mắc, làm giảm hiệu quả, hiệu lực của hoạt động thanh tra, chưa đáp ứng tốt yêu cầu của tình hình mới trong bối cảnh phát triển nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng.

Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực phát biểu tại Hội nghị.

"Việc sửa đổi Luật Thanh tra năm 2010 là cần thiết nhằm thể chế quan điểm của Đảng, Hiến pháp năm 2013 về công tác thanh tra, trên tinh thần đẩy mạnh phân cấp, phân quyền trong tổ chức và hoạt động thanh tra, khắc phục những tồn tại, hạn chế, nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác quản lý nhà nước, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và phòng chống tham nhũng, tiêu cực”, Phó Chủ tịch Ngô Sách Thực nêu rõ.

Phản biện vào dự án Luật, ông Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Dân chủ - Pháp luật nhận định, với quan điểm và nội dung sửa đổi như dự thảo Luật trình lần này chưa thể hiện đầy đủ tinh thần và nội dung của Hiến pháp 2013 và đường lối của Đảng về kiểm soát quyền lực Nhà nước.

Ông Trần Ngọc Đường, Chủ nhiệm Hội đồng Tư vấn về Dân chủ - Pháp luật phát biểu tại Hội nghị.

“Theo tờ trình dự thảo Luật mới chỉ là góp phần kiểm soát quyền lực Nhà nước. Từ mục đích hoạt động thanh tra (điều 3), chức năng của cơ quan thanh tra (điều 5) đến nhiệm vụ quyền hạn của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra bộ, Thanh tra của Tổng cục, cục cũng như Thanh tra tỉnh, huyện đều không có quy định về kiểm soát quyền lực Nhà nước trong nội bộ các cơ quan thực hiện quyền hành pháp”, ông Đường đặt vấn đề.

Với quan điểm trên, ông Trần Ngọc Đường cho rằng, cần quan niệm thanh tra trước hết thực hiện chức năng kiểm soát quyền lực Nhà nước trong nội bộ cơ quan hành pháp và phải được đưa lên nhiệm vụ hàng đầu sau đó mới thực hiện chức năng quản lý Nhà nước, phục vụ cho quản lý Nhà nước.

“Nếu quan điểm này được chấp nhận rất nhiều điều luật trong dự thảo Luật Thanh tra phải được sửa đổi như các điều quy định về mục đích thanh tra, chức năng nhiệm vụ của Thanh tra Chính phủ, Thanh tra Bộ, Thanh tra tỉnh, huyện cũng như các quy định về trình tự thủ tục thanh tra đều phải được sửa đổi, bổ sung để phù hợp với chức năng hàng đầu của Thanh tra là kiểm soát quyền lực Nhà nước bên trong quyền hành pháp, sau đó mới thực hiện chức năng quản lý Nhà nước” - ông Đường đề xuất.

Ông Đỗ Duy Thường, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Dân chủ - Pháp luật phát biểu tại Hội nghị.

Nêu ý kiến xung quanh 2 quy định về Thanh tra nhân dân trong dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi), ông Đỗ Duy Thường, Phó Chủ nhiệm Hội đồng tư vấn về Dân chủ - Pháp luật đề xuất phương án 2 trước mắt quy định về thanh tra nhân dân của Luật Thanh tra năm 2010 vẫn được giữ trong dự thảo Luật, đồng thời kiến nghị Quốc hội ban hành đạo luật riêng về hoạt động giám sát của nhân dân.

Ông Thường cũng kiến nghị, trong dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) cần thiết phải bổ sung các nguyên tắc và có quy định nhằm phát huy vai trò của nhân dân, MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội và các cơ quan thông tin đại chúng trong hoạt động thanh tra.

“Theo quy định của pháp luật hiện hành, MTTQ Việt Nam có hoạt động giám sát, Thanh tra Chính phủ có hoạt động thanh tra, đều có cùng mục đích là phát hiện những sơ hở, thiết sót trong cơ chế quản lý, chính sách, pháp luật để kiến nghị với cơ quan nhà nước có thẩm quyền có biện pháp khắc phục, xử lý vi phạm và thực hiện theo đúng quy định của nhà nước”, ông Thường dẫn chứng và cho rằng việc phối hợp công tác 2 bên sẽ tạo nên sức mạnh của cơ chế kiểm tra, giám sát nhằm tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân; cùng với giám sát, kiểm tra của Đảng, tạo nên sức mạnh tổng hợp của của hệ thống chính trị trong hoạt động kiểm tra, thanh tra, giám sát việc thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước.

Quang cảnh Hội nghị.

Đề cập đến nội dung Báo cáo kết quả thanh tra, luật sư Nguyễn Văn Chiến, Phó Chủ tịch Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho rằng, Dự thảo khá chi tiết khi giới hạn thời gian xây dựng Báo cáo kết quả thanh tra nhưng lại không giới hạn thời gian là bao nhiêu ngày kể từ ngày xem xem xét, đánh giá các nội dung trong báo cáo kết quả thanh tra, người ra quyết định thanh tra phải chỉ đạo Trưởng đoàn thanh tra xây dựng dự thảo Kết luận thanh tra trình người ra quyết định thanh tra.

Theo luật sư Nguyễn Văn Chiến, chỉ qua 1, 2 điều khoản có thể thấy Dự thảo để khá nhiều khe “hở” về mặt thời gian, thời hạn đối với người ra quyết định thanh tra.

Điều này gây ra tình trạng mất cân đối trong quá trình thanh tra, bởi nếu người ra quyết định thanh tra làm nhanh thì các bộ phận thực hiện sẽ có thời gian để thực hiện đầy đủ, chặt chẽ.

Còn nếu người ra quyết định thanh tra làm chậm, tới cận ngày mới chỉ đạo Trưởng đoàn thanh tra xây dựng dự thảo Kết luận thanh tra hay phân công tổ chức, cá nhân thực hiện việc thẩm định dự thảo Kết luận thanh tra thì các bộ phận này sẽ bị áp lực về mặt thời gian, từ đó có thể dẫn tới thiếu sót, sai phạm, hoặc không được chính xác đối với kết quả thanh tra.

Bên cạnh đó, việc để ngỏ thời hạn thực hiện các nhiệm vụ nêu trên sẽ dẫn tới một tình trạng đó là người tiến hành thanh tra, mà ở đây cụ thể là người ra quyết định thanh tra - chậm chỉ đạo xử lý, thiếu quan tâm đến việc theo dõi, đôn đốc, kiểm tra quá trình thanh tra; chậm triển khai tổ chức thức hiện, hoặc thực hiện thiếu nghiêm túc, không đầy đủ trách nhiệm.

“Nội dung Kết luận thanh tra cần có sự xác định rõ ràng về trách nhiệm của các cá nhân và cơ sở pháp lý để xử lý vi phạm trong trường hợp phát hiện có sai phạm trong quá trình thanh tra”, luật sư Nguyễn Văn Chiến đề xuất.

Phát huy vai trò của MTTQ, các tổ chức xã hội và nhân dân trong hoạt động thanh tra

Tiếp thu ý kiến của đại biểu tham dự Hội nghị, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu đánh giá cao những ý kiến tâm huyết, chất lượng, mang tính phản biện, tập trung vào nhiều nội dung có liên quan đến việc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của nhân dân; các quy định kiểm soát quyền lực nhà nước trong lĩnh vực thanh tra cũng như phát huy vai trò của MTTQ, các tổ chức xã hội và nhân dân trong hoạt động thanh tra...

Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu kết luận Hội nghị.

Đề cập đến một số vấn đề quan trọng của Dự án Luật, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu cho rằng, hầu hết ý kiến đại biểu đều thống nhất cao sự cần thiết ban hành Luật Thanh tra (sửa đổi), tuy nhiên, việc sửa đổi lần này cần bảo đảm quan điểm thể chế hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 phù hợp với chức năng, nhiệm vụ về thanh tra, tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo và phòng, chống tham nhũng, góp phần kiểm soát quyền lực nhà nước, bảo vệ quyền con người, quyền công dân.

Nhấn mạnh dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) chưa đề cập đến vai trò, sự tham gia của MTTQ Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội trong hoạt động thanh tra, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu cho biết, tại Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đã quy định rõ chức năng, hoạt động giám sát, phản biện của Mặt trận đối với hoạt động của các cơ quan nhà nước, việc thực hiện chính sách, pháp luật có liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhân dân

Theo Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu, hiện nay MTTQ Việt Nam đã có giám sát đối với hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo, do đó, đề nghị bổ sung vào dự thảo Luật quy định về vai trò của nhân dân, vai trò của MTTQ, các tổ chức chính trị - xã hội và các cơ quan thông tin đại chúng trong hoạt động của Thanh tra; đồng thời có sự tham gia, phối hợp giữa MTTQ Việt Nam và cơ quan Thanh tra cùng cấp trong hoạt động thanh tra.

“Cần bổ sung quy định về giám sát của Mặt trận đối với hoạt động thanh tra để có thêm biện pháp giám sát mang tính xã hội để phát huy quyền làm chủ của nhân dân, bảo vệ tốt hơn quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của các đối tượng thanh tra, góp phần kịp thời phát hiện và kiến nghị xử lý sai phạm, khuyết điểm; kiến nghị sửa đổi, bổ sung chính sách, pháp luật; phát hiện, phổ biến những nhân tố mới, các điển hình tiên tiến và những mặt tích cực trong hoạt động thanh tra” - Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu đề nghị.

Trao đổi về nội dung dự thảo Luật Thanh tra (sửa đổi) cần quy định cơ chế, chính sách về tổ chức và hoạt động của Thanh tra nhân dân nhằm phù hợp với chủ trương của Đảng là “Dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng” trong việc thực hiện chính sách của nhà nước nói chung trong lĩnh vực hành pháp và quản lý hành chính của nhà nước, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu cho rằng, trong trường hợp dự thảo Luật tách nội dung về thanh tra nhân dân ra khỏi Luật Thanh tra để đưa vào dự án Luật thực hiện Dân chủ ở cơ sở (đang được Bộ Nội vụ chủ trì soạn thảo), trong giai đoạn chuyển tiếp, dự án Luật thực hiện Dân chủ ở cơ sở chưa được ban hành thì cơ sở pháp lý của Thanh tra nhân dân xử lý như thế nào, cần phải làm rõ.

“Hiện nay UBTƯ MTTQ Việt Nam đã có chương trình, kế hoạch trình Quốc hội để xây dựng Luật giám sát của nhân dân. Sau khi có Luật giám sát của nhân dân, lúc đó cơ chế về Thanh tra nhân dân trong Luật Thanh tra mới nên được dỡ bỏ”, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu nói.

Đề xuất một số giải pháp nâng cao hiệu quả của việc thực hiện kết luận thanh tra, Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu cho rằng, cần quy định rõ kết luận thanh tra phải xác định rõ trách nhiệm cụ thể của cơ quan, tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm về hành chính, kinh tế, công tác quản lý, kiến nghị cụ thể giải pháp để sửa chữa, khắc phục sai phạm và thời hạn hoàn thành để đối tượng thanh tra xác định rõ trách nhiệm và tổ chức thực hiện đúng đắn, đầy đủ, kịp thời.

Cùng với đó cần có giải pháp để nâng cao nhận thức đúng đắn, đầy đủ về hoạt động theo dõi, đôn đốc, kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra; thực hiện công khai, minh bạch kết quả thực hiện kết luận, kiến nghị, quyết định xử lý về thanh tra…

Phó Chủ tịch - Tổng Thư ký Lê Tiến Châu đề nghị ban chuyên môn tổng hợp đầy đủ, trách nhiệm tiếp thu cao nhất ý kiến phát biểu và phản biện xã hội của các đại biểu, khẩn trương hoàn thiện văn bản phản biện xã hội đối với dự án Luật Thanh tra (sửa đổi) gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Thanh tra Chính phủ.

Vũ Mạnh