Phân cấp mạnh hơn, rõ hơn trong quản lý vốn nhà nước

Nguồn: Bộ Tài chính. Đồ họa: Phương Anh

Thu gọn đối tượng áp dụng luật

Thời gian vừa qua, Bộ Tài chính và các cơ quan liên quan đã tổ chức nhiều cuộc hội thảo, tọa đàm lấy ý kiến đông đảo các doanh nghiệp, cơ quan quản lý, chuyên gia… trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề của nền kinh tế. Trên cơ sở các ý kiến đóng góp, dự thảo lần 3 của Luật Quản lý và đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp đã được tiếp thu, sửa đổi, bổ sung nhiều nội dung, đặc biệt là liên quan đến tăng cường phân cấp.

Trước hết là ở đối tượng áp dụng luật, Luật số 69/2014/QH13 hiện hành đang theo hướng quy định Nhà nước quản lý theo pháp nhân doanh nghiệp, không quy định đối tượng áp dụng là doanh nghiệp có vốn đầu tư của Nhà nước tại các tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, từ đó dẫn đến các quy định về sử dụng vốn, can thiệp hành chính vào quá trình hoạt động của các doanh nghiệp này còn có sự lúng túng, chưa thống nhất.

Bộ Tài chính đề xuất xác định đối tượng điều chỉnh tại dự thảo luật là doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư, bao gồm: doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp và “doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư khác là doanh nghiệp có vốn đầu tư của doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư trực tiếp” nhằm đảm bảo nguyên tắc quản lý theo dòng vốn đầu tư, nhà nước thực sự đóng vai trò là chủ sở hữu vốn, nhà đầu tư vốn, bình đẳng về quyền, nghĩa vụ, trách nhiệm với các nhà đầu tư khác trong doanh nghiệp, phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 12-NQ/TW.

Tuy nhiên, quá trình lấy ý kiến tham gia có nhiều ý kiến đề nghị cân nhắc đối tượng doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư khác, nên giao cho doanh nghiệp có nhà nước đầu tư trực tiếp quyết định. Thực hiện chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, Thường trực Chính phủ, Bộ Tài chính đã hoàn chỉnh dự thảo luật bỏ đối tượng doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư khác, quy định rõ doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư là doanh nghiệp, tổ chức kinh tế hoạt động theo quy định của Luật Doanh nghiệp và các luật chuyên ngành khác có vốn đầu tư của cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn tại doanh nghiệp.

Giảm 21 đầu mối doanh nghiệp phải trình Thủ tướng Chính phủ

Trong phần quy định về quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp, các nội dung quy định tách bạch, phân định rõ chức năng chủ sở vốn với chức năng quản lý nhà nước, phân công rõ, phân cấp mạnh về công tác quản lý, kiểm tra, giám sát, báo cáo, giải trình việc đầu tư vốn nhà nước tại doanh nghiệp theo hướng: Chính phủ thống nhất quản lý vốn đối với cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn, cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn quản lý theo phần vốn tại doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư. Thủ tướng Chính phủ thực hiện một số quyền của chủ sở hữu vốn tại một số doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư lớn, giữ vị trí, vai trò chủ đạo, then chốt, quan trọng quốc gia của nền kinh tế trong từng thời kỳ; còn lại giao cho cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn thực hiện các quyền hạn, nghĩa vụ như một nhà đầu tư và bình đẳng như các nhà đầu tư khác.

Đồng thời, dự thảo cũng xác định rõ nội dung quản lý vốn nhà nước đầu tư tại doanh nghiệp; thực hiện phân công rõ, phân cấp mạnh và cụ thể các nội dung đầu tư vốn quan trọng, có số vốn đầu tư lớn, gắn với lựa chọn người quản lý vốn nhà nước đầu tư. Trên cơ sở đó quy định cụ thể thẩm quyền về công tác nhân sự, chiến lược kinh doanh, kế hoạch sản xuất kinh doanh hàng năm và phân phối lợi nhuận của doanh nghiệp.

Cụ thể, về công tác nhân sự, Thủ tướng Chính phủ quyết định bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, thuê, chấp thuận từ chức, miễn nhiệm, chấm dứt hợp đồng thuê, khen thưởng, kỷ luật chủ tịch hội đồng thành viên, chủ tịch công ty, chủ tịch hội đồng quản trị tại doanh nghiệp có vốn nhà nước đầu tư 100% vốn điều lệ giữ vai trò chủ đạo, giữ vị trí chen chốt của nền kinh tế, quản lý hạ tầng quan trọng quốc gia.

Chính phủ quyết định danh sách cụ thể các doanh nghiệp trong từng thời kỳ, dự kiến như hiện nay gồm 7 doanh nghiệp: Công nghiệp viễn thông quân đội; Bưu chính viễn thông; Công nghiệp than khoáng sản; Dầu khí; Điện lực; Hóa chất, Tổng công ty Đường sắt Việt Nam. Như vậy, so với hiện nay là giảm 21 đầu mối doanh nghiệp phải trình Thủ tướng Chính phủ quyết định.

Quốc hội phê duyệt chủ trương dự án từ 20.000 tỷ đồng

Về mức thực hiện phân cấp quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư với vai trò chủ sở hữu vốn trước khi quyết định thực hiện đầu tư, tại dự thảo luật lần này, Bộ Tài chính đề xuất điều chỉnh mức Quốc hội quyết định phê duyệt chủ trương đầu tư vốn từ 15.000 tỷ đồng (ở dự thảo trước) lên 20.000 tỷ đồng trở lên. Mức này phù hợp với cơ sở hệ số trượt giá, tỷ lệ lạm phát từ khi Luật số 69/2014/QH13 được ban hành và tính đến yếu tố biến động trong tương lai khi luật mới có hiệu lực (từ năm 2026) trong thời gian ít nhất trên 5 năm.

Theo đó, Quốc hội quyết định phê duyệt chủ trương dự án đầu tư có tổng mức đầu tư từ 20.000 tỷ đồng trở lên. Thủ tướng Chính phủ quyết định phê duyệt chủ trương dự án đầu tư có tổng mức đầu tư từ 5.000 tỷ đồng đến dưới 20.000 tỷ đồng. Cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn quyết định phê duyệt chủ trương dự án đầu tư có tổng mức đầu tư từ 1.000 tỷ đồng đến dưới 5.000 tỷ đồng hoặc có tổng mức đầu tư bằng mức từ 50% vốn điều lệ ghi trên giấy chứng nhận đăng ký doanh nghiệp.

Hoàng Yến