Phân cấp tuyển dụng giáo viên: Cần cơ chế kiểm soát chặt để tránh lạm quyền

Tự chủ phải đi đôi với minh bạch

Sau khi được “cởi trói”, nhiều hiệu trưởng bày tỏ kỳ vọng sẽ chủ động hơn trong việc tuyển chọn giáo viên phù hợp, đặc biệt là những môn đang thiếu. Cô Quàng Thị Xuân - Phó Hiệu trưởng Trường PTDTBT Tiểu học Mường Lạn, tỉnh Sơn La cho biết: “Hiện nay nhà trường vẫn đang thiếu giáo viên ở một số môn học nên đã ảnh hưởng đến chất lượng dạy và học. Không những thế, giáo viên được phân về trường có không ít trường hợp năng lực chuyên môn chưa đáp ứng thực tế. Nếu được giao quyền, Nhà trường phải rà soát số lớp, biên chế, xác định số lượng giáo viên cần tuyển, xây dựng tiêu chí tuyển dụng chi tiết. Việc tuyển chọn không chỉ dựa vào hồ sơ mà cần tổ chức thi tuyển, sát hạch năng lực chuyên môn và kỹ năng sư phạm. Danh sách ứng viên, kết quả tuyển dụng phải được công khai để đảm bảo minh bạch, tránh tiêu cực và tạo niềm tin xã hội”.

Theo cô Xuân, cùng với việc trao quyền tuyển dụng thì phải xây dựng quy trình tuyển dụng rõ ràng, minh bạch và có cơ chế giám sát chặt chẽ của cấp có thẩm quyền để tránh lạm quyền, tuyển dụng không minh bạch.

Cô Quàng Thị Xuân – Phó Hiệu trưởng Trường PTDTBT Tiểu học Mường Lạn, tỉnh Sơn La

Một hiệu trưởng Trường THPT ở TP.HCM cũng cho rằng: Phân cấp là chủ trương đúng, phản ánh tinh thần đổi mới quản trị giáo dục. Hiệu trưởng hiểu rõ đặc thù trường, biết môn học nào đang thiếu, cần giáo viên thế nào. Khi được giao quyền, trường chủ động tìm ứng viên thực sự phù hợp, thay vì phải chờ quyết định phân bổ cứng nhắc.

Vị hiệu trưởng này cho biết thêm, lâu nay việc tuyển dụng tập trung do sở hoặc phòng giáo dục tổ chức khiến các trường gặp khó. Có giáo viên trúng tuyển nhưng không đến nhận nhiệm sở vì quá xa, hoặc chỉ làm thời gian ngắn rồi xin chuyển. Vì thế, nếu hiệu trưởng trực tiếp tuyển dụng, ứng viên đã tìm hiểu trường, mong muốn gắn bó lâu dài, khi đó chất lượng nhân sự ổn định hơn.

Tại TP.HCM, từ năm học 2022 - 2023, Sở GD&ĐT thí điểm phân cấp tuyển dụng cho một số đơn vị, gồm các trường chuyên, trường mầm non trực thuộc, một số trường tiên tiến, hội nhập quốc tế. Ông Hồ Tấn Minh - Chánh Văn phòng Sở GD&ĐT TP.HCM cho biết, mô hình giúp giải quyết tình trạng thiếu giáo viên ở khu vực xa trung tâm như Cần Giờ, Củ Chi. Trước kia, nhiều ứng viên trúng tuyển nhưng không nhận việc vì đường xa; nay, khi trường trực tiếp tuyển, chỉ người thực sự muốn gắn bó mới nộp hồ sơ.

"Việc phân cấp giúp trường chủ động hơn nhưng vẫn phải bảo đảm giám sát của Sở từ đầu đến cuối. Không thể buông lỏng mà phải giám sát từng bước, tránh nơi làm nghiêm - nơi lỏng, gây mất công bằng giữa các trường”, ông Minh nói.

"Cởi trói|" không có nghĩa buông lỏng, làm rõ trách nhiệm của hiệu trưởng

"Việc phân cấp tuyển dụng giáo viên nếu thực hiện bài bản sẽ nâng cao tính tự chủ, tăng động lực đổi mới quản trị trường học, đồng thời giải quyết thiếu giáo viên cục bộ, nhất là khu vực xa trung tâm. Tuy nhiên, điều quan trọng là thiết kế cơ chế kiểm soát minh bạch, bảo đảm mọi quyết định công bằng, khách quan, đúng người, đúng việc", ông Hồ Tấn Minh - Sở GD&ĐT TP.HCM nói.

Nhiều chuyên gia cho rằng, "cởi trói" không có nghĩa buông lỏng. Phải có khung pháp lý đủ mạnh để mọi quyết định tuyển dụng được kiểm soát, giám sát và chịu trách nhiệm.

Người đứng đầu phải xây dựng đề án tuyển dụng khoa học, công khai kế hoạch nhân sự, xác định tiêu chí rõ ràng và báo cáo định kỳ. Tự chủ mà không kiểm soát sẽ dễ sai lệch. Tự chủ đi đôi với minh bạch mới tạo niềm tin.

Ông Nguyễn Văn Ngai - nguyên Phó Giám đốc Sở GD&ĐT TP.HCM cảnh báo, giao quyền tuyển dụng là hướng đi cần thiết, nhưng sẽ có nguy cơ “phân mảnh” nếu không có cơ chế kiểm soát thống nhất. Nhà trường là đơn vị sự nghiệp công lập, sử dụng ngân sách nhà nước, nên mọi quyết định tuyển dụng phải tuân thủ quy định chung. Nếu để trường tự do quá mức, có thể dẫn đến tuyển dụng thiếu công khai, thậm chí “thân hữu hóa” trong lựa chọn nhân sự.

Ông Ngai cho rằng, khi phân cấp, cần tiêu chí đánh giá năng lực, phẩm chất người đứng đầu. Hiệu trưởng phải chịu trách nhiệm toàn diện về chất lượng giáo viên, đồng thời chịu thanh tra, kiểm tra định kỳ từ Sở GD&ĐT hoặc UBND tỉnh, thành phố. Không chỉ tuyển đúng, mà còn phải giữ người giỏi, có cơ chế sử dụng hiệu quả, tránh việc tuyển xong không phát huy năng lực giáo viên.

Ông Trần Đình Hường - Hiệu trưởng Trường THPT Trần Phú, Đà Nẵng cũng cho rằng, quyền càng lớn, trách nhiệm càng cao. Các trường cần hội đồng tuyển dụng độc lập, có đại diện công đoàn, phòng tổ chức, chuyên viên Sở hoặc Phòng GD&ĐT. “Đã đến lúc phải đặt trách nhiệm giải trình ngang tầm quyền hạn. Hiệu trưởng được giao quyền tuyển, thì cũng phải sẵn sàng chịu trách nhiệm khi có sai sót”, ông Hường nhấn mạnh.

Ông Hồ Tấn Minh - Chánh Văn phòng Sở GD&ĐT TP.HCM: Phân cấp phải đi cùng giám sát, để đảm bảo hiệu quả và công bằng giữa các đơn vị.

Từ kết quả thí điểm tại TP.HCM, nhiều ý kiến cho rằng phân cấp nên nhân rộng có chọn lọc, nhưng phải gắn với quy định cụ thể về tiêu chí trường được phân cấp. Chỉ những cơ sở có năng lực quản trị tốt, bộ máy chuyên môn ổn định, hệ thống kiểm tra nội bộ rõ ràng mới được giao quyền tuyển dụng.

Ông Hồ Tấn Minh cho biết, Sở đang đề xuất mở rộng mô hình sang một số trường THPT khác, nhưng vẫn duy trì giám sát chặt chẽ. Các trường phải xây dựng đề án tuyển dụng chi tiết, báo cáo định kỳ, kèm đánh giá chất lượng giáo viên sau khi tuyển. “Phân cấp phải đi cùng giám sát, để đảm bảo hiệu quả và công bằng giữa các đơn vị”, ông Minh nhấn mạnh.

Có thể thấy, "cởi trói" cho các trường là cần thiết, nhưng phải đi cùng hành lang pháp lý đủ chặt, cơ chế giám sát đủ mạnh và trách nhiệm giải trình rõ ràng. Khi quyền hạn đi đôi với trách nhiệm, phân cấp tuyển dụng sẽ trở thành động lực thúc đẩy phát triển đội ngũ nhà giáo và nâng cao chất lượng giáo dục, thay vì trở thành thách thức quản lý mới.

Thu Hằng/VOV.VN