Phần lớn học sinh đạt thành tích Olympic đều đi du học, nhiều em ở lại nước ngoài

Sáng 7/11, tại Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác tập huấn, bồi dưỡng các đội tuyển tham dự Olympic khu vực và quốc tế giai đoạn 2016-2025. Thứ trưởng Thường trực Bộ Giáo dục và Đào tạo Phạm Ngọc Thưởng chủ trì và chỉ đạo hội nghị.

Tham dự chương trình về phía Bộ Giáo dục và Đào tạo có: Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý Chất lượng; Tiến sĩ Thái Văn Tài - Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông; Phó Giáo sư, Tiến sĩ Phạm Quang Hưng - Cục trưởng Cục Khoa học Công nghệ và Thông tin cùng lãnh đạo, đại diện các đơn vị Vụ, Cục trực thuộc Bộ.

Về phía các Bộ, ban, ngành, cơ quan Trung ương có bà Lê Thị Mai Hoa - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương; ông Dương Ngô Minh Nam - Vụ Khoa giáo Văn xã, Văn phòng Chính phủ; ông Đỗ Xuân Giang - Cục An ninh Chính trị nội bộ (A03), Bộ Công an.

Ngoài ra, hội nghị còn có sự tham dự của gần 160 đại biểu là lãnh đạo Sở Giáo dục và Đào tạo, lãnh đạo trường trung học phổ thông chuyên, cán bộ chuyên trách làm công tác tổ chức học sinh giỏi của các Sở Giáo dục và Đào tạo, 10 cơ sở giáo dục đại học; gần 120 chuyên gia tham gia bồi dưỡng các đội tuyển Olympic khu vực và quốc tế cùng hơn 200 học sinh của Trường Trung học phổ thông Chuyên Đại học Sư phạm Hà Nội.

Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác tập huấn, bồi dưỡng các đội tuyển tham dự Olympic khu vực và quốc tế giai đoạn 2016-2025. Ảnh: Trần Hiệp

8 yếu tố cơ bản góp phần giúp Việt Nam đạt được những thành tích nổi bật trong giáo dục

Phát biểu tại hội nghị, Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng cho biết, trong những năm qua, nhất là từ khi triển khai Nghị quyết số 29-NQ/TW; Nghị quyết số 44/NQ-CP ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW; Quyết định số 959/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Phát triển hệ thống trường trung học phổ thông chuyên giai đoạn 2010-2020”, ngành Giáo dục đã nỗ lực phấn đấu, đạt được nhiều kết quả đáng khích lệ.

Đồng chí Phạm Ngọc Thưởng - Thứ trưởng Thường trực Bộ Giáo dục và Đào tạo phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Trần Hiệp

Đặc biệt, trong giai đoạn 2016-2025, các đội tuyển Việt Nam tham gia dự thi Olympic khu vực và quốc tế đã mang về cho Việt Nam 362 huy chương, trong đó có 112 Huy chương Vàng, 140 Huy chương Bạc, 89 Huy chương Đồng và 21 Bằng khen, vượt giai đoạn 2006-2015 tổng số 48 Huy chương.

Nếu xét riêng số Huy chương Vàng ở giai đoạn 2016-2025 có 112 trong khi giai đoạn 2006-2015 chỉ có 62.

Ở giai đoạn 2006-2015, các đội tuyển Việt Nam đã đạt 314 Huy chương, gồm có 62 Huy chương Vàng, 114 Huy chương Bạc, 105 Huy chương Đồng và 33 Bằng khen.

Biểu đồ so sánh kết quả tham dự Olympic khu vực và quốc tế giai đoạn 2006-2015 và giai đoạn 2016-2025. Nguồn: Bộ Giáo dục và Đào tạo

"Những kết quả về phát triển giáo dục đào tạo trên đã góp phần quan trọng vào việc thực hiện các nhiệm vụ, mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước đồng thời cũng là nhân tố tích cực tạo đà cho sự nghiệp giáo dục đào tạo tiếp tục đi lên vững chắc trong giai đoạn mới. Ngoài ra, công tác tổ chức thi chọn học sinh giỏi cấp quốc gia, tổ chức các đoàn học sinh giỏi Việt Nam tham dự các Olympic quốc tế và khu vực đã góp phần quan trọng làm nên những kết quả chung của toàn ngành.

Đặc biệt, trong các năm qua, công tác thi chọn học sinh giỏi cấp quốc gia, dự thi Olympic quốc tế đã được triển khai, tổ chức đúng quy chế, kế hoạch, tác động tích cực thúc đẩy quá trình dạy và học trong các nhà trường, góp phần phát hiện và bồi dưỡng nhiều tài năng trẻ.

Bên cạnh đó, các kỳ thi chọn học sinh giỏi và công tác dạy học, bồi dưỡng thi học sinh giỏi nói chung được sự quan tâm chỉ đạo sát sao của Bộ Giáo dục và Đào tạo, lãnh đạo Đảng, Nhà nước. Đồng thời, công tác này cũng có sự nỗ lực tích cực của các địa phương, đơn vị trong toàn quốc, nhất là các trường trung học phổ thông chuyên của các tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương và các đại học, học viện, trường đại học trong phạm vi toàn quốc", Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh.

Theo Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng, mỗi tấm Huy chương Vàng, Bạc, Đồng hay bằng khen mà các em nhận được được không chỉ là niềm tự hào của bản thân và gia đình, mà còn là minh chứng cho trí tuệ Việt Nam, tinh thần hiếu học và sự nỗ lực không ngừng của thế hệ trẻ hôm nay. Đằng sau những kết quả đáng trân trọng ấy là sự cống hiến bền bỉ, tâm huyết và trách nhiệm của các thầy cô giáo - những người đã phát hiện, bồi dưỡng và đồng hành cùng các em trên con đường chinh phục tri thức.

Do đó, những thành tích nổi bật trong công tác giáo dục đào tạo trên là kết quả của cả một quá trình bền bỉ, trong đó hội tụ của 8 yếu tố cơ bản.

Một là, những năm qua, giáo dục phổ thông đã có những bước tiến vững chắc, tạo nền tảng tri thức toàn diện và bền vững cho học sinh.

Hai là, học sinh trong đội tuyển đều là những cá nhân có tố chất thông minh, tư duy sáng tạo và ý chí quyết tâm.

Ba là, Đảng, Nhà nước và các cấp quản lý giáo dục ngày càng quan tâm, đầu tư nhiều hơn cho công tác phát hiện và bồi dưỡng nhân tài.

Bốn là, các trường học phát hiện sớm học sinh có năng khiếu để xây dựng kế hoạch, đề án bồi dưỡng bài bản, hiệu quả.

Năm là, các kỳ thi học sinh giỏi ở các cấp được tổ chức công khai, minh bạch, bảo đảm đúng người, đúng đối tượng, góp phần khích lệ tinh thần phấn đấu của học sinh.

Sáu là, đội ngũ thầy cô giáo, chuyên gia trực tiếp huấn luyện học sinh giỏi ngày càng trưởng thành về năng lực, trí tuệ và xây dựng các phương pháp tiệm cận với chuẩn mực quốc tế. Đây chính là lợi thế quan trọng để góp phần giúp đội tuyển Việt Nam gặt hái thành công.

Bảy là, chế độ, chính sách của các địa phương, Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh/thành phố dành cho học sinh đạt giải đã có nhiều đổi mới, mang tính đột phá, tạo động lực mạnh mẽ cho phong trào học sinh giỏi.

Tám là, sự quan tâm, đồng hành, động viên to lớn của gia đình và nhà trường - nơi nuôi dưỡng, chắp cánh cho tài năng của các em.

"Những kết quả này là niềm tự hào, nhưng đồng thời cũng là động lực để toàn ngành giáo dục tiếp tục đổi mới, hoàn thiện cơ chế phát hiện và bồi dưỡng nhân tài, góp phần xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, phục vụ phát triển đất nước trong giai đoạn mới", Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng bày tỏ.

Trong thời gian tới, Thứ trưởng Thưởng cho biết, năm 2026, Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) sẽ nghiên cứu, xây dựng chiến lược phát hiện, bồi dưỡng học sinh giỏi với những cơ chế, chính sách mang tính đột phá hơn, nhằm tạo nền tảng vững chắc cho công tác phát triển nhân tài quốc gia.

Do vậy, để phát huy những kết quả đã đạt được trong thời gian qua, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng đề nghị các thầy cô giáo tiếp tục phát huy trong việc phát hiện sớm học sinh có năng khiếu; đồng thời chủ động cập nhật phương pháp giảng dạy và hình thức thi theo xu hướng quốc tế. Đây không chỉ là nhiệm vụ chuyên môn, mà còn là trách nhiệm trong việc chăm lo, vun đắp cho thế hệ học sinh mũi nhọn của đất nước.

"Mục tiêu giáo dục không chỉ dừng lại ở việc đào tạo học sinh chuyên sâu theo từng lĩnh vực, mà còn hướng đến học sinh phát triển toàn diện về đức, trí, thể, mỹ. Trong quá trình ấy, phẩm chất, đạo đức và tâm huyết của các thầy cô giáo đóng vai trò quyết định, bởi chính tấm gương và sự tận tụy của thầy cô có ảnh hưởng trực tiếp đến sự trưởng thành của các em học sinh.

Khi các em trưởng thành, đỗ đạt vào các trường đại học, sau này trở thành những chuyên gia, nhà khoa học quốc tế, tôi mong rằng dù ở bất kỳ đâu, các em vẫn luôn hướng về Tổ quốc, ghi nhớ công ơn thầy cô, gia đình và ý thức sâu sắc về trách nhiệm của mình đối với đất nước. Bởi trên vai các em không chỉ là niềm tin và kỳ vọng, mà còn là sứ mệnh lớn lao trong việc tiếp nối, phát huy trí tuệ Việt Nam trên trường quốc tế", Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh.

Ngành giáo dục đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi

Tại hội nghị, Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết, trong giai đoạn 2016-2025, công tác chỉ đạo thực hiện của ngành giáo dục đối với học sinh giỏi được triển khai đồng bộ, bài bản và ngày càng chuyên nghiệp.

Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo) phát biểu tại hội nghị. Ảnh: Trần Hiệp

Trong đó, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành hệ thống văn bản hướng dẫn tổ chức kỳ thi học sinh giỏi, thành lập Ban Chỉ đạo kỳ thi cấp quốc gia, chỉ đạo hoạt động của các trường trung học phổ thông chuyên và xây dựng chương trình đào tạo chuyên sâu nhằm phát hiện, bồi dưỡng học sinh năng khiếu.

Song song với đó, công tác ra đề thi từng bước được đổi mới, tiệm cận với nội dung và hình thức của các kỳ Olympic khu vực và quốc tế, góp phần nâng cao chất lượng đánh giá năng lực học sinh. Việc coi thi được tổ chức an toàn, nghiêm túc, đúng kế hoạch, không ghi nhận hiện tượng tiêu cực hay gian lận có tổ chức.

Bên cạnh đó, công tác phối hợp giữa Bộ Giáo dục và Đào tạo với các Bộ, ban, ngành, đặc biệt là Bộ Công an và Ban Cơ yếu Chính phủ, được thực hiện chặt chẽ, kịp thời và đồng bộ, đảm bảo tính khách quan, minh bạch cho kỳ thi. Công tác tuyển chọn và tập huấn đội tuyển quốc gia cũng được chú trọng, huy động sự tham gia của các chuyên gia, nhà khoa học uy tín trên toàn quốc, đồng thời khuyến khích sự đóng góp của các nhà khoa học trẻ và các cựu học sinh từng đạt giải Olympic, tạo nên môi trường học tập và rèn luyện hiệu quả, góp phần phát hiện và bồi dưỡng những tài năng trẻ cho đất nước.

"Ngoài công tác chỉ đạo và tổ chức, ngành giáo dục đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi.

Về chính sách, Bộ Giáo dục và Đào tạo đẩy mạnh phân cấp, tạo điều kiện chủ động cho các địa phương và đơn vị trong công tác phát hiện, tuyển chọn và bồi dưỡng học sinh giỏi; thực hiện chính sách tuyển thẳng vào đại học đối với học sinh đạt giải, khen thưởng kịp thời, bảo đảm khích lệ và động viên các em tiếp tục phát huy năng lực. Đồng thời, ngành tăng cường hợp tác với các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu và đội ngũ nhà khoa học nhằm tạo môi trường học thuật chất lượng cao, hỗ trợ quá trình bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi quốc gia và quốc tế.

Về kỹ thuật, đề thi các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia từng bước được hoàn thiện, tiệm cận với nội dung và cách thức ra đề của các kỳ thi quốc tế, đảm bảo đánh giá đúng năng lực tư duy, sáng tạo của thí sinh. Công tác tổ chức thi được thực hiện nghiêm túc, an toàn, đúng quy định; đội ngũ cán bộ, giáo viên tham gia được lựa chọn kỹ lưỡng, có trình độ chuyên môn vững vàng, phẩm chất đạo đức tốt, tinh thần trách nhiệm cao và niềm say mê khoa học.

Công tác khen thưởng, tôn vinh và truyền thông cũng được chú trọng. Tất cả học sinh đạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi quốc gia và quốc tế đều được đề xuất khen thưởng ở nhiều cấp độ, từ Nhà nước, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đến Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố.

Nhiều địa phương đã ban hành nghị quyết riêng của Hội đồng nhân dân tỉnh/thành phố để có chính sách khen thưởng, hỗ trợ xứng đáng cho học sinh và giáo viên đạt thành tích cao. Công tác truyền thông về phong trào học sinh giỏi được đẩy mạnh ở cả cấp Bộ và địa phương, góp phần lan tỏa tinh thần hiếu học, khơi dậy niềm tự hào và ý chí vươn lên trong học tập của học sinh trên cả nước", Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Văn Chương bày tỏ.

Theo Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ Giáo dục và Đào tạo), bên cạnh những kết quả đạt được, công tác đào tạo và bồi dưỡng đội tuyển học sinh giỏi vẫn còn một số hạn chế nhất định.

Hiện nay, hệ thống phòng thí nghiệm còn thiếu cả về số lượng và chất lượng, chưa có các phòng Lab hiện đại, phòng Lab STEM đồng bộ để học sinh được thực hành chuyên sâu, làm quen với nghiên cứu trong quá trình học và trước các kỳ thi. Ngoài ra, nguồn ngân sách dành cho hoạt động đào tạo, bồi dưỡng và tập huấn còn hạn chế, mức chi chưa tương xứng với yêu cầu và khối lượng công việc, khiến tiềm năng của học sinh chưa được phát huy tối đa.

Sau khi kết thúc các kỳ thi hằng năm, thực tế cho thấy phần lớn học sinh đạt thành tích cao đều đi du học và nhiều em ở lại nước ngoài sau khi tốt nghiệp. Nguyên nhân chủ yếu là do chưa có cơ chế đào tạo, thu hút và bồi dưỡng đặc thù dành cho nhóm học sinh tài năng; thiếu chính sách tuyển dụng, đãi ngộ và môi trường làm việc đủ sức hấp dẫn để các em trở về cống hiến. Bên cạnh đó, việc xây dựng mạng lưới kết nối với các cựu học sinh đạt giải chưa được quan tâm đúng mức, dẫn đến khó khăn trong việc huy động nguồn nhân lực chất lượng cao này phục vụ công cuộc đổi mới và phát triển của đất nước.

Do đó, từ thực tiễn triển khai công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, ngành giáo dục đã rút ra nhiều bài học kinh nghiệm quan trọng. Cụ thể, ngành giáo dục đã nhận thấy rằng việc xây dựng chiến lược đào tạo phù hợp, có đội ngũ thầy cô tâm huyết, tận tụy và được hỗ trợ bởi các cơ sở giáo dục đại học, viện nghiên cứu trong quá trình bồi dưỡng, thực hành, nghiên cứu là yếu tố then chốt để nâng cao chất lượng. Đặc biệt, sự quan tâm chỉ đạo sâu sát của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ cùng sự phối hợp chặt chẽ giữa các Bộ, ngành và địa phương góp phần bảo đảm mọi hoạt động diễn ra hiệu quả, đồng bộ. Đồng thời, các cơ quan truyền thông đã thực hiện tốt công tác tuyên truyền, góp phần lan tỏa, cổ vũ và khích lệ mạnh mẽ phong trào học sinh giỏi trên cả nước.

"Trong thời gian tới, ngành giáo dục định hướng duy trì và cải tiến công tác đào tạo bồi dưỡng các học sinh giỏi tham dự Olympic khu vực và quốc tế theo hướng tiệm cận các mô hình quốc tế và phát huy hết khả năng tự học, tự đọc, tự nghiên cứu, tự giải. Mặt khác, các cơ sở giáo dục cần có các chương trình đào tạo đại học, sau đại học xuất sắc trong nước để thu hút, giữ chân các học sinh đạt giải vào học tập và nghiên cứu. Đồng thời, tăng cường hội nhập quốc tế qua trao đổi học thuật và đăng cai tổ chức các kỳ Olympic, khẳng định vị thế Việt Nam.

Các Đề án lựa chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ nhân tài, học sinh mũi nhọn sẽ tiếp tục được triển khai theo Kế hoạch hành động Nghị quyết 71-NQ/TW, kết hợp các chương trình đại học, sau đại học xuất sắc trong nước, cơ chế học vượt cấp, song bằng và chính sách khen thưởng, động viên.

Đồng thời, Bộ Giáo dục và Đào tạo thí điểm học vượt cấp, vượt lớp cùng cơ chế đào tạo song bằng, cho phép nhân tài vừa học đại học trong nước, vừa học trực tuyến kết hợp trực tiếp ngắn hạn để nhận thêm bằng quốc tế từ các cơ sở giáo dục uy tín", Giáo sư, Tiến sĩ Huỳnh Văn Chương thông tin.

Thu Thủy