Phân luồng học sinh sau THCS: Linh hoạt chính sách, phá đề tư duy

Ông Tạ Hồng Lựu, Tỉnh ủy viên, quyền Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa

PV: Công tác giáo dục hướng nghiệp, phân luồng học sinh sau THCS có ý nghĩa đặc biệt quan trọng đối với cá nhân người học và sự phát triển của quê hương, đất nước. Nhận thức sâu sắc vai trò, ý nghĩa ấy, trong những năm qua, việc phân luồng học sinh sau THCS trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa đã và đang được triển khai như thế nào? Kết quả đạt được ra sao, thưa ông?

Ông Tạ Hồng Lựu: Công tác giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh sau THCS có vai trò quan trọng trong việc định hướng nghề nghiệp phù hợp với nguyện vọng, sở trường của các em và nhu cầu của xã hội, từ đó góp phần giảm áp lực thi cử, chọn trường, chọn lớp. Đây cũng là một trong những yếu tố then chốt trong phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương nói riêng, cả nước nói chung, trong đó có tỉnh Thanh Hóa.

Trong những năm qua, bám sát quan điểm, định hướng, chỉ đạo của Trung ương, cũng như căn cứ vào điều kiện, nhu cầu thực tiễn tại địa phương, tỉnh Thanh Hóa đã chú trọng, quan tâm đến công tác giáo dục hướng nghiệp, định hướng phân luồng học sinh sau THCS.

Thực hiện Quyết định số 522/QĐ-TTg, ngày 14/5/2018 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025”, tỉnh Thanh Hóa đã ban hành Kế hoạch số 158/KH-UBND, ngày 11/7/2019 đề ra một số mục tiêu, định hướng phân luồng cụ thể. Trên cơ sở chức năng, nhiệm vụ, Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa đã ban hành nhiều văn bản triển khai, thực hiện đề án này.

Để tạo bước đột phá về chất lượng giáo dục hướng nghiệp trong giáo dục phổ thông, góp phần chuyển biến mạnh mẽ công tác phân luồng học sinh sau THCS, các cơ sở giáo dục trong tỉnh đã thực hiện đa dạng hình thức học tập, chú ý các hoạt động trải nghiệm sáng tạo.

Tăng cường đổi mới, đa dạng các hình thức tuyên truyền, giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng cho học sinh như: ngày hội tư vấn, hướng nghiệp; các hoạt động giao lưu của học sinh, giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục với các nhà khoa học, nhà quản lý, doanh nhân.

Đồng thời, phát triển đội ngũ quản lý, giáo viên, nhân viên hướng nghiệp; mở thêm nhiều đợt tập huấn, chuyên đề về giáo dục hướng nghiệp cho giáo viên, để giáo viên được trang bị cả lý thuyết lẫn kỹ năng thực hành thực hiện hoạt động tư vấn hướng nghiệp hiệu quả hơn.

Bằng những cách làm sáng tạo, linh hoạt, công tác giáo dục hướng nghiệp và phân luồng học sinh sau tốt nghiệp THCS tại các trường học trên địa bàn tỉnh đã có những chuyển biến tích cực. Các nhà trường, phụ huynh, học sinh đã nâng cao nhận thức cơ bản về giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh; công tác dạy nghề tại các trung tâm giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên cũng có đổi mới nhất định.

PV: Bên cạnh những kết quả đạt được, chúng ta cũng cần thẳng thắn nhìn nhận rằng: Công tác giáo dục hướng nghiệp còn nhiều hạn chế, công tác phân luồng học sinh sau THCS chưa tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ. Những áp lực vô hình đặt nặng lên vai phụ huynh và học sinh trong mỗi kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT công lập cũng đặt ra nhiều băn khoăn, trăn trở. Nhiều người ví von rằng, kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT công lập là “cuộc chiến” cam go và “khốc liệt”, thậm chí còn “khốc liệt” hơn kỳ thi đại học. Điều gì đã tạo nên “sức nóng” của kỳ thi này như vậy, thưa ông?

Ông Tạ Hồng Lựu: Trong những năm gần đây, việc tuyển sinh vào lớp 10 THPT công lập trên phạm vi cả nước nói chung, địa bàn tỉnh Thanh Hóa nói riêng là một trong những vấn đề “nóng”, nhất là ở vùng đô thị, vùng trung tâm phát triển kinh tế - xã hội.

“Sức nóng” ấy xuất phát từ rất nhiều các nguyên nhân. Một trong những nguyên nhân cơ bản nhất là số lượng học sinh thi vào lớp 10 THPT công lập ngày càng đông, trong khi số lượng cơ sở giáo dục công lập, chỉ tiêu được tuyển, cơ sở vật chất của các nhà trường gần như chưa được tăng thêm. Những “giới hạn” ấy vô hình chung dẫn đến sự cạnh tranh gay gắt giữa các thí sinh để “giành suất” vào các trường công lập có chất lượng tốt.

Một nguyên nhân nữa xuất phát từ vai trò quan trọng của kỳ thi này trong việc định hướng tương lai học tập của học sinh và sự quan tâm, kỳ vọng của gia đình, bản thân thí sinh. Tâm lý học sinh và phụ huynh học sinh phần lớn vẫn muốn học lên THPT công lập, ít lựa chọn học nghề ngay khi học hết THCS.

Vai trò quản lý, định hướng nghề, phân luồng học sinh của các nhà trường tuy đã triển khai đồng bộ nhưng một số trường làm chưa tốt. Hệ thống các trường ngoài công lập trên địa bàn tỉnh tương đối phát triển nhưng chưa đáp ứng đủ nhu cầu người học. Mặt khác, nhiều gia đình chưa đủ điều kiện để cho con theo học ở các trường ngoài công lập. Chất lượng đào tạo nghề ở các trường, trung tâm giáo dục nghề nghiệp vẫn còn hạn chế nhất định nên khó thu hút học sinh học nghề...

Ngoài các nguyên nhân nói trên, việc áp tỷ lệ phân luồng chung cho các địa phương với mục tiêu có ít nhất 40% học sinh tốt nghiệp THCS vào trường nghề và tiếp tục học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp theo Quyết định số 522/QĐ-TTg ngày 14/5/2018 của Chính phủ cũng bộc lộ nhiều hạn chế và bất cập, tạo ra áp lực rất lớn cho các kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 hằng năm.

Áp lực của các kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT công lập là thực tế đã và đang diễn ra. Trước thực tế ấy, thời gian tới, Luật Giáo dục nghề nghiệp có những đổi mới. Đặc biệt, Nghị quyết số 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã đề ra mục tiêu đến năm 2030 có ít nhất 85% người trong độ tuổi hoàn thành cấp THPT và tương đương, không có tỉnh, thành phố đạt dưới 60%.

Tại các nhóm nhiệm vụ, giải pháp cải cách, hiện đại hóa giáo dục nghề nghiệp, tạo đột phá phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề cao, Nghị quyết số 71-NQ/TW nêu rất rõ nội dung “cải cách mô hình giáo dục nghề nghiệp, bổ sung cấp trung học nghề tương đương cấp THPT; đổi mới mạnh mẽ chương trình, phương thức đào tạo, ứng dụng công nghệ, quản trị chất lượng, bảo đảm hiệu quả, thực chất theo các tiêu chuẩn quốc tế”.

Những mục tiêu, giải pháp mang tính đột phá về tư duy, linh hoạt về chính sách này được kỳ vọng sẽ góp phần giảm áp lực cho kỳ thi tuyển sinh vào lớp 10 THPT công lập, đưa công tác phân luồng học sinh sau bậc THCS đi vào thực chất, chiều sâu.

PV: Đánh giá, xếp loại học lực của học sinh một cách chính xác được xem là yếu tố then chốt, quyết định hiệu quả công tác giáo dục hướng nghiệp, phân luồng học sinh sau THCS. Nhưng dường như, ngay từ khâu then chốt này, ngành giáo dục cũng cần phải nhìn nhận lại để đổi mới, nâng cao hiệu quả, tạo tiền đề vững chắc cho việc thực hiện phân luồng học sinh sau THCS?

Ông Tạ Hồng Lựu: Việc đánh giá, xếp loại học sinh được ngành giáo dục giao cho các nhà trường chủ động thực hiện dựa trên quy chế hiện hành. Tuy nhiên, vẫn có cơ sở giáo dục không đánh giá đúng thực chất học lực của học sinh, từ đó gây khó khăn cho việc tư vấn hướng nghiệp, phân luồng học sinh; gây áp lực lên việc thi cử...

Để giải quyết vấn đề này, ngành giáo dục tiếp tục triển khai giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục; quán triệt đến các nhà trường, giáo viên nêu cao trách nhiệm, thực hiện nghiêm túc quy định đánh người học, làm sao đảm bảo thực chất, khách quan, tránh chạy theo thành tích; trên cơ sở đó các nhà trường làm tốt công tác phân luồng học sinh để phù hợp với năng lực của các em, tránh áp lực thi cử vào các trường công lập.

PV: Cảm ơn ông về những chia sẻ!

Hương Thảo (thực hiện)