Phân nhóm người nộp thuế để phù hợp xu thế phát triển của nền kinh tế

Đây được xem như một bước tiến quan trọng, hướng tới việc hiện đại hóa công tác quản lý thuế, phù hợp với xu thế quốc tế. Thay vì một mô hình quản lý đồng nhất, việc phân loại này hứa hẹn sẽ tạo ra một hệ thống thuế linh hoạt và hiệu quả hơn, vừa giảm gánh nặng hành chính cho doanh nghiệp, vừa tối ưu hóa nguồn thu cho ngân sách nhà nước.

Quản lý theo rủi ro và mức độ tuân thủ thuế

Đề xuất phân nhóm người nộp thuế là một trong những nội dung đổi mới ở Dự thảo Luật Quản lý thuế (sửa đổi) đang được Bộ Tài chính lấy ý kiến. Đây là một yêu cầu tất yếu trong bối cảnh hiện đại hóa công tác quản lý thuế, chuyển từ mô hình thủ công, dàn trải sang mô hình quản lý theo rủi ro và tuân thủ.

Quy định mới được kỳ vọng làm thay đổi mối quan hệ giữa cơ quan quản lý thuế và người nộp thuế từ “quản lý - kiểm soát” sang “hỗ trợ - đồng hành”. Ảnh minh họa.

Theo Bộ Tài chính, thực tiễn tại Việt Nam cho thấy người nộp thuế có quy mô, lĩnh vực hoạt động và mức độ tuân thủ rất khác nhau, đòi hỏi phải có cách tiếp cận quản lý phân loại thay vì áp dụng đồng loạt một chế độ. Nhiều nước phát triển như Úc, Anh, Hàn Quốc, Canada, Singapore đã áp dụng mô hình này và Tổ chức Hợp tác và phát triển kinh tế (OECD) cũng khuyến nghị mô hình này trong quản lý tuân thủ thuế.

Theo đó, Dự thảo đề xuất quy định cơ quan thuế sẽ tiến hành phân nhóm người nộp thuế theo các tiêu chí quản lý rủi ro, quản lý tuân thủ và chức năng quản lý thuế. Cụ thể, người nộp thuế sẽ được phân loại dựa trên các tiêu chí về quy mô hoạt động, quy mô doanh thu; ngành nghề, lĩnh vực hoạt động; loại hình pháp lý, sở hữu, đặc thù hoạt động; cùng các tiêu chí khác theo quy định của Bộ Tài chính.

Kết quả phân nhóm được sử dụng làm căn cứ để đánh giá rủi ro về thuế và mức độ tuân thủ pháp luật thuế của người nộp thuế. Đây là tiền đề quan trọng để thiết kế các quy trình quản lý thuế theo mức độ rủi ro, từ đó quyết định biện pháp quản lý phù hợp như kiểm tra, cưỡng chế, hỗ trợ, giám sát, hoặc ưu tiên trong thực hiện thủ tục hành chính.

Việc phân nhóm này không chỉ giúp cơ quan thuế dễ dàng hơn trong việc xây dựng các quy trình quản lý phù hợp với từng nhóm đối tượng mà còn tạo điều kiện để cung cấp dịch vụ hỗ trợ tốt hơn cho người nộp thuế. Ví dụ, các doanh nghiệp tuân thủ tốt có thể được giảm tần suất thanh tra, kiểm tra, thậm chí được hoàn thuế trước, kiểm tra sau, trong khi các doanh nghiệp có rủi ro cao sẽ phải chịu sự giám sát chặt chẽ hơn. Theo cơ quan soạn thảo, việc phân nhóm cho phép cơ quan thuế tập trung nguồn lực vào các đối tượng có rủi ro cao, đồng thời tạo điều kiện thuận lợi, hỗ trợ đối tượng tuân thủ tốt, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý và khuyến khích tuân thủ tự nguyện.

Hướng tới hệ thống quản lý thuế đầy đủ, đồng bộ, hiện đại.

Đề xuất phân nhóm người nộp thuế mang lại tác động tích cực trên nhiều phương diện. Đối với người nộp thuế, sẽ được quản lý phù hợp với đặc điểm và hành vi tuân thủ của mình. Người tuân thủ tốt được giảm thiểu thủ tục, ưu tiên giải quyết nhanh, còn người có rủi ro cao được tăng cường kiểm tra, giám sát. Đối với cơ quan thuế, đề xuất này giúp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn lực, giảm áp lực hành chính, tăng tính chủ động trong giám sát và kiểm tra, đồng thời đảm bảo công bằng trong quản lý thuế. Đối với xã hội, sẽ tăng tính minh bạch, công bằng, góp phần cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh, nâng cao niềm tin và sự hợp tác của người nộp thuế.

Theo đánh giá, việc đưa nguyên tắc quản lý rủi ro và tuân thủ vào luật không chỉ là một cải cách kỹ thuật mà còn có ý nghĩa chiến lược. Trước hết, quy định này cụ thể hóa định hướng đổi mới tổ chức, tinh gọn bộ máy theo Nghị quyết 18-NQ/TW; thúc đẩy kinh tế tư nhân trở thành động lực quan trọng theo Nghị quyết 68-NQ/TW. Đồng thời, phù hợp với định hướng phát triển chính phủ điện tử, chuyển đổi số quốc gia, cũng như thể hiện rõ phương châm "lấy người nộp thuế là trung tâm phục vụ" và hướng tới một hệ thống quản lý thuế đầy đủ, đồng bộ và hiện đại.

Quan trọng hơn, quy định mới làm thay đổi mối quan hệ giữa cơ quan quản lý thuế và người nộp thuế: từ “quản lý - kiểm soát” sang “hỗ trợ - đồng hành”. Người nộp thuế sẽ được khuyến khích tuân thủ tự nguyện, còn cơ quan thuế sẽ tập trung nguồn lực vào đối tượng có nguy cơ vi phạm cao... Việc luật hóa quản lý rủi ro và tuân thủ cũng góp phần nội luật hóa các chuẩn mực quốc tế về quản lý thuế, nâng cao uy tín và vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập…

Mặc dù còn đang trong quá trình lấy ý kiến hoàn thiện nhưng việc phân nhóm người nộp thuế là một bước đi thể hiện sự thay đổi trong tư duy quản lý của Bộ Tài chính. Để đề xuất này đi vào thực tiễn một cách thành công, Bộ Tài chính sẽ hướng dẫn chi tiết tiêu chí, quy trình phân nhóm và tổ chức giám sát thực hiện thông qua hệ thống công nghệ thông tin, dữ liệu tập trung sau khi Dự thảo được thông qua.

Việt Anh