Phân tầng ứng dụng AI trong giáo dục phổ thông

TS Phạm Văn Giềng trong giờ dạy học có ứng dụng công nghệ thông tin.

Lộ trình phù hợp từng cấp học

Năm học 2025-2026, Bộ GD&ĐT đề nghị các Sở GD&ĐT triển khai ứng dụng AI có trách nhiệm, có lộ trình phù hợp từng cấp học, từng địa phương, từng nhóm đối tượng với quan điểm lấy người học làm trung tâm, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục là lực lượng tiên phong.

TS Phạm Văn Giềng, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 cho rằng, căn cứ vào khung năng lực AI do UNESCO đề xuất với ba cấp độ (tiếp nhận - đào sâu - sáng tạo), ứng dụng AI trong giáo dục phổ thông cũng cần được phân tầng phù hợp.

Cụ thể, học sinh THCS trong giai đoạn hình thành kiến thức cơ bản và năng lực tự học còn đang phát triển. Vì vậy, giai đoạn này, AI nên được giới thiệu ở mức tiếp nhận, giúp các em làm quen, hình dung vai trò của AI trong đời sống và học tập; đồng thời bước đầu sử dụng các công cụ đơn giản để hỗ trợ tìm kiếm thông tin, trực quan hóa kiến thức.

Lên THPT, khi học sinh đã có năng lực tư duy trừu tượng, phân tích và khả năng tự học tốt hơn, việc ứng dụng AI có thể nâng lên mức đào sâu, tức là tích hợp trực tiếp vào quá trình dạy và học các môn. Cấp THPT có thể cho phép học sinh sử dụng AI để phân tích dữ liệu, mô phỏng, giải quyết tình huống, hỗ trợ học tập cá nhân hóa và phát triển kỹ năng tự nghiên cứu.

Đặc biệt, đối với học sinh có năng lực, sở thích hoặc định hướng nghề nghiệp liên quan đến công nghệ thông tin, AI nên được khai thác ở mức sáng tạo; tức không chỉ dừng lại ở sử dụng mà còn biết thiết kế, thử nghiệm, thậm chí phát triển các ứng dụng nhỏ. Qua đó, học sinh được rèn luyện năng lực tư duy thuật toán, hiểu biết về học máy, dữ liệu lớn, an toàn số và có khả năng đề xuất giải pháp mới cho những vấn đề thực tiễn.

Với môn Tin học, AI vừa là công cụ hỗ trợ học tập, vừa là nội dung chuyên môn, góp phần nuôi dưỡng tư duy logic, sáng tạo và khuyến khích học sinh dấn thân vào con đường nghiên cứu - đổi mới trong lĩnh vực công nghệ số.

Hướng tới sự tiếp cận bình đẳng cho học sinh

Cho rằng sẽ không có giải pháp nào bảo đảm công bằng tuyệt đối trong việc đưa AI vào giáo dục, nhưng điều quan trọng, theo TS Phạm Văn Giềng, phải hướng tới sự tiếp cận bình đẳng ở mức cơ bản cho học sinh ở mọi vùng miền.

Trước hết, cần coi trọng phủ sóng hạ tầng số, bao gồm năng lượng, viễn thông và kết nối Internet. Nếu hạ tầng không đồng bộ, khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn, miền núi sẽ ngày càng gia tăng.

Cùng với đó, cần xây dựng những bộ công cụ số phù hợp, có tính gọn nhẹ, dễ sử dụng, thậm chí có thể hoạt động ở môi trường thiếu ổn định về mạng, để học sinh vùng sâu vùng xa không bị “bỏ lại phía sau”.

Một chính sách hỗ trợ mạnh mẽ về thiết bị cũng là yếu tố then chốt, chẳng hạn như chương trình cho vay - thuê mua máy tính giá rẻ, hoặc huy động nguồn lực xã hội hóa để bảo đảm học sinh nghèo vẫn có điều kiện học tập.

Song song, việc bồi dưỡng giáo viên phải được triển khai theo hướng cân bằng vùng miền, có lộ trình ưu tiên cho các khu vực còn khó khăn, vì giáo viên là lực lượng trực tiếp giúp học sinh tiếp cận AI một cách hiệu quả.

Bên cạnh đó là phát triển kho học liệu số mở, tài nguyên miễn phí và nội dung giảng dạy được Việt hóa, chuẩn hóa theo Chương trình GDPT 2018, để học sinh ở bất kỳ đâu cũng được tiếp cận nội dung học tập có chất lượng tương đương.

Ngoài ra, chính sách triển khai AI cần tính đến sự khác biệt vùng miền, với những mô hình ứng dụng đặc thù cho thành thị, nông thôn, miền núi, hải đảo; đồng thời khuyến khích doanh nghiệp công nghệ đồng hành, cung cấp nền tảng AI học tập với chi phí ưu đãi, giảm gánh nặng ngân sách.

Cuối cùng, việc giáo dục kỹ năng an toàn số cũng phải được bảo đảm, giúp học sinh ở mọi điều kiện đều biết cách sử dụng AI một cách có trách nhiệm, an toàn và hiệu quả.

Hiếu Nguyễn