Phập phồng... bưởi da xanh

Giữa thủ phủ bưởi da xanh Khánh Vĩnh (Khánh Hòa), những vườn bưởi sai trĩu cành chẳng có người hái, bưởi rụng dưới gốc cũng không ai thiết nhặt. Giá bưởi xuống thấp chưa từng có.

Giá thấp chưa từng có

Chúng tôi ghé vườn bưởi của gia đình ông Nguyễn Phước Lộc (thôn Suối Sâu, xã Khánh Đông), nghe ông than thở: “Hiện nay, giá bưởi có 15.000 đồng/kg. Từ ngày trồng bưởi đến nay, đây là giá thấp kỷ lục. Trước Tết bán 25.000 đồng/kg đã thấy quá thấp, giờ giá xuống đáy cũng không ai tới hái”. Câu chuyện buồn về giá bưởi liên tục bị ngắt quãng bởi những cái lắc đầu ngao ngán của chủ nhà. Chưa bao giờ giá bưởi xuống thấp đến vậy, chưa bằng nửa giá của năm trước. Hiện nay, giá bưởi da xanh loại 1 trung bình chỉ 20.000 đồng/kg; loại 2 và 3 chỉ 10.000 - 15.000 đồng/kg. Trong khi ở thời điểm đầu tháng 12-2019, giá bưởi da xanh ở mức 35.000 - 45.000 đồng/kg. Các nhà vườn cho biết, giá bưởi da xanh rớt mạnh là do nguồn cung tăng trong khi lượng tiêu thụ lại giảm.

Bưởi chín rụng do quá ngày thu hoạch.

Giá thấp đã đành, điều người nông dân lo ngại nhất chính là rẻ nhưng không có ai mua. Nhìn mấy đứa bé dùng quả bưởi thay banh đá qua đá lại, ông Lộc than thở: “Từ Tết đến giờ, bưởi ứ đọng, quá lứa, chín rụng đầy gốc. Ban đầu còn nhặt vào ăn hay cho bà con lối xóm; dần dần bưởi chín rụng ngày một nhiều, chẳng buồn nhặt. Trước đây, mỗi ngày gia đình tôi cắt cả chục tấn bưởi, nay cả tuần thương lái mới cắt vài tạ. Với 3ha bưởi, gia đình còn tồn khoảng 5 tấn bưởi không bán được. Nếu chục ngày nữa không có ai mua cũng sẽ phải hái để giữ sức cho cây”.

Việc bưởi da xanh giảm giá quá sâu gây thiệt hại nặng cho các nhà vườn. Ông Dương Văn Thuyền (thôn Suối Cá, xã Khánh Trung) cho biết: “Gia đình tôi trồng 15ha bưởi; đến nay, 1/2 diện tích đã cho thu hoạch. Giá bưởi liên tục giảm khiến gia đình thiệt hại hàng trăm triệu đồng. Giá đã giảm mà đầu mối thu mua lại quá ít nên rẻ cũng không bán được. Nếu tình hình này kéo dài thì nhà vườn gặp rất nhiều khó khăn”.

Bưởi VietGAP thua thiệt

Giữa lúc giá giảm sâu, các hộ trồng bưởi VietGAP càng thêm thua thiệt. Đơn cử Hợp tác xã cây ăn quả Khánh Đông có 23 thành viên với 65ha bưởi được trồng theo chuẩn VietGAP. Để có bưởi đúng chuẩn trái cây an toàn, nông dân phải thực hiện đúng nguyên tắc, trình tự chuẩn VietGAP từ khâu sản xuất, thu hoạch, xử lý sau thu hoạch. Chi phí sản xuất theo chuẩn VietGAP cao hơn so với bình thường nên giá bưởi VietGAP cũng cao hơn là điều dễ hiểu. Tuy nhiên, khi thị trường biến động, người trồng bưởi mới thấm thía sự khó khăn trong sản xuất nông nghiệp sạch, nhất là khâu tiêu thụ. Ông Nguyễn Văn Ngọc - Giám đốc Hợp tác xã cây ăn quả Khánh Đông buồn bã nói: “Bưởi của hợp tác xã đạt chuẩn VietGAP, là sản phẩm OCOP 3 sao; chi phí đầu tư mỗi năm 150 - 180 triệu đồng/ha, gấp 1,5 - 2 lần so với sản xuất bình thường. Thương lái đi dạo khắp các nhà vườn khen bưởi VietGAP quả đẹp, ngon, sạch nhưng họ chỉ mua ngang giá bưởi thường. Hiện nay, nhà vườn nào cũng đang tồn sản lượng rất lớn, thương lái có nhiều lựa chọn, mình không bán thì thiệt hại càng nặng”.

Bưởi VietGAP và OCOP cũng không thể tiêu thụ được.

Theo ông Nguyễn Ngọc Việt - Chi cục trưởng Chi cục Quản lý Chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản, không riêng người trồng bưởi VietGAP tại Khánh Vĩnh, nông dân sản xuất các sản phẩm nông nghiệp sạch khác trong tỉnh cũng gặp nhiều khó khăn. Thách thức lớn nhất khiến sản xuất nông sản theo chuẩn VietGAP lép vế so với sản xuất truyền thống là sản xuất theo chuẩn VietGAP đòi hỏi kỹ thuật khắt khe, chi phí đầu tư cao nhưng lại khó cạnh tranh về giá so với sản xuất bình thường. Đây là rào cản đối với sản xuất nông nghiệp theo chuẩn VietGAP.

Phá vỡ quy hoạch

Mấy năm trước, nhìn nhiều vùng đất tại huyện Khánh Vĩnh được phủ xanh cây bưởi da xanh, ai cũng cảm thấy một tín hiệu lạc quan. Giống cây đem về từ miền Tây đã cho quả ngọt trên vùng đất miền núi khô cằn. Nhưng giờ đây, với diện tích bưởi da xanh vượt quá xa so với quy hoạch, vấn đề đầu ra lại là bài toán nan giải.

Ông Lương Nguyễn Nhật Trường - Phó Trưởng phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Khánh Vĩnh lo lắng: “Huyện chỉ quy hoạch 300ha bưởi da xanh. Hiện nay, tổng diện tích đã đẩy lên 600ha và vẫn chưa có tín hiệu dừng lại khi phong trào mua đất rẫy làm vườn tiếp tục nóng. Huyện đã nhiều lần tuyên truyền về việc phá vỡ quy hoạch và nguy cơ khó khăn đầu ra của cây bưởi da xanh nhưng diện tích vẫn tiếp tục tăng lên hàng năm. Riêng năm 2020, diện tích bưởi da xanh tăng thêm 50ha. Nếu cứ tự phát như vậy sẽ không thể tiêu thụ hết được”.

Với 200ha đang cho thu hoạch, sản lượng bưởi Khánh Vĩnh đạt 1.400 tấn/năm. Từ Tết Nguyên đán đến nay, bưởi không tiêu thụ được nên mới đây Ban Thường vụ Hội Nông dân tỉnh đã tổ chức chương trình “Hỗ trợ tiêu thụ bưởi da xanh, chia sẻ khó khăn với nông dân huyện Khánh Vĩnh” tại Trụ sở Hội Nông dân tỉnh (số 2 Ngô Quyền, TP. Nha Trang) và trụ sở Trung tâm Hỗ trợ nông dân và Giáo dục nghề nghiệp (số 6, Tô Vĩnh Diện, Nha Trang). Mục tiêu sẽ giúp nông dân bán khoảng 20 tấn bưởi.

Cách đây chừng 5 năm, cây bưởi được UBND huyện Khánh Vĩnh chọn làm cây trồng chủ lực. Tuy nhiên, khi diện tích trồng tăng chóng mặt, vượt xa sự tính toán của chính quyền địa phương thì chuyện “được mùa mất giá” đã hiển hiện. Đáng ngại hơn, trong 600ha bưởi, mới chỉ có 200ha cho thu hoạch đã gặp khó; ít năm tới, cả 600ha có quả thì sản lượng bưởi sẽ rất lớn. Ông Nguyễn Văn Ngọc lo lắng: “Mới 200ha mà đợt này cả trăm tấn bưởi không thể tiêu thụ được. Vậy khi 600ha cho thu hoạch thì bưởi nhiều cỡ nào, chưa nói đến việc hàng năm diện tích trồng mới tiếp tục tăng; không khéo lúc đó lại đi chặt bưởi trồng cây khác”.

Trên đường rời Khánh Vĩnh, đi qua những vạt bưởi xanh tốt, hương bưởi đầu mùa dịu nhẹ không xua được cảm giác âu lo. Có lẽ, đã đến lúc Khánh Vĩnh cần dừng ngay việc phát triển diện tích bưởi. Thay vào đó là tập trung vào việc tăng chất lượng, đẩy mạnh quảng bá thương hiệu bưởi da xanh. Về lâu dài, cần nghiên cứu kết hợp 3 nhà (doanh nghiệp, khoa học và nông dân) để ứng dụng công nghệ sau thu hoạch tạo nên sản phẩm chất lượng và tìm đầu ra ổn định cho người trồng bưởi. Chỉ có vậy hoa bưởi mới tiếp tục “ngan ngát hương thơm”.

Đình Lâm - Bích La