Phát hành trái phiếu doanh nghiệp sụt giảm mạnh

Quy mô phát hành giảm 97,5%

Số liệu tổng hợp từ Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội (HNX) và Ủy ban Chứng khoán Nhà nước cho thấy, trong tháng 4.2023, có một đợt phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ và một đợt phát hành ra công chúng với tổng giá trị phát hành 2.671 tỷ đồng, chỉ bằng 10% tổng khối lượng phát hành của tháng 3. Trong đó, lô trái phiếu riêng lẻ trị giá 671 tỷ đồng của Công ty CP North Star Holdings, thuộc nhóm ngành bất động sản có kỳ hạn 16 tháng với lãi suất 14%/năm. Đây cũng là mức lãi suất danh nghĩa cao nhất được ghi nhận từ đầu năm đến nay. Như vậy, trong tháng 4, quy mô phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ chỉ tương đương 2,5% so với tháng trước và 2,25% so với cùng kỳ năm trước, theo tính toán của FiinRatings.

Quy mô phát hành trái phiếu doanh nghiệp tháng 4 giảm tới 97% so với tháng trước. Nguồn: ITN

Không chỉ phát hành, việc mua lại trái phiếu trước ngày đáo hạn trong tháng 4 cũng giảm mạnh. Ông Nguyễn Tùng Anh, Trưởng nhóm nghiên cứu, Bộ phận nghiên cứu tín dụng của FiinRatings cho biết, quy mô trái phiếu mua lại trước hạn trong tháng chỉ đạt gần 11,3 nghìn tỷ đồng, giảm 41,61% so với tháng trước và giảm 10% so với cùng kỳ năm 2022. Hoạt động mua lại trong tháng chủ yếu đến từ nhóm ngân hàng, chiếm 61% giá trị trái phiếu mua lại tại thời điểm tháng 4.2023. Giá trị trái phiếu ngân hàng được các tổ chức này mua lại tăng 5,64 lần so với tháng trước và tăng 2,42 lần so với cùng kỳ năm ngoái, đến từ các ngân hàng lớn như Ngân hàng Quốc tế, Sài Gòn Thương Tín, Ngân hàng Việt Nam Thịnh Vượng và BIDV. Hầu hết các lô trái phiếu doanh nghiệp được các ngân hàng mua lại có kỳ hạn 3 năm và có thời gian đáo hạn còn lại đúng 1 hoặc 2 năm (2024 hoặc 2025).

Đáng chú ý, tỷ lệ chậm trả trái phiếu doanh nghiệp tiếp tục gia tăng. Tính đến ngày 4.5, thị trường đã ghi nhận 98 tổ chức phát hành chậm thực hiện nghĩa vụ nợ trái phiếu doanh nghiệp với tổng giá trị là 128,5 nghìn tỷ đồng, tăng 13,6% so với lần cập nhật gần nhất vào 17.4.

Hiện, một số tổ chức phát hành thực hiện triển khai cơ cấu lại nợ trái phiếu thông qua việc kéo dài kỳ hạn trả nợ và áp dụng mức lãi suất mới sau khi Nghị định 08/2023 được ban hành từ tháng 3, trong đó có thể kể đến Công ty CP Bất động sản Phát Đạt vào ngày 4.5 đã gia hạn lô trái phiếu trị giá 148 tỷ đồng là 3 đợt kéo dài từ tháng 5 đến tháng 7.2023 với tỷ lệ hoàn trả mỗi tháng lần lượt là 30%, 30% và 40%, đi kèm với đó cũng nâng cao lãi suất đến ngày đáo hạn từ 13% lên 15%. Tương tự, Công ty CP Tập đoàn Sovico cũng gia tăng kỳ hạn 52 gói trái phiếu từ 36 tháng lên 60 tháng, chuyển thời gian đáo hạn vào quý II.2025 sau khi có sự đồng ý của trái chủ.

Tập trung giải pháp có tác động mạnh

Nghị định số 08/2023 và mới nhất là Thông tư số 03/2023 của Ngân hàng Nhà nước cho phép tổ chức tín dụng được mua lại trái phiếu doanh nghiệp đã bán trước đó mà không cần chờ sau 1 năm được kỳ vọng sẽ tạm thời gỡ nút thắt thanh khoản trên thị trường. Tuy vậy, khó khăn, thách thức với thị trường vẫn rất lớn!

Phân tích rõ hơn, ông Nguyễn Tùng Anh, đại diện nhóm phân tích của FiinRatings, cho rằng: Thông tư số 03 của Ngân hàng Nhà nước ra quy định giới hạn doanh nghiệp có trái phiếu được mua lại phải ở mức xếp hạng tín dụng nội bộ cao nhất của tổ chức tín dụng, song trên thực tế, phần lớn các tổ chức phát hành có sức khỏe tín dụng hoặc xếp hạng tín nhiệm ở mức thấp. Do đó, “nhiều khả năng điều khoản được nêu sẽ không đáp ứng với nhu cầu cần được mua lại từ các tổ chức phát hành hiện đang gặp khó khăn thanh khoản (phần lớn không đạt được các tiêu chí xếp hạng tín nhiệm cao)”. Bên cạnh đó, hiệu lực của Thông tư chỉ kéo dài đến hết năm nay, các tổ chức tín dụng tập trung giải quyết những lô trái phiếu đã/đang đáo hạn trước mắt nhằm giải tỏa áp lực nợ. Do vậy, đây chỉ là giải pháp tạm thời ít tạo ra thanh khoản thực cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp.

Cũng theo ông Tùng Anh, việc thực hiện quy định về doanh nghiệp phát hành được xếp hạng ở mức cao nhất sẽ gặp phải khó khăn do có thể có nhiều cách hiểu khác nhau. Xếp hạng tín dụng nội bộ được quy định trong Thông tư 11/2021 của Ngân hàng Nhà nước, do các ngân hàng xây dựng và triển khai. Tuy nhiên, tại Thông tư số 03, “mức xếp hạng cao nhất” có thể hiểu là mức điểm cao nhất trong hệ thống tín dụng nội bộ quy định tại Thông tư 11/2021, nhưng cũng có thể hiểu là mức điểm cao nhất trong nhóm các trái phiếu doanh nghiệp trong danh mục trái phiếu chưa niêm yết mà ngân hàng thương mại đã bán, hoặc mức cao nhất trong từng nhóm ngành nghề mà doanh nghiệp phát hành nằm trong nhóm đó. Vì thế, các ngân hàng thương mại sẽ cần phải có hướng dẫn cụ thể hơn để tránh việc áp dụng sai.

Vừa trở về từ Singapore sau chuyến công tác gặp gỡ các doanh nghiệp nước ngoài nhằm trao đổi về thị trường vốn Việt Nam, ông Nguyễn Quang Thuân, Tổng Giám đốc FiinRatings cho biết, các nhà đầu tư nước ngoài hiện rất quan tâm đến các giải pháp khôi phục thị trường. Theo ông Thuân, để thị trường trái phiếu doanh nghiệp phát triển, cần có các biện pháp mạnh hơn nhằm tái cấu trúc thị trường, tập trung vào các giải pháp có tác động mạnh hơn như hỗ trợ pháp lý cho các dự án bất động sản. Bên cạnh các vấn đề chuẩn hóa lại điều kiện phát hành và khâu phân phối trái phiếu, cần có giải pháp phát triển cơ sở nhà đầu tư, tức là về phía “cầu” của thị trường này nhiều hơn thay vì hiện chính sách đang tập trung quá nhiều vào phía “cung”.

Cùng với đó, theo vị chuyên gia này, cần thiết phải giảm mặt bằng lãi suất cho vay nhưng không có nghĩa là mọi khoản vay đều phải có mức thấp dưới 9%. Theo đó, nên chấp nhận một dải lãi suất rộng tùy theo chất lượng tín dụng hoặc xếp hạng tín nhiệm. Ví dụ các doanh nghiệp ở mức AAA - A theo xếp hạng tín nhiệm nội địa thì có thể hình thành mức lãi suất vay ở mức dưới 8% và cứ tăng dần đều lên nếu có mức xếp hạng thấp hơn.

Minh Châu