Phát hành trái phiếu tạo đòn bẩy tài chính cho địa phương phát triển kinh tế

Phát huy vai trò, lợi thế của Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung Huy động các nguồn lực để phát triển Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung Hoàn thiện thể chế để vùng Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung cất cánh Các giải pháp tài chính tiếp sức cho Vùng kinh tế trọng điểm miền Trung

Xây dựng kế hoạch huy động vốn phù hợp, dài hạn và bền vững

PGS. TS. Chu Khánh Lân cho rằng, lý tưởng nhất là việc phân cấp tài khóa đi kèm với các thể chế quản lý nhà nước đầy đủ, phù hợp, kỷ luật và minh bạch sẽ tạo điều kiện để phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương và góp phần thúc đẩy thị trường tài chính phát triển. Tuy nhiên, quá trình phân cấp tài khóa cũng đặt ra những lo ngại về thâm hụt ngân sách kéo dài tại các địa phương.

Đặc biệt tại các quốc gia có kỷ luật tài khóa kém, chính quyền địa phương thiếu năng lực quản lý, mức độ minh bạch và trách nhiệm giải trình thấp, đẩy mạnh phân cấp ngân sách cho địa phương không đi kèm với những biện pháp nâng cao năng lực và kỷ luật sẽ tạo ra những rủi ro tài khóa đáng kể, thậm chí là bất ổn thị trường tài chính và suy thoái kinh tế.

Khó khăn và thách thức được tăng lên nhiều đối với các quốc gia đang phát triển khi cùng lúc phải chuyển đổi sang mô hình phát triển kinh tế mở cửa hơn, phân quyền nhiều hơn và tạo thuận lợi hơn cho khu vực tư nhân phát triển.

Các chuyên gia tham gia thảo luận tại diễn đàn. Ảnh: TN

Cách thức phối hợp và cạnh tranh giữa khu vực nhà nước và tư nhân cũng vì vậy mà có sự thay đổi mang tính căn bản; tuy diễn ra một cách từ từ hay nhanh chóng, đều đặt ra những vấn đề mới, phức tạp và chưa có tiền lệ xử lý cho công tác quản lý nhà nước.

PGS TS. Chu Khánh Lân cho rằng, Vùng kinh tế trọng điểm (KTTĐ) miền Trung là địa bàn có vị trí đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh đối với cả khu vực duyên hải miền Trung và Tây Nguyên nói riêng, cả nước nói chung.

So với các vùng KTTĐ khác, Vùng KTTĐ miền Trung có đường bờ biển dài khoảng 600km, là lợi thế lớn trong phát triển kinh tế biển và hội nhập với thị trường quốc tế. Các cảng biển quan trọng tại các địa phương trong vùng tạo thành một hệ thống cảng biển phục vụ phát triển kinh tế cho địa phương và cho toàn vùng. Tốc độ tăng trưởng kinh tế của vùng đạt mức cao so với bình quân cả nước. Cụ thể, tốc độ tăng trưởng GRDP bình quân giai đoạn 2011 - 2015 và 2016 - 2019 lần lượt là 9,3%/năm và 6,9%/năm, cao hơn so với bình quân cả nước là 5,9%/năm và 6,7%/năm.

Tuy nhiên, mức chênh lệch giảm mạnh qua thời gian và xét tổng thể thì đóng góp của vùng vào kinh tế cả nước chưa tương xứng với tiềm năng.

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê năm 2020, vốn sản xuất kinh doanh bình quân của các doanh nghiệp tại vùng chiếm 2,73% cả nước, doanh thu thuần sản xuất kinh doanh đóng góp 3,33% doanh thu cả nước. Như vậy, có thể thấy, việc thiếu hụt vốn đầu tư cho phát triển kinh tế - xã hội là một vấn đề cần được giải quyết để tạo động lực phát triển kinh tế cho Vùng.

Trước những lợi thế, cơ hội và thách thức đối với Vùng KTTĐ miền Trung nói riêng và thị trường tài chính Việt Nam nói chung, việc xây dựng một kế hoạch huy động vốn từ phát hành trái phiếu chính quyền địa phương có tính phù hợp, dài hạn và bền vững là cần thiết.

Các dự án được lựa chọn để phát hành trái phiếu cần bám sát vào quy hoạch vùng và tỉnh, xác định phát triển kinh tế - xã hội dựa trên yếu tố biển và đáp ứng được các thách thức về biến đổi khí hậu. Tuy hạ tầng trong vùng đã được đầu tư và cải thiện đáng kể trong thời gian vừa qua, nhưng chủ yếu vẫn dựa vào sự nỗ lực của từng địa phương, chưa có sự phát triển theo hướng liên kết phát triển vùng nhằm chuyển thế mạnh kinh tế địa phương sang khai thác lợi thế toàn vùng theo quy hoạch Vùng KTTĐ miền Trung.

Do vậy, cần ưu tiên đầu tư để phát triển đồng bộ hệ thống kết cấu hạ tầng chống biến đổi khí hậu, hạ tầng giao thông gắn với logistic kết nối theo trục Bắc - Nam và hệ thống đường ngang Đông - Tây, kết nối liên thông các cảng biển và các tỉnh ven biển với vùng Tây Nguyên. Kế hoạch này sẽ được triển khai qua các giai đoạn với vai trò hỗ trợ giảm dần của chính quyền Trung ương và tương ứng là vai trò chủ động, tự lực tăng dần của chính quyền địa phương trong vùng.

4 giai đoạn huy động, sử dụng vốn trái phiếu

PGS. TS. Chu Khánh Lân đưa ra 4 giai đoạn huy động, sử dụng vốn trái phiếu. Theo đó, giai đoạn 1, chính quyền địa phương lựa chọn một số dự án đầu tư trọng điểm của cả vùng như cảng biển, đường cao tốc (giao thông gắn với logistic) để đề xuất với trung ương huy động vốn trái phiếu tài trợ cho các dự án này. Chính phủ, thông qua Bộ Tài chính, sẽ phát hành trái phiếu để huy động vốn và cho vay lại với các chính quyền địa phương. Nguồn thu từ dự án là chủ yếu, kết hợp với nguồn thu ngân sách của chính quyền địa phương sẽ được dùng để trả nợ.

PGS. TS. Chu Khánh Lân đề xuất phát hành trái phiếu huy động vốn cho phát triển Vùng KTTĐ miền Trung

Giai đoạn 2, chính quyền địa phương lựa chọn các dự án đầu tư trọng điểm của cả vùng như cảng biển, đường cao tốc (giao thông gắn với logistic) để đề xuất với chính quyền trung ương huy động vốn trái phiếu tài trợ cho các dự án này. Chính phủ, thông qua Bộ Tài chính, sẽ bảo lãnh cho chính quyền địa phương phát hành trái phiếu để tài trợ cho dự án đầu tư. Nguồn thu từ dự án là chủ yếu, kết hợp với nguồn thu ngân sách của chính quyền địa phương, bao gồm cả khoản phân chia ngân sách từ trung ương cho các địa phương trong vùng sẽ được dùng để trả nợ.

Giai đoạn 3, chính quyền địa phương lựa chọn các dự án đầu tư của địa phương mình, các dự án khu công nghiệp, khu du lịch (kinh tế xanh và du lịch bền vững) để phát hành trái phiếu. Chính phủ thông qua Bộ Tài chính sẽ phê duyệt các trường hợp được Chính phủ bảo lãnh và không được bảo lãnh. Nguồn thu từ dự án là chủ yếu, kết hợp với nguồn thu ngân sách của chính quyền địa phương, bao gồm cả khoản phân chia ngân sách từ trung ương cho các địa phương trong vùng sẽ được dùng để trả nợ.

Giai đoạn 4, chính quyền địa phương lựa chọn các dự án đầu tư của địa phương mình, ngoài cảng biển, đường cao tốc thì thêm các dự án khu công nghiệp, khu du lịch (kinh tế xanh và du lịch bền vững) để phát hành trái phiếu. Nguồn thu từ dự án là chủ yếu, kết hợp với nguồn thu ngân sách của chính quyền địa phương, bao gồm cả khoản phân chia ngân sách từ trung ương cho các địa phương trong vùng sẽ được dùng để trả nợ.

Quyết định số 148/2004/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về phương hướng chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội Vùng KTTĐ miền Trung đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020, Vùng KTTĐ miền Trung bao gồm 5 địa phương là Huế, TP. Đà Nẵng, Quảng Nam, Quảng Ngãi và Bình Định. Vùng có diện tích tự nhiên 28.028 km2 (chiếm 8,45% diện tích cả nước), dân số khoảng 6,6 triệu người (chiếm 6,72% dân số cả nước), với mật độ dân số bình quân 236 người/km2. Vùng là địa bàn có vị trí đặc biệt quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh đối với cả khu vực duyên hải miền Trung và Tây Nguyên nói riêng, cả nước nói chung.

Tuấn Nguyễn