Phát hiện loài bò sát bay cổ xưa nhất Bắc Mỹ

Đây là giai đoạn chuyển giao, khi nhiều loài cổ đại dần biến mất để nhường chỗ cho kỷ nguyên khủng long. Đáng chú ý nhất trong số đó là phát hiện về Eotephradactylus mcintireae – loài bò sát bay (hay còn gọi là thằn lằn bay - pterosaur) cổ xưa nhất từng được tìm thấy ở Bắc Mỹ.

Các hóa thạch này được tìm thấy trong lớp đá chứa nhiều tro núi lửa, cho thấy nơi đây từng là một hệ sinh thái nhiệt đới tươi tốt, nằm ở rìa phía Nam của siêu lục địa Pangaea rộng lớn. Điều thú vị là dù cùng thời với khủng long, nhưng tại địa điểm này lại không hề có dấu vết của chúng. Thay vào đó, các nhà khoa học tìm thấy một cộng đồng động vật độc đáo bao gồm những con ếch nguyên thủy, rùa sống trên cạn và những loài thằn lằn có họ hàng xa với loài tuatara hiện nay ở New Zealand.

Nhà cổ sinh vật học Ben Kligman thuộc Viện Bảo tàng Lịch sử tự nhiên quốc gia Smithsonian – trưởng nhóm nghiên cứu trên – giải thích: "Mặc dù khủng long xuất hiện ở những lớp đá cùng thời tại Arizona và New Mexico, nhưng chúng lại hoàn toàn vắng mặt trong hệ sinh thái mà chúng tôi đang nghiên cứu. Điều này cho thấy khủng long thời kỳ đầu có những môi trường sống ưa thích khác nhau".

Loài thằn lằn bay mới được đặt tên là Eotephradactylus mcintireae, trong đó "Eotephradactylus" nghĩa là "nữ thần bình minh với đôi cánh tro bụi" - vừa gợi nhớ đến lớp đá núi lửa bao bọc hóa thạch, vừa thể hiện đây là một trong những loài pterosaur đầu tiên được biết đến. Còn "mcintireae" là để vinh danh bà Suzanne McIntire – một chuyên gia khai quật làm việc tại Viện Smithsonian, người đã trực tiếp tìm thấy mẫu vật này.

Eotephradactylus có sải cánh khoảng 1 mét và hộp sọ dài 10 cm. Chúng sở hữu bộ hàm dưới với răng nhọn ở phía trước để đớp cá khi bay lướt qua sông, cùng với răng sắc như lưỡi dao ở phía sau giúp xé mồi hiệu quả. Đây là một loài săn mồi khôn ngoan, ưa sống gần sông nước.

Các hóa thạch mà các chuyên gia thu thập được bao gồm một phần xương hàm có răng, những chiếc răng riêng lẻ và xương chi dài giúp tạo nên cánh – đặc điểm của pterosaur - nhóm động vật có xương sống đầu tiên trong lịch sử tiến hóa có khả năng bay.

Ngoài Eotephradactylus, các hóa thạch ở Arizona còn cho thấy một hệ sinh thái phong phú với ít nhất 16 loài động vật có xương sống, trong đó có 7 loài hoàn toàn mới với khoa học. Một loài rùa sống trên cạn, có họ hàng xa với các loài rùa ngày nay, đã cùng tồn tại với cá mập nước ngọt, cá xương, và một loài lưỡng cư săn cá khổng lồ. Đặc biệt, những kẻ săn mồi thống trị vùng đất này không phải là khủng long, mà là những loài bò sát có họ hàng xa với cá sấu, bao gồm phytosaur – loài sống nửa dưới nước, có mũi nằm trên đỉnh đầu, giống cá sấu ngày nay; và rauisuchian – loài bò sát ăn thịt sống trên cạn, đi bằng bốn chân, có thể dài tới 6 mét, thậm chí còn to lớn hơn cả khủng long ăn thịt cùng thời.

Kỷ Tam Điệp (Triassic) là một giai đoạn nằm giữa hai sự kiện đại tuyệt chủng lớn: một vào 252 triệu năm trước - thảm họa tồi tệ nhất trong lịch sử Trái Đất, và một vào 201 triệu năm trước – đánh dấu sự kết thúc của nhiều nhóm bò sát tiền sử, mở đường cho thời kỳ hoàng kim của khủng long trong Kỷ Jura. Theo các nhà khoa học, cả hai sự kiện này đều liên quan đến các hoạt động núi lửa dữ dội, gây ra những thay đổi khí hậu toàn cầu.

Mặc dù nhiều sinh vật được tìm thấy trong hóa thạch Arizona đã tuyệt chủng, nhưng ếch, rùa, và chính những loài thằn lằn bay như Eotephradactylus đã kịp thích nghi, sống sót và để lại hậu duệ cho đến ngày nay. Một giả thiết khác là chúng đã bay lượn trên bầu trời hàng triệu năm cho đến khi thiên thạch khổng lồ chấm dứt kỷ nguyên khủng long cách đây 66 triệu năm.

Thanh Phương (TTXVN)