Phát hiện loài nấm ký sinh biến nhện thành 'thây ma' tại Ireland

Theo Live Science, loại nấm này có khả năng kiểm soát hành vi của nhện hang, biến chúng thành "thây ma" trước khi giết chết vật chủ và phát tán bào tử ra môi trường.

Các nhà khoa học đã đặt tên cho loài nấm này là Gibellula attenboroughii để vinh danh nhà tự nhiên học nổi tiếng David Attenborough. Nghiên cứu về nó vừa được công bố trên tạp chí Fungal Systematics & Evolution vào ngày 24.1.

Nấm nhện thây ma (Gibellula attenboroughii) lây nhiễm cho nhện khi chúng vẫn còn sống - Ảnh: Live Science

Cơ chế biến nhện thành "thây ma"

Nấm G. attenboroughii xâm nhập vào cơ thể loài nhện hang Metellina merianae và Meta menardi, hai loài thường trú ngụ trong các hang động hoặc khu vực tối do con người tạo ra như tầng hầm và kho chứa đồ. Một khi bị nhiễm, nhện bị điều khiển rời khỏi hang, trèo lên các bề mặt cao và tiếp xúc với không khí – một môi trường lý tưởng để nấm phát tán bào tử.

Những con nhện bị nhiễm bệnh sau đó bị giết chết bằng một loại độc tố do nấm tạo ra. Để ngăn ngừa sự phân hủy do vi khuẩn, G. attenboroughii tiết ra một loại kháng sinh giúp bảo quản xác nhện. Sau khi hấp thụ toàn bộ chất dinh dưỡng từ vật chủ, nấm phát triển các cấu trúc sợi dài trên cơ thể nhện, giải phóng bào tử ra môi trường để tiếp tục chu kỳ lây nhiễm.

Điểm đặc biệt của loài nấm này là nó không chỉ giết chết vật chủ mà còn kiểm soát hành vi của chúng, tương tự như loài Cordyceps – loại nấm đã truyền cảm hứng cho trò chơi và loạt phim truyền hình nổi tiếng The Last of Us.

Khám phá khoa học tình cờ

Phát hiện về G. attenboroughii đến một cách bất ngờ khi nhóm sản xuất phim tài liệu Winterwatch của đài BBC đang ghi hình tại lâu đài Espie vào năm 2021. Khi nhận thấy những con nhện chết bất thường trên trần của kho thuốc súng, họ đã liên hệ với các nhà khoa học để phân tích.

Sau đó, nhà nghiên cứu Tim Fogg, một chuyên gia về hang động, đã mở rộng phạm vi tìm kiếm và phát hiện thêm nhiều trường hợp nhiễm nấm tương tự ở các hang động tại Bắc Ireland và Cộng hòa Ireland. Sự xuất hiện của loài nấm này tại nhiều khu vực khác nhau cho thấy nó có thể phổ biến hơn so với suy nghĩ ban đầu.

Nấm nhện thây ma phát triển và sản sinh ra bào tử sau khi con nhện chết - Ảnh: Live Science

Dù cơ chế ký sinh của G. attenboroughii có vẻ đáng sợ, nhưng khám phá này lại mang đến cơ hội quan trọng trong nghiên cứu y học. Loại kháng sinh mà nấm sản xuất để bảo quản xác nhện có thể chứa các hợp chất hữu ích trong điều trị nhiễm trùng ở người.

Nhà nghiên cứu Harry Evans thuộc tổ chức phi lợi nhuận CABI nhấn mạnh rằng nấm là một trong những nguồn tài nguyên phong phú nhất để phát triển thuốc kháng sinh mới. Ông mô tả phát hiện này như một "kho báu thuốc", mở ra tiềm năng lớn trong lĩnh vực dược phẩm.

Những câu hỏi còn bỏ ngỏ

Cho đến nay, G. attenboroughii mới chỉ được tìm thấy tại Ireland, nhưng có bằng chứng cho thấy nó có thể tồn tại ở xứ Wales. Các nhà khoa học đang mở rộng phạm vi tìm kiếm để xác định phạm vi thực sự của loài nấm này cũng như khả năng lây nhiễm của nó đối với các loài nhện khác.

Nghiên cứu cũng đặt ra câu hỏi về sự đa dạng chưa được khám phá của các loài nấm ký sinh tại quần đảo Anh.

Hiện tại, khoa học mới chỉ mô tả khoảng 1% trong số hàng triệu loài nấm ước tính trên hành tinh, cho thấy vẫn còn rất nhiều điều chưa được biết về thế giới vi sinh vật.

Dù đây là một phát hiện đầy kinh ngạc, nó cũng cho thấy thiên nhiên vẫn còn vô số bí ẩn đang chờ được khám phá – những bí ẩn có thể giúp nhân loại hiểu rõ hơn về sự tiến hóa và tìm ra những ứng dụng hữu ích cho tương lai.

Hoàng Vũ