Phát hiện rợn người về hành vi săn mồi mới của chuột

Một phát hiện gây chấn động từ châu Âu đang khiến giới khoa học đặc biệt quan ngại, khi loài chuột nâu tưởng chừng vô hại đã phát triển một chiến thuật săn mồi chết người – tấn công và giết dơi ngay trong bóng tối tuyệt đối.

Các chuyên gia cảnh báo hành vi này không chỉ có thể hủy diệt quần thể dơi tại đô thị, mà còn tiềm ẩn nguy cơ kích hoạt một đại dịch mới lây sang con người.

Các nhà nghiên cứu từ Viện Khoa học Tiến hóa và Đa dạng sinh học Leibniz (Đức) đã ghi nhận cảnh tượng hiếm thấy khi những con chuột nâu địa phương phục kích đàn dơi tại hai hang động lớn ở Đức. Không giống cách săn mồi truyền thống, chuột không đợi con mồi dưới đất mà chủ động nhảy lên không trung, bắt dơi khi chúng đang bay ra vào hang.

Đáng chú ý, các cuộc tấn công này diễn ra vào ban đêm trong điều kiện gần như không có ánh sáng, nơi chuột không thể sử dụng thị giác để định hướng. Theo nhóm nghiên cứu, chuột đã học cách sử dụng bộ ria nhạy cảm của mình để "cảm nhận" chuyển động của dơi trong không khí, sau đó vồ lấy bằng chân trước rồi cắn vào cổ để kết liễu con mồi.

Sử dụng camera hồng ngoại và thiết bị ghi nhiệt, các nhà khoa học đã quan sát trực tiếp 30 lần săn mồi, trong đó chuột bắt thành công 13 con dơi. Đây là lần đầu tiên hành vi săn mồi có chủ đích và có hệ thống như vậy được ghi nhận ở chuột tại châu Âu.

Hành vi săn mồi bất thường của chuột làm dấy lên rủi ro y tế cộng đồng.

Nguy cơ lớn đối với quần thể dơi

Nghiên cứu ước tính, chỉ cần khoảng 15 con chuột hoạt động liên tục theo phương thức này cũng có thể tiêu diệt từ 2.000 đến 8.000 con dơi trong một mùa đông. Điều này đủ để khiến quần thể dơi ở địa phương sụp đổ, đặc biệt tại các thành phố lớn nơi số lượng hang trú đông không nhiều.

Trong quá trình nghiên cứu, nhóm khoa học phát hiện nhiều "kho thức ăn" bí mật do chuột tạo ra, gồm hàng chục xác dơi bị ăn dở.

Tại hang Segeberger Kalkberg (miền Bắc nước Đức), camera hồng ngoại hoạt động hàng tuần đã ghi lại những cảnh săn mồi rõ nét. Gần cửa hang, các nhà khoa học tìm thấy xác của ít nhất 52 con dơi bị chuột giết.

Ở địa điểm nghiên cứu thứ hai, hang Lüneburger Kalkberg những đống xác dơi tương tự cũng được phát hiện giấu trong các khe đá sâu, chứng tỏ tình trạng săn mồi này không phải hiện tượng cá biệt.

Lo ngại dịch bệnh lan truyền sang con người

Điều khiến giới khoa học lo lắng không chỉ nằm ở nguy cơ tuyệt chủng của dơi, mà còn ở khả năng lây lan mầm bệnh sang con người.

Nhóm nghiên cứu cảnh báo, cả dơi và chuột đều là "ổ chứa tự nhiên" của nhiều mầm bệnh nguy hiểm lây từ động vật sang người, trong đó có virus corona và paramyxovirus.

Về mặt lý thuyết, nếu chuột lây nhiễm virus từ dơi, chúng có thể trở thành vật trung gian lan truyền mầm bệnh vào môi trường sống của con người, đặc biệt tại các thành phố đông đúc nơi chuột sinh sống dày đặc.

Tại Mỹ, ước tính có hàng triệu con chuột ẩn náu trong các đô thị như New York, trong khi các quần thể dơi cũng phân bố rộng từ công viên, cầu, các tòa nhà cũ cho đến bãi đất trống trong thành phố.

Chuột truyền bệnh cho con người chủ yếu qua tiếp xúc với nước tiểu, phân, nước bọt nhiễm virus hoặc qua vết cắn, vết trầy xước. Không giống vi khuẩn gây dịch hạch phải qua bọ chét, phần lớn virus do chuột mang như hantavirus, sốt Lassa lây trực tiếp không cần vật trung gian.

Trong khi đó, dơi được biết đến là vật chủ tự nhiên của nhiều virus nguy hiểm, bao gồm virus corona, virus henipa (gây tỉ lệ tử vong lên đến 75% số người bị nhiễm), Ebola và virus dại.

Chưa có mối đe dọa tức thời, nhưng không thể chủ quan

Dù chưa có bằng chứng cho thấy virus từ dơi đã lây sang chuột hay sang người, các nhà khoa học khẳng định không nên coi nhẹ rủi ro.

"Ở giai đoạn này, chưa có nguy hiểm tức thời đối với con người, nhưng sự kết hợp giữa chuột và dơi trong môi trường đô thị là kịch bản rủi ro cao nếu không được kiểm soát kịp thời", nhóm nghiên cứu cảnh báo.

Giải pháp được đề xuất khá đơn giản nhưng phải thực hiện nghiêm túc, đó là dọn sạch rác thải thực phẩm, sử dụng thùng rác chống chuột, bịt kín các lối chuột tiếp cận cửa hang và triển khai các biện pháp kiểm soát loài chuột nâu xâm lấn một cách có mục tiêu.

Theo nhóm nghiên cứu, nếu hành động kịp thời, con người không chỉ bảo vệ được dơi, một loài động vật cực kỳ quan trọng với hệ sinh thái mà còn ngăn chặn nguy cơ xuất hiện các chủng bệnh mới nguy hiểm.

Quốc Tiệp (t/h)