Phát huy giá trị đa dạng sinh học Khu di tích quốc gia đặc biệt Tân Trào

Trên diện tích hơn 4.016 ha rừng đặc dụng, các cuộc điều tra những năm qua đã ghi nhận 734 loài thực vật, 33 loài thú, 58 loài chim cùng nhiều loài dược liệu quý như trà hoa vàng, lan kim tuyến, sâm cau, giảo cổ lam… Sự phong phú này cho thấy rừng Tân Trào là một hệ sinh thái tương đối nguyên sơ, nơi giao thoa giữa rừng mưa nhiệt đới và rừng á nhiệt đới.

Cây đa Tân Trào, nơi Đại tướng Võ Nguyên Giáp tổ chức lễ xuất quân tiến về giải phóng Thủ đô Hà Nội. Ảnh: Quang Đán/TTXVN

Không gian sinh thái nâng đỡ “Thủ đô Khu giải phóng”

Không gian rừng ấy cũng chính là tấm áo xanh bảo vệ các điểm di tích quan trọng: Đình Tân Trào - nơi Quốc dân Đại hội thông qua Quốc kỳ, Quốc ca; lán Nà Nưa - nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh từng sống và làm việc; cây đa Tân Trào - nơi Đại tướng Võ Nguyên Giáp đọc bản Quân lệnh số 1. Giá trị lịch sử và giá trị sinh thái hòa quyện, tạo nên bản sắc rất riêng của vùng đất Tân Trào.

Ông Nguyễn Công Phương, Phó Hạt trưởng Hạt Kiểm lâm Khu vực I thuộc Chi cục Kiểm lâm tỉnh Tuyên Quang nhấn mạnh: "Tân Trào là nơi hội tụ cả giá trị lịch sử và giá trị thiên nhiên. Giữ rừng ở đây cũng là gìn giữ không gian thiêng của cách mạng. Chúng tôi luôn xác định nhiệm vụ kép: Bảo vệ rừng - Bảo vệ di tích".

Nhiều đoàn đại biểu tổ chức về nguồn thăm quan di tích lán Nà Nưa. Ảnh Quang Đán/TTXVN

Những năm qua, công tác bảo tồn và quản lý rừng đặc dụng Tân Trào được triển khai bài bản theo Phương án quản lý rừng bền vững giai đoạn 2022-2030. Hạt Kiểm lâm Khu vực I phối hợp Ban quản lý rừng và chính quyền các xã tiến hành điều tra hiện trạng, lập bản đồ tài nguyên rừng, khoanh định khu vực ưu tiên bảo tồn và xây dựng kế hoạch phục hồi theo hướng “Rừng bản địa - sinh thái - bền vững”.

Hàng trăm hec ta rừng được trồng mới hoặc làm giàu bằng các loài lim xanh, dổi xanh, lát hoa, chò chỉ… Những loài cây này góp phần khôi phục cấu trúc rừng, tăng độ che phủ và tạo sinh cảnh phù hợp cho động vật hoang dã. Các điểm di tích quan trọng cũng được bảo vệ tốt hơn nhờ hệ rừng bản địa bao quanh.

Một hướng đi đáng chú ý là phát triển dược liệu dưới tán rừng với quy mô lớn. Những loại cây như gù hương, trà hoa vàng, lan kim tuyến vừa có giá trị sinh thái, vừa mang lại lợi ích kinh tế cho người dân vùng đệm. Đây được xem như mô hình sinh kế xanh, giảm phụ thuộc vào khai thác lâm sản và tạo động lực để cộng đồng tích cực tham gia bảo vệ rừng.

Du khách tham quan di tích đình Tân Trào. Ảnh: Quang Đán/TTXVN

Ông Nguyễn Công Phương chia sẻ thêm, khi bà con có thu nhập từ rừng, họ sẽ trở thành những người bảo vệ rừng tốt nhất. Lực lượng kiểm lâm tuy mỏng nhưng có cộng đồng cùng vào cuộc thì hiệu quả sẽ lớn hơn rất nhiều.

Cùng với đó, việc ứng dụng công nghệ như GIS, GPS, cơ sở dữ liệu số về đa dạng sinh học đã giúp hoạt động tuần tra - giám sát trở nên hiệu quả và minh bạch. Những điểm có nguy cơ cháy rừng, xâm lấn sinh cảnh được cảnh báo sớm; các tuyến du lịch sinh thái được bố trí phù hợp nhằm giảm tối đa tác động tới vùng lõi.

Lan tỏa giá trị rừng

Làng văn hóa thôn Tân Lập, xã Tân Trào hôm nay. Ảnh Quang Đán/TTXVN

Từ những nỗ lực gìn giữ rừng, Tân Trào đang từng bước trở thành mô hình kết hợp giữa bảo tồn thiên nhiên, giáo dục truyền thống và phát triển du lịch sinh thái bền vững. Du khách đến đây không chỉ tìm về nguồn cội lịch sử, mà còn được trải nghiệm không gian rừng xanh, tìm hiểu các loài cây đặc hữu, lắng nghe câu chuyện của những người giữ rừng, trải nghiệm đời sống cộng đồng.

Nhiều hộ dân đã mạnh dạn phát triển homestay, dịch vụ trải nghiệm, hướng dẫn viên văn hóa - lịch sử, giúp tăng thu nhập và đa dạng hóa sinh kế. Tri thức bản địa về cây thuốc, về dấu hiệu tự nhiên, về cách ứng xử bền vững với rừng trở thành một nguồn lực quan trọng kết nối quá khứ - hiện tại - tương lai.

Cũng theo ông Nguyễn Công Phương, Tân Trào không chỉ là di tích để tham quan, mà còn là một hệ sinh thái sống, nơi từng gốc cây, con thú đều mang giá trị. Bảo tồn tốt hôm nay sẽ là món quà để lại cho thế hệ mai sau.

Tân Trào, vùng đất gắn liền với bước ngoặt lịch sử của dân tộc, đang tiếp tục viết nên hành trình mới: hành trình của phát triển xanh, của bảo tồn di sản bằng sức mạnh của thiên nhiên, khoa học và cộng đồng. Khi rừng được gìn giữ, Tân Trào không chỉ xanh hơn, đẹp hơn, mà còn bền vững hơn - như chính tinh thần bất diệt của Cách mạng Tháng Tám đã khởi nguồn từ nơi đây.

Minh Tâm (TTXVN)