Phát huy 'sức mạnh mềm' đưa Quảng Ninh phát triển nhanh, bền vững

Kho tàng văn hóa kết tinh từ chiều sâu lịch sử

Quảng Ninh - vùng đất hội tụ và giao thoa của nhiều giá trị văn hóa đặc trưng: Văn hóa biển, văn hóa Phật giáo Trúc Lâm, văn hóa công nhân mỏ, cùng bản sắc đa dạng của các dân tộc thiểu số. Đây cũng là nơi lưu giữ dấu tích của ba nền văn hóa tiền sử Soi Nhụ, Cái Bèo, Hạ Long…

Văn hóa Quảng Ninh tựa như một mạch nguồn âm thầm chảy suốt chiều dài lịch sử, bền bỉ kiến tạo và bồi đắp giá trị, gìn giữ bản sắc, lan tỏa tinh thần và niềm tự hào Đất Mỏ anh hùng, đồng hành cùng những đổi thay của quê hương.

Trong 80 năm qua, ngành Văn hóa Quảng Ninh đã không ngừng trưởng thành và lớn mạnh, trở thành trụ cột trong đời sống xã hội, góp phần quan trọng xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, con người tạo nguồn lực cho địa phương phát triển nhanh, bền vững.

Chùa Đồng trên đỉnh Yên Tử thuộc Quần thể di tích và danh lam thắng cảnh Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới của nhân loại. Ảnh: Thanh Tùng.

Nổi bật trong đó, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ninh đã tham mưu cho tỉnh phê duyệt nhiều đề án quan trọng như: Đề án bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị hệ thống di tích lịch sử văn hóa và danh lam thắng cảnh tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021 - 2030; Đề án quản lý và tổ chức lễ hội trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 2021-2025, định hướng đến năm 2030…

Đến nay, toàn tỉnh Quảng Ninh có 641 di tích, trong đó có 8 di tích quốc gia đặc biệt, 56 di tích quốc gia, 101 di tích cấp tỉnh và 362 di sản văn hóa phi vật thể, trong đó có 19 di sản cấp quốc gia và 2 di sản nhân loại. Với đội ngũ cán bộ văn hóa tâm huyết, có bề dày kinh nghiệm công tác và sự tham gia tích cực của cộng đồng, người dân, công tác bảo tồn và phát huy giá trị di sản, di tích ngày càng được chú trọng. Nhiều lễ hội, giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc trên địa bàn tỉnh được phục dựng và lan tỏa. Các di sản, di tích từng bước được nâng tầm, phát huy giá trị. Đặc biệt, ngày 12/7/2025 vừa qua, Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới của nhân loại, đưa Yên Tử trở thành địa danh nổi tiếng toàn cầu. Cùng với Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long, Quảng Ninh sở hữu 2/9 di sản thế giới ở Việt Nam, mở ra cơ hội lớn để trở thành trung tâm phát triển văn hóa, du lịch trọng điểm.

Tiết mục hát Then tại Carnaval Hạ Long 2025 góp phần quảng bá Di sản Then Tày Bình Liêu. Ảnh: Ngọc Anh.

Tận dụng và phát huy tối đa nguồn tài nguyên quý giá đó, Quảng Ninh đẩy mạnh phát triển công nghiệp văn hóa gắn với kinh tế di sản, kinh tế đêm, kinh tế đô thị. Thông qua việc tạo môi trường kinh doanh thông thoáng, cởi mở, chuyên nghiệp, tỉnh đã thu hút đầu tư vào lĩnh vực văn hóa và hình thành các sản phẩm mới, đa dạng như: Carnaval Hạ Long, Festival Áo dài, Liên hoan xiếc quốc tế, show diễn thực cảnh ”Đi tìm dấu ngọc”, các cuộc thi người đẹp, hoa hậu, các concert âm nhạc với quy mô ngày càng lớn,.... thu hút hàng vạn lượt du khách.

Bên cạnh đó, Quảng Ninh cũng tranh thủ thời cơ ghi dấu ấn trong nhiều các tác phẩm điện ảnh nổi tiếng như Indochine, Kong: Skull Island, The Creator... và các tác phẩm nghệ thuật khác nhằm tăng sức lan tỏa vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa, con người đến bạn bè quốc tế.

Tất cả khẳng định tầm nhìn mới của Quảng Ninh - lấy công nghiệp văn hóa làm động lực phát triển du lịch, lan tỏa thương hiệu vùng đất di sản ra thế giới.

Con người giàu bản sắc Quảng Ninh

Trên nền tảng lịch sử lâu đời và truyền thống văn hóa cách mạng, Quảng Ninh là mảnh đất nuôi dưỡng nhiều tài năng lớn. Tỉnh tự hào có 2 Nghệ nhân Nhân dân, 36 Nghệ nhân Ưu tú, 59 Nghệ nhân Dân gian và 4 Nghệ sĩ Nhân dân, 36 Nghệ sĩ Ưu tú và 187 Nghệ sĩ vùng Mỏ - danh hiệu riêng có của địa phương, ghi nhận sự cống hiến của văn nghệ sĩ cho quê hương. 5 nhà văn, nhà thơ được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học Nghệ thuật; nhiều văn nghệ sĩ được Chủ tịch nước tặng thưởng Huân chương lao động; hàng trăm tác giả đã giành giải thưởng của các bộ, ngành… Nhiều nhạc sĩ, ca sĩ, diễn viên, nhiếp ảnh gia trưởng thành từ vùng Mỏ đã tỏa sáng khắp cả nước, thông qua các tác phẩm truyền tải sâu rộng bản sắc, cốt cách Quảng Ninh với nền văn hóa đặc sắc, con người hào sảng, thiên nhiên tươi đẹp.

Thầy trò Khoa Văn hóa - Trường Đại học Hạ Long tham quan, chiêm ngưỡng các tác phẩm hội họa tiêu biểu tỉnh Quảng Ninh giai đoạn 1975 - 1986 tại triển lãm 50 năm nền văn học, nghệ thuật tỉnh Quảng Ninh sau ngày đất nước thống nhất 30/4 (1975-2025) và những thành tựu nổi bật của tỉnh Quảng Ninh sau 70 năm Giải phóng Vùng Mỏ 25/4 (1955-2025). Ảnh: Ngọc Anh.

Xác định con người là trung tâm, chủ thể, nguồn lực quan trọng nhất để Quảng Ninh giữ vững bản sắc và phát triển nhanh, bền vững, tỉnh luôn chú trọng việc xây dựng đời sống văn hóa cơ sở.

Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” lan tỏa sâu rộng. Đến cuối năm 2024, toàn tỉnh có 96,9% gia đình đạt danh hiệu Gia đình văn hóa, 97,9% thôn, khu phố văn hóa. Song song với đó, tỉnh đã ban hành và triển khai Bộ Quy tắc ứng xử (2022, 2024) áp dụng trong cộng đồng và nơi công cộng, góp phần nâng cao văn minh, hình thành nếp sống đẹp của người dân vùng mỏ. Việc thực hiện hương ước, quy ước, đặc biệt là nếp sống văn minh trong cưới, tang, lễ hội có chuyển biến tích cực: trang trọng, tiết kiệm, lành mạnh, vừa giữ gìn bản sắc, vừa tạo nếp sống mới.

Phong trào văn hóa, văn nghệ quần chúng ở cơ sở phát triển mạnh cả về lượng và chất với hơn 1.600 câu lạc bộ, 30.000 hội viên, từ hát chèo, hát then – đàn tính, hát cửa đình đến các liên hoan, hội diễn thường niên như: Ngày hội Văn hóa các dân tộc, Liên hoan tiếng hát khu dân cư, Hát cho công nhân nghe... Tất cả đã làm phong phú đời sống tinh thần và gắn kết cộng đồng.

Cùng với đó, hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao cũng được đầu tư đồng bộ, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt, sáng tạo và nâng cao mức hưởng thụ văn hóa của nhân dân.

Những kết quả tích cực trên không chỉ là minh chứng rõ nét cho sự nỗ lực của ngành Văn hóa Quảng Ninh đã “đơm hoa, kết trái” mà còn góp phần phát huy "sức mạnh mềm" của văn hóa tạo động lực cho địa phương phát triển nhanh, bền vững.

Ngọc Anh