Phát huy tối đa trí tuệ Việt để phát triển đất nước
Chuyển từ 'giáo dục để thi' đến 'giáo dục để làm người'; lập các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) để thu hút nhân tài; xây dựng Chương trình hành động quốc gia về nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp tư nhân... là những đề xuất của các trí thức, doanh nhân trẻ tiêu biểu vào dự thảo văn kiện Đại hội lần thứ XIV của Đảng.
Ngày 22/10, Trung ương Đoàn tổ chức Hội nghị cán bộ chủ chốt của Đoàn, Hội, Đội và thanh thiếu nhi tiêu biểu trong và ngoài nước góp ý dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng. Hội nghị diễn ra theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến.
Hội nghị diễn ra theo hình trực tiếp kết hợp trực tuyến. Ảnh: Xuân Tùng
Từ “giáo dục để thi” đến “giáo dục để làm người”
Từ điểm cầu ngoài nước, bạn Đinh Cao Sơn - Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2023, hiện là sinh viên trường Đại học Khoa học và Công nghệ Hong Kong (HKUST) đã trao đổi, đề xuất giải pháp về xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, ngang tầm khu vực và thế giới; phát triển toàn diện con người Việt Nam trong bối cảnh mới của đất nước.
Sơn cho rằng, cùng với những thành tựu và ưu thế đã đạt được là những hạn chế, bất cập mà nền giáo dục nước nhà cần tiếp tục nghiên cứu, tháo gỡ để phát triển bền vững và hội nhập sâu rộng trong bối cảnh mới.
Du học sinh Đinh Cao Sơn phát biểu kiến nghị tại hội nghị. Ảnh: Xuân Tùng
Nhìn nhận thẳng vào những hạn chế như tình trạng “học vì thành tích”, nguy cơ thiếu hụt nhân lực cho các ngành STEM hay hiện tượng “chảy máu chất xám”, Cao Sơn đề xuất một sự thay đổi mang tính cốt lõi: chuyển mình từ mô hình “giáo dục để thi” sang “giáo dục để sống - để làm - để sáng tạo - để làm người”.
“Giáo dục không thể chỉ dừng lại ở việc truyền thụ kiến thức mà phải hướng tới phát triển toàn diện con người cả về trí tuệ, đạo đức, thể chất, kỹ năng và tinh thần trách nhiệm với xã hội. Người học không chỉ cần “biết” mà còn phải “hiểu”, “làm được” và “sống tốt”, trở thành những công dân có năng lực hội nhập quốc tế mà vẫn giữ vững giá trị và bản sắc Việt Nam”, Đinh Cao Sơn.
Theo bạn Đinh Cao Sơn, người học phải thực sự là trung tâm, người thầy là người truyền cảm hứng, và công nghệ là công cụ đắc lực hỗ trợ cho giáo dục - từ việc cá nhân hóa quá trình học tập đến đổi mới phương pháp giảng dạy và đánh giá kết quả học tập.
Bên cạnh đó, cần xây dựng một nền giáo dục mở và linh hoạt, tạo điều kiện để mỗi người có thể học tập suốt đời. Việc học không chỉ diễn ra trong nhà trường mà còn trong xã hội, tại nơi làm việc và trong mọi giai đoạn cuộc sống.
Khoa học công nghệ là “năng lượng lõi” của quốc gia
Cũng tại hội nghị, TS. Nguyễn Viết Hải (Trường ĐH Y Hà Nội) - Gương thanh niên sống đẹp, Giải thưởng Hồ Chí Minh về khoa học công nghệ, mang đến những góp ý liên quan đến phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Anh Hải bày tỏ đồng tình với tinh thần trong dự thảo Văn kiện Đại hội, tư duy phát triển khoa học – công nghệ không chỉ dừng lại ở “trụ cột phát triển” mà đã được nâng tầm thành “đột phá chiến lược”, song hành cùng hoàn thiện thể chế và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
TS. Nguyễn Viết Hải phát biểu góp ý tại hội nghị. Ảnh: Dương Triều
TS. Nguyễn Viết Hải bày tỏ, chỉ khi Nhà nước tạo ra không gian thử nghiệm, trao quyền và niềm tin, doanh nghiệp và giới nghiên cứu sẽ mạnh dạn sáng tạo, dám chịu trách nhiệm, là nền tảng cho một hệ sinh thái đổi mới năng động.
Từ thực tiễn công tác, anh Hải cho rằng, để biến tư duy đó thành sức mạnh thực chất, cần có cách tiếp cận mới – tích hợp hơn, dám thử nghiệm hơn, và nhân văn hơn, nhằm khơi dậy tối đa năng lực sáng tạo của người Việt Nam trong mọi lĩnh vực.
Trước tiên, phải “xem tri thức và dữ liệu là tài sản quốc gia; khoa học – công nghệ là năng lượng lõi, đổi mới sáng tạo là phương thức phát triển mới”. Đây không còn là công cụ phụ trợ mà phải là “hạ tầng tri thức”, là trung tâm của năng lực cạnh tranh quốc gia, tương tự như điện và giao thông trong thế kỷ XX.
Tiếp đến, chuyển đổi số phải song hành với chuyển đổi tư duy và văn hóa, và phải gắn liền với chuyển đổi xanh. Để chuyển đổi số thành công cần nhấn mạnh 3 giá trị minh bạch – chia sẻ - học hỏi; cần coi dữ liệu và tri thức là “tài sản công chiến lược” được quản lý thống nhất và sử dụng vì lợi ích toàn dân, dựa trên các giá trị văn hóa số.
Anh Hải đề xuất xây dựng một “Hệ sinh thái đổi mới sáng tạo trẻ” gắn với các trường đại học, bệnh viện và viện nghiên cứu làm cơ sở để có thể trao quyền cho nhà khoa học trẻ có cơ hội làm chủ nhiệm đề tài độc lập cấp bộ, cấp quốc gia nếu đủ năng lực.
Bên cạnh đó, cần hình thành cơ sở dữ liệu quốc gia mở về khoa học, công nghệ, sáng chế và công bố, cho phép khai thác có kiểm soát phục vụ nghiên cứu. Thành lập quỹ phát triển tài năng trẻ khoa học – công nghệ quốc gia, nhằm hỗ trợ nhà khoa học trẻ có dự án tiềm năng, được quyền sở hữu kết quả nghiên cứu, tiếp cận vốn đầu tư mạo hiểm và công bố quốc tế.
Thành lập các trung tâm R&D để giải bài toán nhân tài
PGS.TS Trần Lê Hưng - Trường Đại học Gustave Eiffel (Paris, Pháp) - thành viên Mạng lưới trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu, bày tỏ sự nhất trí cao với tầm nhìn chiến lược và sự chuẩn bị công phu của các dự thảo văn kiện.
Anh đặc biệt ấn tượng với phương châm Đại hội XIV: “Đoàn kết - Dân chủ - Kỷ cương - Đột phá - Phát triển”, trong đó khái niệm “Đột phá” thay thế “Sáng tạo” đã thể hiện rõ quyết tâm và tầm nhìn của Đảng cho giai đoạn phát triển sắp tới.
Để hiện thực hóa chủ trương tự chủ công nghệ, anh Hưng đề xuất giải pháp thành lập và đưa vào hoạt động mô hình trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) trong các đơn vị sự nghiệp công lập, tập đoàn nhà nước và tư nhân, đặc biệt đối với một số ngành công nghiệp chiến lược, công nghệ cao, công nghiệp kết nối.
PGS.TS Trần Lê Hưng phát biểu đề xuất tại hội nghị. Ảnh: Dương Triều
Theo anh Hưng, các trung tâm R&D sẽ là nơi trực tiếp giải quyết các vấn đề thực tiễn trong sản xuất, hỗ trợ chuyển đổi số và tối ưu hóa. Quan trọng hơn, đây chính là lời giải cho bài toán thu hút, trọng dụng và gìn giữ nhân tài.
“Mô hình này sẽ hỗ trợ tối đa việc tận dụng trí tuệ người Việt Nam, dần tiệm cận với đỉnh cao khoa học quốc tế, giúp đội ngũ chuyên gia trong nước từng bước tự chủ về công nghệ và phát triển các sản phẩm ‘Make in Vietnam’”, anh nhấn mạnh.
Anh Hưng tin rằng, các trung tâm R&D sẽ là môi trường hấp dẫn để cộng đồng trí thức Việt Nam ở nước ngoài quay về đóng góp, kết hợp kinh nghiệm quốc tế với các nhà khoa học trong nước, củng cố mạnh mẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc.
PGS.TS Trần Lê Hưng đặc biệt nhấn mạnh yếu tố con người là trung tâm của sự phát triển, đề xuất bổ sung giải pháp tăng cường và đẩy mạnh công tác phát hiện, bồi dưỡng và đào tạo tài năng trẻ; tích cực thu hút, trọng dụng và gìn giữ nhân tài người Việt, hạn chế chảy máu chất xám trong bối cảnh toàn cầu hóa.
Anh Hưng cũng gợi mở, cần chú trọng công tác phát hiện, bồi dưỡng thế hệ F1, F2 của người Việt ở nước ngoài, coi đây là nguồn lực quý giá, là những "sứ giả của đất nước, các nhà ngoại giao khoa học, ngoại giao nhân dân".
Đồng thời, cần trang bị các kỹ năng cần thiết như "quản lý nhà nước", "lý luận chính trị" cho các trí thức trẻ muốn trở về cống hiến để giúp họ hòa nhập nhanh chóng và hiệu quả hơn.
Kinh tế tư nhân cần cơ chế đột phá
Doanh nhân trẻ Nguyễn Xuân Lục - Giám đốc điều hành Công ty CP WATA, Gương mặt trẻ Việt Nam tiêu biểu năm 2023, tham gia góp ý về nội dung kinh tế tư nhân.
Anh bày tỏ sự phấn khởi khi Đảng xác định vai trò, vị thế kinh tế tư nhân là “một động lực quan trọng nhất của nền kinh tế”. “Đây là một luồng sinh khí mới, củng cố mạnh mẽ niềm tin và khát vọng cống hiến của cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân trẻ”, anh Lục bày tỏ.
Doanh nhân trẻ Nguyễn Xuân Lục phát biểu góp ý tới hội nghị. Ảnh: Lâm Đăng Hải
Để chủ trương này thực sự đi vào cuộc sống, anh Lục kiến nghị, dự thảo văn kiện cần luận giải sâu sắc hơn nữa kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất; làm rõ mối quan hệ biện chứng, tương hỗ giữa vai trò "chủ đạo" của kinh tế nhà nước và vai trò "động lực quan trọng nhất" của kinh tế tư nhân, tránh những cách hiểu xung đột.
Cần làm rõ hai thành phần này sẽ hợp tác, bổ trợ cho nhau như thế thế nào trong mô hình kinh tế tổng thể để cùng thực hiện các mục tiêu phát triển đất nước, tránh những cách hiểu xung đột, triệt tiêu lẫn nhau”, anh Lục nói.
Anh Lục cũng kiến nghị cụ thể hóa các giải pháp đột phá trong Chương trình hành động như: Xây dựng đề án về về cơ chế bảo hộ quyền tài sản và quyền tự do kinh doanh một cách hữu hiệu, theo các chuẩn mực quốc tế cao nhất; xây dựng Chương trình hành động quốc gia về nâng cao năng lực cạnh tranh cho doanh nghiệp tư nhân, với các chỉ số đo lường (KPI) cụ thể về tiếp cận tín dụng, đất đai, giảm chi phí logistics...
