Đề xuất bổ sung thêm 2 hoạt động giám sát mới

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì; Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương điều hành nội dung Phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Sáng 24/10, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội nghe Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình trình bày Báo cáo tóm tắt Giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (sửa đổi).

Tên gọi mới, bố cục tinh gọn

Xuất phát từ yêu cầu nghiên cứu, mở rộng phạm vi, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã quyết định điều chỉnh dự án luật để sửa đổi toàn diện Luật Giám sát hiện hành. Tên gọi chính thức được đổi thành Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân (sửa đổi).

Về mặt cấu trúc, dự thảo Luật đã được tinh gọn đáng kể. Theo Báo cáo, dự thảo hiện chỉ còn 5 chương, 45 điều, giảm tới 46 điều so với Luật Giám sát hiện hành (bỏ 55 điều, kế thừa và sửa đổi 36 điều, bổ sung mới 9 điều).

Việc lược bỏ các quy định chi tiết về trình tự, thủ tục được thực hiện theo hướng chỉ giữ lại những nội dung lớn, có tính nguyên tắc, ổn định thuộc thẩm quyền của Quốc hội, giao UBTVQH quy định chi tiết sau này.

Giám sát là kiểm soát quyền lực

Một trong những điểm nhấn quan trọng nhất trong lần sửa đổi này là việc chỉnh lý khái niệm về giám sát tại Điều 2. Tiếp thu ý kiến đại biểu Quốc hội (ĐBQH), UBTVQH đã bổ sung, làm rõ tính chất hoạt động giám sát của Quốc hội, HĐND là một phương thức kiểm soát quyền lực nhà nước.

Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát Dương Thanh Bình trình bày Báo cáo. Ảnh: VPQH cung cấp.

Mục tiêu của giám sát cũng được xác định rõ ràng hơn, hướng tới việc góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, địa phương, và đảm bảo kỷ luật, kỷ cương, nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.

Cùng với việc xác định lại bản chất, dự thảo Luật bổ sung 3 nguyên tắc mới trong hoạt động giám sát (Điều 3):

Bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp của Đảng Cộng sản Việt Nam.

Giám sát toàn diện nhưng có trọng tâm, trọng điểm, bám sát thực tiễn.

Bảo đảm gắn kết giữa hoạt động giám sát với việc hoàn thiện chính sách, pháp luật, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, của địa phương.

Phân quyền rõ ràng, tránh chồng chéo

Nhằm khắc phục tình trạng bất cập, trùng lặp và làm giảm hiệu quả giám sát do Luật hiện hành chỉ có điều khoản quy định chung, dự thảo Luật đã tập trung quy định rõ thẩm quyền của từng chủ thể tại các điều từ 13 đến 37, thực hiện chủ trương tăng cường phân cấp, phân quyền.

Toàn cảnh Phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Dự thảo Luật phân định phạm vi giám sát thường xuyên theo cấp độ như sau:

Cấp trung ương: Quốc hội, UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội thường xuyên giám sát hoạt động và văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở trung ương.

Cấp tỉnh: HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND cấp tỉnh thường xuyên giám sát hoạt động và VBQPPL của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở cấp tỉnh.

Cấp xã: HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND cấp xã giám sát hoạt động và VBQPPL của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ở cấp xã.

Tuy nhiên, Báo cáo cũng nhấn mạnh, dự thảo Luật vẫn kế thừa quy định cho phép Quốc hội, UBTVQH và các cơ quan của Quốc hội tiến hành giám sát hoạt động của các chủ thể khác ở địa phương trong trường hợp cần thiết do yêu cầu của thực tiễn, không bỏ thẩm quyền giám sát tối cao của Quốc hội đối với địa phương.

Hai hoạt động giám sát mới được bổ sung

Để nâng cao tính minh bạch và hiệu quả hoạt động, dự thảo Luật đã bổ sung hai hoạt động giám sát quan trọng:

Các đại biểu tham dự Phiên họp. Ảnh: VPQH cung cấp.

Một là, giám sát việc tổ chức lấy ý kiến trong quá trình xây dựng luật, pháp lệnh, nghị quyết (Điều 17 và Điều 20): UBTVQH, Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội được bổ sung hoạt động giám sát việc cơ quan, tổ chức, người có thẩm quyền tuân thủ việc tổ chức lấy ý kiến trong quá trình xây dựng dự án luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH.

Hai là, giám sát việc giải quyết, trả lời kiến nghị của cử tri (Điều 20 và Điều 23): Hoạt động này được bổ sung cho Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Đoàn ĐBQH, và Ban của HĐND nhằm nâng cao hiệu quả công tác giải quyết kiến nghị của người dân.

Chưa thống nhất quy định về thẩm quyền của Tổ đại biểu HĐND

Một trong những vấn đề còn hai luồng ý kiến và được đưa ra xin ý kiến ĐBQH tại Điều 37 là thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND.

Theo đó, loại ý kiến thứ nhất (UBTVQH tán thành): Tiếp tục kế thừa và quy định thẩm quyền giám sát cho Tổ đại biểu HĐND nhằm phát huy vai trò của Tổ đại biểu. Tuy nhiên, để khắc phục hạn chế về hiệu quả, thẩm quyền này cần giới hạn: Tổ đại biểu chỉ giám sát khi được HĐND hoặc Thường trực HĐND cùng cấp giao.

Loại ý kiến thứ hai: Đề nghị không quy định thẩm quyền giám sát của Tổ đại biểu HĐND. Lập luận này dựa trên thực tiễn cho thấy hoạt động giám sát của Tổ đại biểu còn ít, mang tính hình thức, thiếu hiệu quả, và dễ chồng chéo với hoạt động của các chủ thể giám sát khác tại địa phương.

Do đó, UBTVQH đã trình cả hai phương án tại Điều 37 của dự thảo Luật để Quốc hội xem xét, quyết định.

Minh Khôi