Phát triển kinh tế biển xanh: Đổi mới tư duy, kiến tạo động lực mới

Sự kiện được tổ chức nhằm triển khai Nghị quyết số 26/NQ-CP ngày 5/3/2020 của Chính phủ về việc ban hành Kế hoạch tổng thể và Kế hoạch 5 năm của Chính phủ triển khai Nghị quyết số 36-NQ/TW ngày 22/10/2018 của Hội nghị lần thứ 8 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Chiến lược phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tham dự và phát biểu chỉ đạo tại diễn đàn. Cùng dự còn có các đồng chí: Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam; Trần Đức Thắng, Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường; Nguyễn Duy Hưng, Phó Trưởng Ban Chính sách, chiến lược Trung ương; Bùi Văn Khắng, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh; Đại sứ Na Uy tại Việt Nam Hilde Solbakken, Đặc phái viên của Tổng thống nước Cộng hòa Seychelles tại ASEAN Nico Barito.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà phát biểu chỉ đạo tại Diễn đàn Phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam năm 2025.

Phát biểu tại diễn đàn, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đánh giá cao việc tổ chức sự kiện vào thời điểm Nghị quyết 36-NQ/TW đã triển khai gần 7 năm, yêu cầu được sơ kết, cập nhật phù hợp bối cảnh mới.

Phó Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm, chủ trương của Đảng và Nhà nước về biển vẫn giữ nguyên giá trị, từ khẳng định vị thế, chủ quyền, tự do hàng hải, hàng không đến cam kết phát triển kinh tế biển bền vững và tham gia xử lý các vấn đề biển mang tính toàn cầu.

Phó Thủ tướng cho rằng bối cảnh chuẩn bị Đại hội Đảng XIV đòi hỏi tư duy phát triển mới, đặc biệt là hai xu thế chuyển đổi số và chuyển đổi xanh; coi đây là động lực đưa Việt Nam phát triển dựa trên đổi mới sáng tạo và khoa học-công nghệ.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đánh giá cao các nghiên cứu, dữ liệu được trình bày tại diễn đàn, nhất là các bộ công cụ phân tích định lượng phục vụ hoạch định chính sách, lựa chọn ưu tiên phát triển đối với các lĩnh vực như điện gió ngoài khơi, nuôi biển công nghệ cao, du lịch, năng lượng tái tạo… Phó Thủ tướng đề nghị các tổ chức quốc tế hỗ trợ Việt Nam tiếp nhận và ứng dụng các phương pháp này.

Nhấn mạnh tính chất toàn cầu của các thách thức về biển như ô nhiễm đại dương, suy giảm hệ sinh thái, axit hóa, rác thải, biến đổi khí hậu, Phó Thủ tướng khẳng định không quốc gia nào có thể giải quyết đơn lẻ; do đó cần cơ chế hợp tác quốc tế, chia sẻ công nghệ, minh bạch dữ liệu và tiếp cận bình đẳng trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, tín chỉ carbon…

Từ đó, Phó Thủ tướng mong muốn diễn đàn cung cấp các đề xuất, dự án cụ thể, có tính khả thi, góp phần hoàn thiện chiến lược, quy hoạch và cơ chế chính sách phát triển kinh tế biển xanh trong kỷ nguyên tăng trưởng chất lượng.

Kinh tế biển động lực tăng trưởng trong giai đoạn mới

Việt Nam là quốc gia ven biển với hơn 3.260 km đường bờ biển, vùng biển và thềm lục địa rộng lớn hơn 1 triệu km², chiếm khoảng ba lần diện tích đất liền, cùng hệ thống hơn 3000 hải đảo phong phú và vị trí địa lý chiến lược trên các tuyến hàng hải quốc tế. Biển và đại dương không chỉ là không gian sinh tồn, bảo vệ chủ quyền quốc gia mà còn là nguồn lực quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, góp phần thực hiện mục tiêu trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu từ biển theo tinh thần Nghị quyết Đại hội Đảng các khóa.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng phát biểu tại Diễn đàn Phát triển bền vững kinh tế biển Việt Nam năm 2025.

Tại Diễn đàn, Bộ trưởng Trần Đức Thắng chia sẻ: Năm 2025 đánh dấu giai đoạn phát triển mới của đất nước sau khi Việt Nam hoàn tất cải cách tổ chức bộ máy và mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, mở ra thời kỳ tăng trưởng mạnh mẽ và thịnh vượng hơn. Bối cảnh mới đòi hỏi mô hình tăng trưởng phải nâng tầm, dựa trên đổi mới sáng tạo, khoa học công nghệ và hội nhập quốc tế sâu rộng.

Kinh tế biển ngày càng giữ vai trò chiến lược, là không gian kết nối giữa tăng trưởng, an ninh, môi trường và vị thế quốc gia. Phát triển bền vững kinh tế biển trở thành thước đo năng lực quản trị hiện đại của Việt Nam trong thế kỷ XXI.

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương quan trọng, tạo nền tảng thúc đẩy kinh tế biển; trong đó Quảng Ninh là địa phương tiêu biểu khi phát huy hiệu quả lợi thế biển và kiên định định hướng phát triển bền vững.

Những năm qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tập trung hoàn thiện thể chế quản trị biển; thúc đẩy các ngành kinh tế biển theo hướng xanh và hiện đại; cải thiện đời sống người dân vùng biển; tăng cường khoa học - công nghệ, dữ liệu và điều tra cơ bản; đẩy mạnh hợp tác quốc tế, bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu gắn với bảo đảm chủ quyền biển đảo. Những kết quả này tạo nền tảng quan trọng cho giai đoạn phát triển tiếp theo của kinh tế biển Việt Nam.

Tuy vậy, nhiều thách thức vẫn hiện hữu: thể chế còn bất cập, hạ tầng ven biển thiếu đồng bộ, khai thác vượt khả năng phục hồi, ô nhiễm môi trường biển, cùng với yêu cầu tăng năng lực điều phối liên ngành, liên vùng.

Đánh giá triển khai Nghị quyết 36-NQ/TW

Ông Nguyễn Duy Hưng, Phó Trưởng Ban Chính sách và Chiến lược Trung ương.

Ông Nguyễn Duy Hưng, Phó Trưởng Ban Chiến lược Chính sách Trung ương, cho biết sau khi Nghị quyết 36-NQ/TW được ban hành năm 2018, các Bộ, ngành và địa phương đã triển khai tương đối đồng bộ và hiệu quả. Nhận thức về phát triển kinh tế biển đã thay đổi rõ rệt. Sáu lĩnh vực kinh tế biển chủ đạo đã thu hút nguồn lực đầu tư lớn; nhiều đô thị ven biển được xây dựng hiện đại, các khu công nghiệp và hạ tầng quy mô lớn hình thành, một số địa phương tạo được đột phá và bắt đầu hình thành các tập đoàn kinh tế biển, qua đó góp phần nâng cao đời sống người dân.

Tuy nhiên, một số chỉ tiêu còn là thách thức và chưa được đánh giá đầy đủ. Hệ sinh thái biển tại nhiều khu vực đang suy thoái; nguồn lợi thủy sản giảm và thiếu bền vững. Quy mô kinh tế biển chưa tương xứng với tiềm năng; khoa học công nghệ, chuyển đổi số và nguồn nhân lực biển chưa trở thành động lực cốt lõi, sự tham gia của cộng đồng trong bảo vệ môi trường biển vẫn còn hạn chế.

Trong số đó, mục tiêu tham vọng về tăng 6% diện tích khu bảo tồn biển và ven biển còn nhiều khó khăn. “Tương tự với điện gió ngoài khơi, hiện mới dừng ở mức cơ hội, chưa chuyển thành kết quả cụ thể. Câu hỏi đặt ra là vì sao vẫn chưa tạo được bứt phá. Thách thức lớn hiện nay là làm thế nào để hiện thực hóa tiềm năng”, ông Hưng gợi mở.

Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh Bùi Văn Khắng.

Tại diễn đàn, ông Bùi Văn Khắng, Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch Ủy ban nhân dân tỉnh Quảng Ninh cho biết, tỉnh vinh dự được lựa chọn đăng cai sự kiện, đúng dịp sơ kết 5 năm thực hiện Nghị quyết 36-NQ/TW và 26/NQ-CP.

Ông Khắng nhấn mạnh thế kỷ 21 được coi là “Thế kỷ của đại dương”, trong đó phát triển kinh tế biển bền vững là yêu cầu chiến lược đối với Việt Nam. Quảng Ninh sở hữu hơn 6.000km² vùng biển, hơn 250km bờ biển và 2.077 hòn đảo, là địa phương có vị trí đặc biệt quan trọng của Vịnh Bắc Bộ và cả nước.

Ông Khắng cho biết quá trình triển khai Nghị quyết 36, tỉnh đạt nhiều kết quả nổi bật: Tăng trưởng 2 con số giai đoạn 2016-2025; thu ngân sách từ kinh tế biển giai đoạn 2020-2025 đạt 47.668,5 tỷ đồng; lượng khách du lịch tăng bình quân 21,2%/năm, doanh thu du lịch năm 2025 ước đạt 55.000 tỷ đồng.

Trong lĩnh vực hàng hải và logistics, hệ thống cảng biển của tỉnh có 36 cầu cảng với tổng chiều dài 7.558m, có khả năng tiếp nhận tàu trọng tải tới 180.000 tấn. Sản lượng hàng hóa qua cảng năm 2025 ước đạt 160 triệu tấn, tăng trưởng bình quân 11,67%/năm giai đoạn 2020-2025.

Ở lĩnh vực công nghiệp ven biển, tỉnh thu hút mạnh mẽ đầu tư vào các khu công nghiệp-khu kinh tế; ngành chế biến chế tạo chiếm 14,5% GRDP năm 2025, với tổng vốn đầu tư giai đoạn 2021-2025 đạt 8,88 tỷ USD (FDI 6,76 tỷ USD). Theo quy hoạch, giai đoạn 2031-2035, Quảng Ninh sẽ phát triển 3.500MW điện gió ngoài khơi và 1.500MW điện khí LNG.

Na Uy đồng hành cùng Việt Nam phát triển kinh tế biển xanh

Đại sứ Na Uy tại Việt Nam Hilde Solbakken.

Theo Đại sứ Na Uy tại Việt Nam Hilde Solbakken, 70% kim ngạch xuất khẩu của nước này đến từ kinh tế biển. Việt Nam đang bước vào một kỷ nguyên mới với khát vọng trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 và đạt phát thải ròng bằng không (Net Zero) vào năm 2050. Việc tái cơ cấu gần đây của Việt Nam cho thấy một bước tiến mạnh mẽ hướng tới kinh tế biển.

Đánh giá cao việc Việt Nam phê duyệt Khung Quy hoạch Không gian Biển quốc gia vào năm 2024, bà Hilde Solbakken cho rằng, cần triển khai hiệu quả ở cấp địa phương. Cụ thể, 21 tỉnh và thành phố ven biển phải thực hiện phân vùng biển chi tiết, được hỗ trợ bởi các cơ chế liên ngành mạnh mẽ để giải quyết xung đột giữa các bên sử dụng biển và đảm bảo lợi ích kinh tế công bằng.

Hợp tác giữa Na Uy và Việt Nam bám sát các ưu tiên phát triển biển bền vững. Cùng với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cơ quan chức năng địa phương, UNDP Việt Nam và các đối tác, chúng tôi đang triển khai các dự án thúc đẩy quy hoạch không gian biển (MSP), hướng đến đổi mới trong nuôi trồng thủy sản và năng lượng tái tạo.

Bên cạnh đó, Na Uy sẵn sàng chuyển giao công nghệ và thực hành tốt để hỗ trợ Việt Nam phát triển bền vững, bảo đảm an ninh lương thực và tạo thêm sinh kế ven biển. Chúng tôi cũng đồng hành cùng Việt Nam thông qua thí điểm mô hình hoàn trả bao bì tại Phú Quốc, thúc đẩy chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) và mở rộng mô hình đồng xử lý chất thải trong ngành xi măng - giải pháp “ba thắng” cho khí hậu, môi trường và doanh nghiệp”, Đại sứ cho biết.

Các hỗ trợ này góp phần thúc đẩy Việt Nam trở thành quốc gia mạnh về biển và hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững, hướng tới thu nhập cao vào năm 2045. Na Uy cam kết tiếp tục đồng hành với Việt Nam trong những lĩnh vực ưu tiên này.

Diễn đàn gồm phiên khai mạc, phiên toàn thể và đối thoại chính sách. Tại phiên toàn thể, đại biểu Trung ương và địa phương cùng chuyên gia quốc tế trình bày các tham luận về: Vốn tự nhiên và tín chỉ carbon xanh; quy hoạch không gian biển; phát triển kinh tế biển xanh; thu hút tài chính quốc tế cho điện gió ngoài khơi; phát triển cụm nuôi biển công nghiệp.

Phiên đối thoại chính sách tập trung 3 nhóm vấn đề lớn: Mô hình tăng trưởng biển dựa trên chuyển đổi xanh, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo; phát triển hệ sinh thái kinh tế biển gồm hạ tầng, năng lượng, logistics, đô thị biển và nhân lực; quản trị biển hiện đại với thể chế minh bạch, hệ thống quan trắc-giám sát tiên tiến, kiểm soát ô nhiễm và phục hồi hệ sinh thái.

Thu Tuyến/VOV.VN