Phát triển nguồn nhân lực làm chủ chuyển đổi số

Người dân xã Hải Hậu (Ninh Bình) bán các sản phẩm nước mắm truyền thống trên nền tảng số.

Nhu cầu cấp bách và thực trạng nhân lực số

Dự thảo Văn kiện trình Đại hội XIV của Đảng xác định rõ: “Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt nhân lực khoa học – công nghệ và đổi mới sáng tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa và chuyển đổi số quốc gia.” Đây là định hướng mang tính chiến lược, bảo đảm cho quá trình phát triển kinh tế số và xã hội số diễn ra bền vững.

Theo Chiến lược phát triển nhân lực công nghệ thông tin và truyền thông đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 (Quyết định 146/QĐ-BTTTT), nhu cầu nhân lực công nghệ số của Việt Nam ước khoảng 1 triệu người. Trong khi đó, năng lực đào tạo hiện mới đáp ứng được một phần, đặc biệt ở các lĩnh vực mũi nhọn như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data), an ninh mạng và công nghệ bán dẫn.

Báo cáo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) 2024 xếp Việt Nam vào nhóm quốc gia có tốc độ chuyển đổi số nhanh, song chất lượng nhân lực chưa theo kịp yêu cầu của doanh nghiệp toàn cầu, đặc biệt về tư duy số, năng lực quản trị dữ liệu và khả năng học tập suốt đời.

Theo Cục Thống kê, đến năm 2024 chỉ có 28,8% người lao động Việt Nam có bằng cấp, chứng chỉ tức hơn 70% lực lượng lao động chưa qua đào tạo chính quy. Điều này phản ánh khoảng cách đáng kể giữa năng lực thực tế và yêu cầu của nền kinh tế số.

Xây dựng Chương trình phát triển nguồn nhân lực số quốc gia

Các chuyên gia cho rằng, để đạt mục tiêu đến năm 2030 kinh tế số chiếm 30% GDP, Việt Nam cần sớm xây dựng Chương trình phát triển nguồn nhân lực số quốc gia mang tính liên ngành, dài hạn và có lộ trình cụ thể. Chương trình này cần hướng đến đồng bộ hóa từ chuẩn kỹ năng số, chính sách đào tạo, đầu tư tài chính đến cơ chế hợp tác và công nhận chứng chỉ quốc tế.

Trước hết, cần xây dựng Chuẩn kỹ năng số quốc gia dựa trên khung năng lực số ASEAN và châu Âu (DigComp), áp dụng cho cán bộ, công chức và người lao động trong mọi lĩnh vực. Song song với đó là hoàn thiện cơ chế, chính sách tài chính và ưu đãi đầu tư cho các cơ sở đào tạo nhân lực số; mở rộng hợp tác công – tư giữa Nhà nước, doanh nghiệp và trường đại học nhằm tăng khả năng thực hành, gắn kết đào tạo với nhu cầu thực tế.

Bên cạnh đó, cần tích hợp kỹ năng số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn và an toàn thông tin vào chương trình giáo dục phổ thông, đại học và đào tạo nghề; phát triển hệ sinh thái học tập suốt đời trên nền tảng số để người lao động có thể liên tục cập nhật kỹ năng, chuyển đổi nghề linh hoạt. Đồng thời, đẩy mạnh hợp tác quốc tế và công nhận chứng chỉ kỹ năng số giữa các quốc gia trong khu vực, qua đó thúc đẩy di chuyển lao động số chất lượng cao, tạo điều kiện để Việt Nam tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Bài học từ thực tiễn Ninh Bình và chính sách nhân rộng

Ninh Bình được xem là một trong những địa phương tiên phong gắn chuyển đổi số với phát triển nguồn nhân lực. Tỉnh đã triển khai các mô hình “Công dân số cơ sở”, “Doanh nghiệp số nông thôn” và “Trường học thông minh”, đồng thời hợp tác với các tập đoàn công nghệ trong nước để đào tạo kỹ năng số cho cán bộ, công chức cấp xã và người dân vùng nông thôn.

Đại diện Sở Khoa học và Công nghệ Ninh Bình cho biết: “Chúng tôi coi đào tạo kỹ năng số là chìa khóa để người dân, doanh nghiệp và bộ máy nhà nước cùng tham gia chuyển đổi số. Khi người lao động làm chủ công nghệ, chuyển đổi số mới đi vào thực chất”.

Kết quả bước đầu cho thấy, trên 80% cán bộ, công chức cấp xã của tỉnh đã được tập huấn kỹ năng số cơ bản; hàng nghìn lao động trẻ tham gia các khóa học về thương mại điện tử, kỹ năng làm việc trực tuyến và marketing số. Đây là nền tảng quan trọng để Ninh Bình hình thành lực lượng lao động có khả năng thích ứng nhanh với thay đổi của công nghệ.

Trung tâm phục vụ hành chính công xã Nam Minh (Ninh Bình).

Ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS), cho rằng Chương trình phát triển nguồn nhân lực số quốc gia cần được Chính phủ chỉ đạo thống nhất, có mục tiêu rõ đến năm 2030: 100% cán bộ, công chức, viên chức được trang bị kỹ năng số cơ bản; ít nhất 70% lao động trong doanh nghiệp được đào tạo kỹ năng số; hình thành đội ngũ khoảng 1,5 triệu chuyên gia công nghệ số trình độ cao.
“Điều quan trọng là cần có cơ chế giám sát và đánh giá độc lập để bảo đảm việc triển khai thực chất, tránh dàn trải và trùng lặp nguồn lực”, ông nhấn mạnh.

Phát triển nguồn nhân lực số không chỉ là nhiệm vụ trung tâm trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia mà còn là yếu tố quyết định năng lực cạnh tranh của Việt Nam trong giai đoạn mới. Từ thực tiễn Ninh Bình có thể thấy, đầu tư cho con người chính là đầu tư cho tương lai, để mỗi người lao động trở thành “công dân số” làm chủ công nghệ, góp phần xây dựng nền kinh tế số, xã hội số Việt Nam phát triển bền vững.

Vân Anh