Phát triển sản xuất theo chuỗi, xây dựng nông thôn mới ở Đồng Nai

Giữa bối cảnh nhiều mặt hàng trái cây rơi vào cảnh “được mùa mất giá”, thì tại Đồng Nai – một trong những “thủ phủ” nông nghiệp lớn nhất nước – các HTX đang từng bước khẳng định vai trò là trụ cột quan trọng trong xây dựng nông thôn mới, phát triển kinh tế địa phương và kết nối chuỗi giá trị bền vững.

Vùng nông thôn “thay da đổi thịt”

Đồng Nai có hơn 609 ngàn ha đất nông nghiệp, trong đó hàng chục ngàn ha chuyên canh cây ăn trái, cây công nghiệp chủ lực như sầu riêng, chuối, xoài, chôm chôm, tiêu, cà phê…

Các địa phương như Định Quán, Tân Phú, Cẩm Mỹ, Xuân Lộc… từ lâu đã nổi tiếng với các sản phẩm nông nghiệp đặc sản. Thế nhưng, để giữ được thị phần và tạo giá trị bền vững, sản xuất nhỏ lẻ, manh mún đã bộc lộ nhiều bất cập.

Nông dân, HTX giàu lên nhờ nông nghiệp chuỗi giá trị (Ảnh:BĐN).

Trước yêu cầu hội nhập và tiêu chuẩn ngày càng khắt khe từ thị trường, tỉnh Đồng Nai đã sớm xác định phát triển kinh tế tập thể, đặc biệt là mô hình HTX kiểu mới, gắn với chuỗi giá trị là con đường tối ưu để xây dựng nông thôn mới bền vững.

Tính đến giữa năm 2025, toàn tỉnh đã có 433 HTX nông nghiệp đang hoạt động, trong đó nhiều HTX đã mạnh dạn ứng dụng công nghệ cao, thực hiện liên kết “4 nhà” (Nhà nông - Nhà nước - Nhà doanh nghiệp - Nhà khoa học), xây dựng mã số vùng trồng và chuỗi cung ứng hiện đại.

Bên cạnh đó, toàn tỉnh đã hình thành 285 chuỗi liên kết sản xuất - tiêu thụ, với hàng loạt mô hình HTX kiểu mới, kết nối chặt chẽ với doanh nghiệp, tổ chức tín dụng, viện nghiên cứu... Các chuỗi liên kết này không chỉ giúp nông dân an tâm sản xuất mà còn nâng cao giá trị nông sản, mở rộng thị trường xuất khẩu.

Một ví dụ điển hình là HTX Nông nghiệp Thương mại Dịch vụ Xuân Định (xã Xuân Định). HTX này không chỉ liên kết với hơn 500 hộ dân trồng chuối xuất khẩu mà còn ký hợp đồng bao tiêu sản phẩm với một doanh nghiệp hàng đầu trong lĩnh vực xuất khẩu chuối sang Nhật, Hàn Quốc.

Với việc áp dụng công nghệ cao, giám sát sản lượng – chất lượng qua phần mềm điện tử, mã số vùng trồng, vùng nguyên liệu của HTX đảm bảo đủ tiêu chuẩn GlobalGAP, giúp chuối Đồng Nai từng bước chinh phục thị trường quốc tế.

Ứng dụng công nghệ – yếu tố sống còn

Đang có chuyển biến tích cực, tuy nhiên, theo TS Trần Minh Hải – Phó Hiệu trưởng Trường Chính sách công và phát triển nông thôn, nhiều HTX ở Đồng Nai vẫn còn nhỏ lẻ, thiếu năng lực quản lý, dễ bị phá vỡ hợp đồng khi giá cả thị trường biến động.

“Muốn bền vững, cần xây dựng niềm tin, lợi ích lâu dài giữa doanh nghiệp và nông dân, có cơ chế giám sát, xử lý vi phạm hợp đồng, đồng thời khuyến khích sáp nhập HTX để đủ quy mô kiểm soát vùng nguyên liệu”, ông Hải nói.

Trên thực tế, không ít doanh nghiệp đã từng “vấp ngã” vì chuỗi liên kết lỏng lẻo. Ông Nguyễn Mạnh Hùng – Phó Chủ tịch HĐQT Công ty CP Nafoods cho biết: “Sau 7 năm đầu tư vào cây dứa, chúng tôi mất hơn 200 tỷ đồng vì nông dân không tuân thủ hợp đồng bao tiêu. Khi giá cao, họ bán ra ngoài; khi giá thấp thì đưa vào nhà máy”.

Câu chuyện này không hiếm ở Đồng Nai. Đó là lý do vì sao hiện nay, nhiều doanh nghiệp chọn hợp tác lâu dài với những HTX có tính cam kết cao, sẵn sàng mua giá cao hơn thị trường, đổi lại là sự ổn định và kiểm soát chất lượng.

Các HTX như HTX nông nghiệp dịch vụ Bình Lộc (phường Long Khánh) hay HTX Tân Triều (xã Trị An) đã chứng minh khi có lòng tin, có ràng buộc lợi ích và cùng chia sẻ rủi ro – cả doanh nghiệp lẫn nông dân đều thắng.

Nông thôn mới tỉnh Đồng Nai đang ngày càng khởi sắc (Ảnh: BĐN).

Theo chuyên gia, công nghệ không còn là lựa chọn, mà là điều kiện bắt buộc nếu muốn phát triển bền vững. Đồng Nai hiện có hàng chục HTX ứng dụng công nghệ cao từ giám sát sâu bệnh qua AI, tưới tiêu tự động, cho đến truy xuất nguồn gốc bằng mã QR…

HTX Dịch vụ Nông nghiệp Bình Minh (xã Dầu Giây) là mô hình tiên phong trong chuyển đổi số nông nghiệp. HTX triển khai nền tảng kỹ thuật số để theo dõi năng suất từng vườn, ghi chép nhật ký canh tác, phục vụ minh bạch hóa cho các đối tác nhập khẩu. Nhờ đó, sản phẩm của HTX được chấp nhận tại nhiều hệ thống siêu thị lớn và có mặt tại các sàn thương mại điện tử.

Trong quá trình phát triển kinh tế nông thôn, xây dựng nông thôn mới ở Đồng Nai, không thể không kể đến vai trò hỗ trợ của Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Đồng Nai.

Thông qua các chương trình hỗ trợ đào tạo, chuyển giao khoa học kỹ thuật, hỗ trợ vốn vay, xúc tiến thương mại…, Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Đồng Nai đã góp phần nâng cao năng lực cho HTX cả về tổ chức sản xuất lẫn quản trị hoạt động.

Gắn xây dựng nông thôn mới với phát triển HTX

Riêng năm 2024 – 2025, hàng chục HTX ở Đồng Nai được Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Đồng Nai hỗ trợ tiếp cận tín dụng ưu đãi thông qua Quỹ hỗ trợ phát triển HTX. Đồng thời, hàng loạt lớp đào tạo kỹ thuật canh tác, kỹ năng điều hành HTX, chuyển đổi số… cũng được tổ chức tại các vùng trọng điểm.

Ngoài ra, thông qua các diễn đàn cấp vùng và hội chợ xúc tiến thương mại do Liên minh HTX Việt Nam cùng Liên minh HTX tỉnh Đồng Nai tổ chức, nông sản Đồng Nai ngày càng có cơ hội tiếp cận các thị trường cao cấp như Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, EU… Trong đó, sản phẩm chuối, sầu riêng, bưởi, mít của các HTX Đồng Nai đã được kết nối với hơn 30 đối tác phân phối quốc tế.

Đồng Nai hiện là một trong những địa phương đi đầu trong xây dựng nông thôn mới, trong đó nhiều xã đạt nông thôn mới nâng cao, kiểu mẫu. Chính các HTX đã đóng vai trò then chốt trong tiêu chí tổ chức sản xuất, nâng cao thu nhập, tạo việc làm ổn định cho lao động nông thôn.

HTX không chỉ là “cánh tay nối dài” giúp người dân liên kết sản xuất, mà còn là nhân tố tích cực tham gia vào bảo vệ môi trường, an toàn thực phẩm, xây dựng cảnh quan nông thôn mới xanh – sạch – đẹp.

Có thể nói, Đồng Nai đang đi đúng hướng trong quá trình xây dựng nông thôn mới gắn với kinh tế hợp tác, HTX. Tuy nhiên, để các HTX thật sự phát triển bền vững, rất cần chiến lược dài hơi: từ hoàn thiện thể chế, chính sách, đến hỗ trợ vốn, hạ tầng logistics, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực HTX và đẩy mạnh ứng dụng công nghệ.

Liên minh HTX Việt Nam và các cấp chính quyền địa phương cần tiếp tục là “trụ đỡ” để HTX vững vàng hơn trong hành trình hội nhập. Bởi vì, chỉ khi HTX mạnh – nông dân mới giàu, vùng nông thôn mới thật sự phát triển bền vững.

An Chi