Phế liệu nhựa tràn về Việt Nam sau lệnh cấm của Trung Quốc

Việt Nam là thị trường nhập khẩu phế liệu nhựa lớn thứ 3 thế giới giai đoạn từ tháng 1 đến tháng 11/2018 với khối lượng 443.600 tấn, đứng sau Malaysia và Thái Lan, theo dữ liệu từ The Guardian.

Trong giai đoạn từ giữa năm 2017 tới giữa năm 2018, khu vực Đông Nam Á, đặc biệt là Malaysia, Việt Nam và Thái Lan là những thị trường nhập khẩu nhựa phế liệu chính.

Nghiên cứu của GreenPace gần đây cho biết, nhập khẩu của Việt Nam đã tăng vọt lên mức 100.000 tấn/tháng vào giữa năm 2017 và sau đó giảm xuống mức khoảng 7.500 tấn vào giữa năm 2018.

Cuối năm 2018, mức nhập khẩu của Việt Nam gia tăng nhẹ lên khoảng 16.000 tấn mỗi tháng. Nhật Bản là nhà xuất khẩu phế liệu nhựa lớn nhất cho Việt Nam tính đến thời điểm tháng 11/2018.

Số lượng phế liệu nhựa xuất khẩu từ Mỹ sang Việt Nam đã giảm dần kể từ thời điểm sau quý I/2018 dù trước đó đây là nhà xuất khẩu lớn và có những thời điểm vượt Nhật Bản.

Nhập khẩu phế liệu nhựa của Việt Nam giai đoạn 1/2016 - 11/2018. Nguồn: GreenPace

Tổng cục Hải quan đánh giá việc nhập khẩu, mua bán phế liệu ở Việt Nam có chiều hướng gia tăng mạnh, có nhiều diễn biến phức tạp vào khoảng thời gian sau khi Trung Quốc thực hiện chính sách cấm nhập khẩu 24 loại phế liệu.

Trong 5 tháng đầu năm 2018, khối lượng nhựa phế liệu nhập khẩu tăng đột biến với tốc độ gần 200% so với cả năm 2017.

Nhiều năm qua, Trung Quốc là nơi nắm giữ phần lớn nhựa phế liệu từ khắp nơi trên thế giới. Quốc gia này đã phát triển ngành công nghiệp thu hoạch và tái sử dụng các loại nhựa, tạo ra những sản phẩm có giá trị và bán lại cho phương Tây.

Tuy vậy, phần lớn những gì được nhập khẩu vào đều khó để tái chế và thường được chôn lấp sau đó.

Trong bối cảnh lo ngại về môi trường và sức khỏe ngày càng tăng, Trung Quốc quyết định dần đóng cửa với việc nhập khẩu phế liệu nhựa.

Tháng 7/2017, Trung Quốc thông báo lên WTO về việc cấm nhập khẩu chất thải nhựa gia đình và 23 loại chất thải rắn khác kể từ ngày 31/12/2017. Từ ngày 31/12/2018, nước này tiếp tục thắt chặt hơn nữa việc nhập khẩu các loại rác thải nhựa, bao gồm rác thải có nguồn gốc từ gia đình và công nghiệp.

Theo nghiên cứu của GreenPace, nhập khẩu phế liệu nhựa của Trung Quốc đã giảm từ hơn 600.000 tấn/ tháng trong năm 2016 xuống mức chỉ còn 30.000 tấn/ tháng kể từ khi bắt đầu năm 2018 và ổn định từ đó.

Việc thắt chặt của Bắc Kinh đã khiến lượng xuất khẩu phế liệu nhựa phải tìm các khu vực khác để đổ về, điển hình là tại các quốc gia đang phát triển tại Đông Nam Á.

Rất nhiều quốc gia nhập khẩu rác có xếp hạng rất kém về mức độ xử lý chất thải nhựa. Malaysia, nước nhập nhựa tái chế lớn nhất của Mỹ kể từ lệnh cấm của Trung Quốc, đã xử lý không đúng 55% chất thải nhựa, đồng nghĩa với việc số lượng này bị đổ hoặc không xử lý đúng cách tại các bãi rác mở.

Con số này ở Việt Nam thậm chí còn lên tới 86%, gây ra nguy cơ lớn đối với môi trường.

Động thái cấm nhập khẩu nhựa phế liệu của Trung Quốc đã đẩy dòng chảy sang các nước đang phát triển tại khu vực Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam. Ảnh: Anadolu Agency/Getty Images

Chỉ thị số 27/CT-TTg ngày 17/9/2018 nhận định trước thực tế một số thị trường nhập khẩu phế liệu lớn của thế giới hạn chế, cấm nhập khẩu một số loại phế liệu tạo nên sự dịch chuyển lượng lớn vào các nước khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam.

Việc nhập khẩu phế liệu, dây chuyền công nghệ sản xuất, tái chế nếu không được kiểm soát chặt chẽ sẽ là kẽ hở để Việt Nam có nguy cơ trở thành nơi tiếp nhận chất thải và công nghệ sản xuất, tái chế lạc hậu, gây ô nhiễm môi trường từ các nước khác trên thế giới.

Theo đó, không cấp mới Giấy xác nhận, không gia hạn Giấy xác nhận đối với đơn vị nhận ủy thác nhập khẩu phế liệu; không cấp phép cho các cơ sở sản xuất nhập khẩu phế liệu về chỉ để sơ chế, xử lý và bán lại nguyên liệu cũng như không cho phép hoạt động đối với các làng nghề tái chế gây ô nhiễm môi trường.

Danh mục phế liệu được phép nhập khẩu sẽ được điều chỉnh theo hướng không cho phép nhập khẩu các loại phế liệu có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường cao, những loại phế liệu trong nước đang sẵn có nguồn nguyên liệu, phế liệu.

Kể từ ngày 01/10/2018, không cho phép phế liệu nhập khẩu thông qua các cửa khẩu bằng đường bộ và đường sắt vào Việt Nam.

Những động thái này đã giúp việc nhập khẩu của Việt Nam giảm xuống đáng kể vào thời điểm từ giữa năm 2018.

Phương Anh