Phó Tổng Giám đốc VCCorp: Công nghệ không thay thế nhà báo nhưng nhà báo không có công nghệ sẽ bị thay thế

Ảnh minh họa

Chuyển đổi số là phải tái cấu trúc toàn diện

PV: Thưa ông, nhiều người cho rằng báo chí đang bị mạng xã hội "giết chết" do quá thua kém về công nghệ. Ông nghĩ sao về nhận định này?

Ông Nguyễn Đăng Ngọc: Mạng xã hội có lợi thế vượt trội về tốc độ, tính lan truyền và khả năng giải trí. Tuy nhiên, chúng không thể thay thế báo chí trong vai trò then chốt là xác minh thông tin, kiểm chứng nguồn tin và cung cấp phân tích chuyên sâu. Sự khác biệt lớn nhất giữa báo chí và mạng xã hội chính là niềm tin và đó cũng là giá trị cốt lõi mà báo chí cần gìn giữ và tái định vị trong kỷ nguyên số.

Thay vì lo ngại bị "xâm lấn", các cơ quan báo chí nên tự đặt câu hỏi: Tại sao độc giả đang rời đi? Có phải nội dung chưa đủ hấp dẫn? Cách thể hiện chưa phù hợp với thói quen tiêu thụ mới? Hay do chậm đổi mới và chưa khai thác hiệu quả công nghệ số? Tôi cho rằng, mạng xã hội không "giết chết" báo chí. Chính sự bảo thủ, chậm thích nghi - đặc biệt là trong việc ứng dụng công nghệ và dữ liệu - mới là nguyên nhân khiến báo chí đánh mất vai trò vốn có của mình.

PV: Vậy theo ông đâu là rào cản trong quá trình chuyển đổi số của các cơ quan báo chí hiện nay?

Ông Nguyễn Đăng Ngọc: Rào cản chuyển đổi số trong báo chí không chỉ nằm ở nguồn lực tài chính hạn chế, thiếu hụt nhân sự công nghệ hay hạ tầng công nghệ lạc hậu. Vấn đề cốt lõi hơn cả là tư duy chiến lược của đội ngũ lãnh đạo. Nhiều nơi vẫn hiểu chuyển đổi số là việc nâng cấp website, trang bị thêm thiết bị, hay mở kênh fanpage. Trong khi thực chất, đây là quá trình tái cấu trúc toàn diện - từ sản xuất nội dung, hệ thống công nghệ, mô hình tổ chức đến cách vận hành và tạo doanh thu.

Ông Nguyễn Đăng Ngọc, Phó Tổng Giám đốc Công ty công nghệ VCCorp

Không ít cơ quan báo chí vẫn vận hành theo mô hình quản trị cảm tính, ra quyết định thiếu dữ liệu, chưa coi công nghệ và dữ liệu là tài sản chiến lược. Công nghệ bị xem như chi phí phải tiết kiệm, thay vì là khoản đầu tư để gia tăng năng lực cạnh tranh dài hạn.

Thêm vào đó, nhiều tòa soạn không có quyền tự chủ đầy đủ; cơ chế nội bộ ràng buộc khiến họ rơi vào vòng lặp: "muốn đổi nhưng không thể đổi". Đội ngũ kỹ thuật và nội dung số - thay vì được đặt ở vị trí trung tâm - lại bị xem là lực lượng hỗ trợ. Khi lãnh đạo chưa sẵn sàng "gỡ cơ chế, mở quyền", thì các bộ phận bên dưới cũng không thể chủ động hành động khác đi.

Nếu quyết tâm thì sẽ luôn có cách

PV: Theo ông, các cơ quan báo chí nên làm thế nào, bắt đầu từ đâu khi muốn chuyển đổi số?

Ông Nguyễn Đăng Ngọc: Mặc dù còn nhiều khó khăn nhưng các cơ quan báo chí - kể cả những đơn vị quy mô nhỏ, ngân sách hạn chế - hoàn toàn có thể chuyển đổi số và nên bắt đầu ngay. Tùy theo nguồn lực, mỗi đơn vị có thể lựa chọn một trong 3 mô hình sau: Tự chủ hoàn toàn công nghệ; thuê ngoài trọn gói dịch vụ công nghệ; hoặc kết hợp giữa tự chủ một phần và hợp tác với đối tác công nghệ. Dù lựa chọn cách nào, cũng cần đặt ra các câu hỏi xoay quanh 5 nhóm tiêu chí quan trọng: Nguồn lực nội bộ, chi phí, tốc độ triển khai, mức độ kiểm soát và rủi ro dài hạn. Những câu hỏi như: Ai sở hữu dữ liệu người dùng? Có linh hoạt thay đổi hệ thống không? Nếu đổi đối tác, dữ liệu có được bảo toàn?... là điều bắt buộc phải làm rõ ngay từ đầu, đi kèm với tư duy hợp tác dài hạn và cam kết minh bạch.

Điểm khởi đầu hợp lý nhất là ở khâu sản xuất và phân phối nội dung - nơi dễ nhìn thấy kết quả và dễ kiểm soát nhất. Đây cũng là giá trị lõi của mọi cơ quan báo chí và là nơi có thể tạo ra thay đổi rõ rệt mà không cần đầu tư quá lớn. Có thể bắt đầu từ những định dạng mới: kể chuyện bằng video ngắn, podcast, infographics; ứng dụng AI để viết bản nháp, tóm tắt nội dung, đặt tiêu đề, gợi ý từ khóa SEO... Đồng thời, cần chuyển đổi cả cách phân phối: nắm bắt cách thức vận hành của từng nền tảng, cập nhật xu hướng, lựa chọn đúng thời điểm, đúng định dạng và đúng kênh; tối ưu nội dung cho từng nhóm độc giả để tăng hiệu quả tiếp cận và tương tác.

Khi các thử nghiệm bước đầu cho thấy kết quả tích cực - lượt truy cập tăng, mức độ tương tác cao, doanh thu quảng cáo cải thiện - thì chính đội ngũ trong tòa soạn sẽ tin vào giá trị của chuyển đổi số, từ đó có thể tính đến bước đi tiếp theo: Tái cấu trúc tổ chức, đổi mới mô hình kinh doanh, đầu tư sâu hơn vào công nghệ và dữ liệu. Chuyển đổi số không phải là một đích đến mà là một hành trình cần được bắt đầu bằng những bước nhỏ, cụ thể, liên tục thử nghiệm, học hỏi và điều chỉnh.

PV: Theo ông, công nghệ nào mà các cơ quan báo chí nên áp dụng?

Ông Nguyễn Đăng Ngọc: Tôi cho rằng trí tuệ nhân tạo (AI) và phân tích dữ liệu (Data Analytics) là hai công nghệ nền tảng mà các cơ quan báo chí không thể bỏ qua nếu muốn thực hiện chuyển đổi số một cách toàn diện và hiệu quả. Đây không chỉ là những công cụ hỗ trợ mạnh mẽ, mà còn là trục vận hành cốt lõi của mô hình báo chí số hiện đại.

Dữ liệu là "chìa khóa" để hiểu độc giả: họ đọc gì, vào thời điểm nào, đến từ đâu, dừng lại bao lâu trên từng nội dung. AI chính là công cụ giúp biến những dữ liệu đó thành hành động - từ cá nhân hóa nội dung, tối ưu tiêu đề, lựa chọn hình ảnh, cho đến điều chỉnh cách kể chuyện theo từng nhóm người đọc. Một tòa soạn số hiện đại có thể vận hành như một cỗ máy thông minh: hệ thống tự động gợi ý nội dung phù hợp, đo lường phản hồi theo thời gian thực, điều chỉnh phân phối tức thì. Bản tin email, trang chủ, thông báo push - tất cả có thể được tùy biến cho từng cá nhân.

Điều quan trọng là hai yếu tố này không thể tách rời. Không có dữ liệu, AI sẽ không có gì để học hỏi hay tối ưu. Ngược lại, nếu không ứng dụng AI, dữ liệu sẽ chỉ nằm yên trên hệ thống mà không tạo ra giá trị. AI và dữ liệu phải song hành - đó là nền móng cho báo chí bước vào thời kỳ vận hành thông minh và phục vụ độc giả một cách chính xác, hiệu quả hơn bao giờ hết.

PV: Ông hình dung tương lai báo chí số sẽ như thế nào trong khoảng 5 năm tới?

Ông Nguyễn Đăng Ngọc: Dưới tác động mạnh mẽ của AI, dữ liệu lớn, sự bùng nổ của các nền tảng mạng xã hội và thay đổi hành vi người dùng, báo chí trong 5 năm tới sẽ chứng kiến một cuộc phân hóa sâu sắc - giữa những cơ quan chủ động chuyển đổi số và những đơn vị chậm thích nghi. Báo chí sẽ vận hành như những tổ hợp công nghệ nội dung. Tòa soạn không chỉ gồm phóng viên và biên tập viên, mà còn có kỹ sư dữ liệu, chuyên gia phân tích hành vi người dùng, biên tập viên AI, kỹ thuật viên đa phương tiện. Nội dung sẽ được cá nhân hóa ở mức độ cao: mỗi độc giả sẽ thấy một bản tin khác nhau, một trang chủ khác nhau, một luồng thông tin riêng biệt. Các định dạng như video ngắn, podcast, nội dung tương tác sẽ dần thay thế bài viết truyền thống trong các mảng như đời sống, giải trí, tin tức thời sự nhanh.

Trí tuệ nhân tạo sẽ không thay thế nhà báo nhưng sẽ làm báo song song với con người - đóng vai trò là "trợ lý nội dung thông minh" với khả năng tóm tắt, gợi ý tiêu đề, xác minh thông tin và phân tích dữ liệu theo thời gian thực. Một số tòa soạn tiên phong thậm chí sẽ triển khai AI như một "phóng viên số" thực thụ.

Tòa soạn biết chuyển đổi sẽ tạo ra hệ sinh thái nội dung đa nền tảng: từ web, ứng dụng di động, mạng xã hội, email newsletter, podcast đến cộng đồng người đọc trung thành. Ngược lại, những cơ quan báo chí không thay đổi sẽ ngày càng đánh mất độc giả, suy giảm doanh thu, ảnh hưởng đến uy tín và dần bị đào thải khỏi hệ sinh thái truyền thông số đang ngày càng khốc nghiệt.

PV: Xin cảm ơn ông!

Hoàng Minh (Thực hiện)