Phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: Tăng cường giám sát của Quốc hội

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ chủ trì Hội nghị triển khai Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2023.

Chuyển biến mạnh mẽ qua hoạt động giám sát

Tại phiên họp thứ 15 diễn ra giữa tháng 9/2022, Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) đã xem xét, cho ý kiến về các dự thảo báo cáo và nghị quyết về giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí (THTK,CLP) giai đoạn 2016-2021”.

Trình bày dự thảo báo cáo tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính, Ngân sách Nguyễn Phú Cường khẳng định, bước đầu, hoạt động giám sát chuyên đề tối cao của QH đã có tác động, ảnh hưởng, chuyển biến mạnh mẽ tới công tác thực hiện chính sách, pháp luật về THTK,CLP của Chính phủ, các bộ, ngành và địa phương.

Qua công tác giám sát đã giúp các cơ quan, đơn vị nhận thức sâu sắc và có trách nhiệm hơn trong công tác thực hiện chính sách, pháp luật về THTK,CLP.

Nhiều bộ, ngành, địa phương qua kết quả giám sát ban đầu của Đoàn giám sát và giám sát chuyên đề của QH đã chủ động ban hành kế hoạch, giải pháp, phân công trách nhiệm đối với từng tổ chức, cá nhân để chấn chỉnh, khắc phục ngay.

Theo Tổng thư ký QH, Chủ nhiệm Văn phòng QH Bùi Văn Cường, báo cáo được xây dựng trên cơ sở tổng hợp, phân tích, đánh giá thông tin của 550 báo cáo của Chính phủ, các Bộ, ngành, cơ quan Trung ương và địa phương về kết quả thực hiện chính sách, pháp luật về THTK,CLP theo bảy lĩnh vực trong khu vực công quy định tại Luật THTK,CLP, tập trung vào năm nội dung trọng tâm, trọng điểm; làm việc trực tiếp với Chính phủ, 15 bộ, 15 địa phương và cuộc làm việc với khối cơ quan tư pháp Trung ương.

Trên cơ sở ý kiến của UBTVQH, Đoàn giám sát của QH về THTK,CLP sẽ tiếp tục hoàn thiện báo cáo và dự thảo nghị quyết trình QH xem xét, thảo luận tại kỳ họp thứ 4 tới đây, với kỳ vọng giải quyết được những tồn tại, hạn chế, thất thoát, lãng phí trong nhiều lĩnh vực, góp phần tạo chuyển biến rõ rệt, căn bản trong công tác THTK,CLP để song hành với công cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng (PCTN) và tiêu cực.

Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Văn Minh đánh giá, hoạt động giám sát của QH, UBTVQH năm 2022 có những đổi mới mạnh mẽ, thể hiện sự quan tâm, quyết liệt trong thực hiện trách nhiệm giám sát. Nội dung giám sát được lựa chọn đúng và trúng các chuyên đề được dư luận xã hội và cử tri, nhân dân cả nước quan tâm.

“Đoàn giám sát đã truy tới cùng việc làm lãng phí trong đầu tư công, sử dụng ngân sách…”, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.

Ông Trần Văn Minh cũng khẳng định, hoạt động giám sát chuyên đề của QH đã có tác động, ảnh hưởng, chuyển biến cả về nhận thức và trách nhiệm của các bộ, ngành, địa phương trong thực hiện chính sách, pháp luật về THTK,CLP.

“Nhiều bộ, ngành, địa phương qua kết quả giám sát ban đầu của đoàn giám sát đã chủ động ban hành kế hoạch, giải pháp, phân công trách nhiệm đối với từng tổ chức, cá nhân để chấn chỉnh, khắc phục ngay những tồn tại, hạn chế đã được đoàn giám sát chỉ ra”, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ cho biết.

Năm 2022, QH tiến hành giám sát hai chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về THTK,CLP giai đoạn 2016-2021” và “Việc thực hiện pháp luật về tiếp công dân và giải quyết khiếu nại, tố cáo từ ngày 1/7/2016 đến ngày 1/7/2021”.

Qua kết quả giám sát, đoàn giám sát đã có nhiều kiến nghị rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản quy phạm pháp luật; chấn chỉnh, siết chặt kỷ luật, kỷ cương hành chính, công vụ; đưa ra các giải pháp khắc phục những tồn tại, hạn chế, nâng cao hiệu lực, hiệu quả công tác xây dựng và tổ chức thực hiện pháp luật thuộc nội dung giám sát và liên quan trong thời gian tới.

Nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng, tiến hành toàn diện, công khai

Trong một bài viết mới đây, Chủ tịch QH Vương Đình Huệ nêu rõ, bên cạnh chức năng lập hiến, lập pháp, quyết định các vấn đề quan trọng của đất nước, QH là cơ quan nhà nước duy nhất được nhân dân giao thực hiện quyền giám sát tối cao đối với hoạt động của Nhà nước nhằm góp phần kiểm soát quyền lực, bảo đảm việc tổ chức thực hiện có hiệu quả đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

“Việc kiểm soát quyền lực nhà nước ở nước ta được thực hiện theo nhiều phương thức khác nhau, trong đó, giám sát tối cao của QH là một phương thức kiểm soát quyền lực quan trọng và có tính nền tảng trong cơ chế kiểm soát quyền lực ở Việt Nam hiện nay”, Chủ tịch QH khẳng định.

Kết luận số 843-KL/ĐĐQH15 ngày 3/8/2022 của Đảng đoàn QH nhấn mạnh, để tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của QH, trong thời gian tới, Đảng đoàn QH yêu cầu các Tổ đảng ở Thường trực Hội HĐND, Thường trực các Ủy ban của QH, Tổng Thư ký QH, lãnh đạo Văn phòng QH, các Ban thuộc UBTVQH, Viện Nghiên cứu lập pháp, đoàn đại biểu QH, đại biểu QH tập trung thực hiện tốt một số nội dung, trong đó có việc tăng cường giám sát của QH để PCTN, tiêu cực, lãng phí.

Theo đó, Đảng đoàn QH yêu cầu, trong quá trình triển khai các hoạt động giám sát (chất vấn, giám sát chuyên đề, giải trình, giám sát văn bản quy phạm pháp luật, giám sát giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân, kiến nghị của cử tri...), QH, UBTVQH, các cơ quan của QH, các Đoàn đại biểu QH và đại biểu QH chú trọng nội dung “PCTN, tiêu cực”, xác định đây là nhiệm vụ thường xuyên, quan trọng và được tiến hành toàn diện, công khai, có trọng tâm, trọng điểm; tập trung vào các lĩnh vực dễ phát sinh tiêu cực, dư luận quan tâm về tham nhũng, tiêu cực, về suy thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống.

Phát huy cơ chế tham gia của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực, các Ban Chỉ đạo cấp tỉnh, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội các cấp, nhân dân và các cơ quan truyền thông, báo chí trong hoạt động giám sát, trong đó có giám sát việc thực hiện pháp luật về PCTN, tiêu cực.

Cùng với đó, căn cứ tình hình thực tế, nghiên cứu lồng ghép nội dung về phòng, chống tiêu cực trong báo cáo về công tác PCTN. Theo đó, hàng năm, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện Kiểm sát nhân dân tối cao báo cáo QH về nội dung này. Ủy ban Tư pháp của QH chủ trì, phối hợp với Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban khác của QH tiến hành thẩm tra. Tại các kỳ họp cuối năm, trường hợp cần thiết, có thể bố trí để QH xem xét báo cáo công tác PCTN, tiêu cực, cùng với xem xét báo cáo THTK,CLP.

Tạo sức cộng hưởng, nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm soát quyền lực

Trong phát biểu Hội nghị triển khai kế hoạch giám sát của QH năm 2023 được tổ chức hôm đầu tuần, Chủ tịch QH Vương Đình Huệ cũng nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục hoàn thiện cơ chế phối hợp giữa QH với các tổ chức, cơ quan hữu quan, các Ban Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội trong hoạt động giám sát để phát huy vai trò giám sát của mỗi cơ quan, cùng tạo sức cộng hưởng thúc đẩy, nâng cao chất lượng, hiệu quả kiểm soát quyền lực.

Tăng cường mối quan hệ phối hợp, cung cấp thông tin giữa QH với Ủy ban Kiểm tra các cấp của Đảng, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Kiểm toán Nhà nước trong hoạt động kiểm soát quyền lực.

Tăng cường sự liên thông và phân định rõ nội dung giám sát giữa hoạt động giám sát của QH với giám sát của HĐND, giám sát xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội, giám sát trực tiếp của nhân dân.

Đề cập đến việc triển khai Kết luận số 843 của Đảng đoàn QH về tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát của QH, Chủ tịch QH yêu cầu sớm rà soát, tổng kết, đánh giá và nghiên cứu đề xuất sửa đổi, bổ sung một số quy định của pháp luật về hoạt động giám sát, nhất là Luật Hoạt động giám sát của QH và HĐND để phù hợp với yêu cầu kiểm soát, nâng cao chất lượng bộ máy nhà nước và kiểm soát quyền lực trong tình hình mới; bảo đảm tính tối cao trong hoạt động giám sát của QH đối với hoạt động của bộ máy nhà nước; tổ chức tốt việc lấy phiếu tín nhiệm với các chức danh do QH bầu, phê chuẩn.

Tham luận tại hội nghị, Phó Tổng Thanh tra Chính phủ Trần Văn Minh kiến nghị UBTVQH xem xét, chỉ đạo hoạt động giám sát trong năm 2023 theo hướng tiếp tục phát huy kết quả công tác giám sát năm 2022, đặc biệt, tăng cường hoạt động giám sát đối với các lĩnh vực mà dư luận xã hội, cử tri và nhân dân quan tâm, nhất là các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, lãng phí, phát sinh nhiều khiếu nại, tố cáo, kiến nghị phản ánh.

“Thông qua hoạt động giám sát để tiếp tục phát hiện, chấn chỉnh, có biện pháp kiến nghị xử lý những thiếu sót, hạn chế, vi phạm hoạt động quản lý nhà nước và hoàn thiện thể chế trên lĩnh vực được giám sát, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước nói chung và trong việc thực hiện chính sách, pháp luật trên lĩnh vực được giám sát nói riêng”, ông Trần Văn Minh nói.

Tiêu chí đầu tiên để lựa chọn giám sát, giải trình tại HĐND

Theo quy định tại Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 của UBTVQH, hướng dẫn hoạt động giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND và đại biểu HĐND, về hoạt động giải trình tại phiên họp Thường trực HĐND, việc lựa chọn nội dung giải trình được thực hiện căn cứ vào nhiệm vụ, quyền hạn của người được yêu cầu giải trình và ưu tiên theo một số tiêu chí. Trong đó, tiêu chí đầu tiên là vấn đề có dấu hiệu vi phạm các quy định của pháp luật về PCTN, tiêu cực, THTK,CLP, phòng chống tội phạm, việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của cử tri và các quy định khác của pháp luật

Cũng theo Nghị quyết, về lựa chọn chuyên đề giám sát. Tiêu chí đầu tiên trong tiêu chí lựa chọn chuyên đề giám sát là “Là vấn đề bức xúc ở địa phương hoặc vấn đề ảnh hưởng lớn đến đời sống nhân dân, phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng - an ninh được đại biểu HĐND, cử tri và Nhân dân quan tâm; gắn với việc xây dựng, thi hành chính sách, pháp luật, công tác PCTN, tiêu cực tại địa phương”.

Minh Ngọc