Phòng ngừa chủ động bệnh phế cầu khuẩn ở trẻ em

Các chuyên gia trao đổi về phòng bệnh phế cầu khuẩn ở trẻ em.

Thách thức từ bệnh do phế cầu khuẩn

Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), mỗi năm có khoảng 1,6 triệu người tử vong do phế cầu khuẩn, trong đó, trẻ dưới 5 tuổi chiếm gần 1 triệu ca. Đây là con số cảnh báo mạnh mẽ về mức độ nguy hiểm của tác nhân gây viêm phổi, viêm tai giữa và các bệnh nhiễm trùng xâm lấn như viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết.

Tại Việt Nam, bệnh viêm phổi vẫn nằm trong nhóm nguyên nhân gây tử vong hàng đầu ở trẻ dưới năm tuổi. Trẻ nhỏ được xác định là đối tượng có nguy cơ cao nhất khi phơi nhiễm các týp phế cầu có độc lực mạnh.

Theo các chuyên gia y tế, đáng lo ngại hơn các trường hợp trẻ mắc bệnh xâm lấn dù được điều trị kịp thời vẫn có 25-50% phải đối mặt với di chứng thần kinh, tim hoặc thận.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Thường trực Liên chi hội truyền nhiễm Thành phố Hồ Chí Minh nhấn mạnh: “Trẻ nhỏ là nhóm dễ tổn thương nhất trước phế cầu khuẩn, đặc biệt khi nhiễm phải các týp có độc lực cao. Tính xâm lấn và độc lực của các týp không đồng đều nên chiến lược phòng ngừa phải hướng đến bao phủ rộng và chủ động từ sớm”.

Bác sĩ Trương Hữu Khanh, Phó Chủ tịch Liên chi hội truyền nhiễm Thành phố Hồ Chí Minh phát biểu.

Bác sĩ còn cho biết, phế cầu khuẩn còn nằm trong nhóm tác nhân gây tử vong hàng đầu liên quan đến kháng kháng sinh. Theo dữ liệu của Tạp chí y khoa The Lancet (năm 2019) ước tính có khoảng 600.000 ca tử vong liên quan đến phế cầu kháng thuốc, trong đó khoảng 125.000 ca tử vong là hậu quả trực tiếp do tác nhân này.

Vi khuẩn phế cầu nằm trong top bốn mầm bệnh nguy hiểm nhất góp phần làm gia tăng gánh nặng tử vong do kháng kháng sinh trên toàn thế giới.

Đây là thách thức đặt ra yêu cầu phải chuyển trọng tâm từ chữa bệnh sang phòng bệnh chủ động, theo đúng tinh thần của Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 của Bộ Chính trị “Về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân”.

Tăng cường chiến lược tiêm chủng sớm

Các chuyên gia y tế nhấn mạnh rằng, hiện có hơn 100 type huyết thanh phế cầu được ghi nhận, trong đó khoảng 80-90% các trường hợp bệnh do phế cầu xâm lấn ở trẻ em được xác định là do 23 type gây ra, gồm các type có nguy cơ cao như 1, 3, 5, 6A, 7F, 8, 11A, 12F, 15A, 19A, 19F và 31.
Phần lớn các ca bệnh thường diễn tiến nặng do đó đòi hỏi chiến lược dự phòng phải thường xuyên cập nhật phù hợp với thực tiễn dịch tễ.

Đặt vấn đề từ góc độ khoa học, Giáo sư Javier Diez Domingo, đại diện Viện nghiên cứu vaccine Fisabio (Tây Ban Nha) phân tích: “Sự biến đổi của các type phế cầu đòi hỏi phải theo dõi sát sao dịch tễ, ứng dụng các giải pháp dự phòng tiên tiến có khả năng bao phủ rộng các týp nguy cơ cao là hướng đi cần thiết để thu hẹp khoảng trống miễn dịch, giảm nguy cơ mắc bệnh và tử vong”.

Theo WHO, tiêm chủng vẫn là biện pháp hiệu quả nhất trong giảm gánh nặng bệnh tật do tác nhân truyền nhiễm, nhất là trong bối cảnh đề kháng kháng sinh tăng cao. Tiêm chủng giúp bảo vệ cá nhân và tạo lá chắn miễn dịch cho cộng đồng.

Đến nay, Bộ Y tế đã phê duyệt năm loại vaccine phòng phế cầu, trong đó có bốn loại là vaccine theo công nghệ cộng hợp-loại công nghệ có khả năng tạo trí nhớ miễn dịch và giảm lượng phế cầu lưu trú ở vùng hầu họng, góp phần bảo vệ lâu dài và tăng cường miễn dịch cộng đồng.

Tiến sĩ Mark Fletcher, Giám đốc cấp cao, Bộ phận y khoa nghiên cứu và phát triển vaccine Pfizer phát biểu.

Tiến sĩ Mark Fletcher, đại diện Pfizer toàn cầu cho biết: “Di sản vaccine phế cầu cộng hợp là thành tựu y học quan trọng được triển khai tại hơn 160 quốc gia và chứng minh hiệu quả rõ rệt trong giảm bệnh tật và tử vong ở trẻ em. Đây là nền tảng để tiếp tục mở rộng phạm vi bảo vệ, đặc biệt trong bối cảnh kháng thuốc ngày càng phức tạp”.

Cho đến nay, việc ứng dụng rộng rãi vaccine cộng hợp tại nhiều quốc gia đã giúp giảm mạnh tỷ lệ mắc bệnh do phế cầu và nhiều nước đã đưa vaccine phế cầu vào chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ nhỏ. Đây là minh chứng rõ rệt cho hiệu quả của chiến lược phòng ngừa chủ động từ sớm.

Phòng ngừa bệnh do phế cầu khuẩn cần được coi là nhiệm vụ ưu tiên trong bảo vệ sức khỏe trẻ em và qua đó giúp giảm gánh nặng bệnh tật cho xã hội. Chuyên gia y tế cho rằng, cùng với nỗ lực của ngành y tế, các bậc phụ huynh và cộng đồng cần chủ động hơn trong việc bảo vệ trẻ thông qua tuân thủ lịch tiêm chủng, tăng cường vệ sinh môi trường sống, nhận biết sớm các dấu hiệu nguy hiểm.

Bảo vệ trẻ em trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm chính là trách nhiệm chung của toàn xã hội, chủ động phòng ngừa hôm nay chính là giải pháp thiết thực nhất để bảo vệ sức khỏe, bảo đảm tương lai cho thế hệ mai sau.

Nhật Thành