Phương án giá điện mới, lợi - hại ra sao?

Giá điện mới cần hợp lý, minh bạch, dễ tính toán

Có nên chia điện sinh hoạt làm 5 bậc thang?

Góp ý cho Đề án Nghiên cứu cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện Việt Nam ngày 5-11, GS. Viện sĩ Trần Đình Long- Phó Chủ tịch Hội Điện lực Việt Nam cho rằng: “Biểu giá bán lẻ điện sinh hoạt chia làm 5 bậc là tương đối phù hợp với tình hình của Việt Nam. Bước nhảy của phương án này khá hợp lý, không chia nhỏ quá. Nếu chia ra quá ít bậc thì sẽ không thể hiện được mục đích điều hành giá điện thông qua biểu giá điện bậc thang”.

Đồng quan điểm này, ông Nguyễn Tiến Thỏa- Chủ tịch Hội Thẩm định giá Việt Nam tán thành rút ngắn bậc thang giá bán lẻ điện sinh hoạt từ 6 bậc hiện hành xuống còn 5 bậc. Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Tiến Thỏa, việc sắp xếp hệ số, bước nhảy từng bậc của giá thành so với bước nhảy của giá chưa thực sự gắn kết, rõ nét.

“Cần xem khoảng cách giá với mối quan hệ tương ứng với khoảng cách về lượng. Chúng ta đã thấy, đợt điều chỉnh giá điện ngày 20-3 vừa qua “có vấn đề” bước nhảy về sản lượng từng bậc khác bước nhảy về giá từng bậc, gây bức xúc trong nhân dân nên cần khắc phục”- Chủ tịch Hội Thẩm định giá nói.

Theo PGS. TS Trần Văn Bình- Viện Nghiên cứu, quản lý Đại học Bách khoa Hà Nội, cách tính giá điện cũ chưa tường minh. Việc chia giá bán lẻ điện sinh hoạt làm 5 bậc là phù hợp. Tuy nhiên, vị chuyên gia này kiến nghị: “EVN cần xây dựng biểu mẫu thống kê chuẩn, số liệu tính toán chuẩn và có phương pháp định giá phù hợp với ngành điện để giá điện”.

Sáng 5-11, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) lấy ý kiến về Đề án Nghiên cứu cải tiến cơ cấu biểu giá bán lẻ điện Việt Nam. PGS. TS Bùi Xuân Hồi- Bộ môn Kinh tế năng lượng (Đại học Bách khoa Hà Nội)- đơn vị tư vấn đã trình bày về nghiên cứu cải tiến cơ cấu giá bán lẻ điện.

Theo đó, nhóm nghiên cứu đưa ra 3 phương án tính giá điện bậc thang đối với điện sinh hoạt, rút ngắn so với 6 bậc thang trước đây, gồm các phương án: 3 bậc, 4 bậc và 5 bậc. So sánh giữa các phương án, nhóm nghiên cứu đề xuất chọn phương án tính giá bán lẻ điện sinh hoạt theo 5 bậc thang.

Bậc 1 sẽ từ 0-100kWh, giá bán lẻ vẫn bằng 95% so với giá bán lẻ điện bình quân; Bậc 2 từ 101-200kWh, giá bán lẻ bằng 113% giá bán lẻ điện bình quân; Bậc 3 từ 201-400 kWh bằng 127% giá bán lẻ điện bình quân; Bậc 4 từ 401-700kWh, giá bán lẻ bằng 139% giá bán lẻ điện bình quân và bậc 5 từ 701 kWh trở lên, giá bán lẻ bằng 155% giá bán lẻ điện bình quân.

So với phương án 6 bậc thang hiện hành, phương án biểu giá điện 5 bậc thang giữ nguyên bậc thang thứ hai, từ 101-200kWh/tháng, vì tỷ lệ hộ gia đình tiêu dùng điện trong khoảng này cao nhất nên ít gây xáo trộn nhất.

Theo PGS. TS Bùi Xuân Hồi- Bộ môn năng lượng (Đại học Bách Khoa Hà Nội), phương án 5 bậc phù hợp hơn cả với các mục tiêu định giá: Hộ tiêu dùng bậc 101-200 kWh/tháng chịu tác động ít nhất trong 3 phương án; Việc chia các bậc thang dùng nhiều điện chi tiết hơn cũng phù hợp hơn với đặc điểm tiêu dùng hiện nay; 5 bậc thang sản lượng cũng phù hợp với 5 bậc thang thu nhập của hộ gia đình.

Đề xuất thay đổi chu kỳ tính giá điện theo mùa

Bên cạnh việc đưa ra phương án cải tiến cách tính giá điện sinh hoạt, nhóm nghiên cứu cũng đề xuất cải tiến biểu giá điện cho các nhóm khách hàng khác nói chung. PGS. TS Bùi Xuân Hồi cho rằng, biểu giá bán điện hiện hành có một số tồn tại như: sự minh bạch trong tính toán chỉ tiêu giá bán lẻ bình quân và việc xác định thành phần lãi. Biểu giá bán lẻ hiện nay đang quy định 4 cấp điện áp. Sự sai khác giữa một bên là phân bổ chi phí và một bên là cơ cấu giá làm cho việc tính toán các mức giá chi tiết khó đảm bảo chính xác cần thiết.

Do đó, nhóm nghiên cứu đề xuất cải tiến cơ chế biểu giá bán lẻ điện, tính chu kỳ giá theo phương án 6 tháng một lần. Thời điểm điều chỉnh sẽ lựa chọn theo mùa mưa và mùa khô, đồng thời tránh các thời điểm nhạy cảm, có sự thay đổi đột biến về sản lượng. Kỳ điều chỉnh giá đề xuất sẽ là tháng 3 và tháng 9 hàng năm, vào ngày đầu tháng.

Ngoài ra, vẫn có những lúc điều chỉnh bất thường khi có sự biến động lớn về giá nhiên liệu trên thị trường quốc tế dẫn đến sự thay đổi đáng kể về chi phí sản xuất và mua điện.

Theo GS. Viện sĩ Trần Đình Long, cần phải thay đổi chu kỳ tính giá điện để tiệm cận theo cơ chế thị trường. “Nếu thay đổi chu kỳ theo 2 mùa sẽ dung hòa được thị trường và việc điều hành mặt hàng thiết yếu của Chính phủ. Cứ đến chu kỳ ấy, EVN báo cáo thay đổi giá, cơ quan quản lý Nhà nước thông qua hoặc thông qua thì nên quy định thì thành luật. Cơ chế điều chỉnh giá theo đầu vào như thế nào, theo tỷ giá, hay thời điểm điều chỉnh giá có thể cho ý kiến thêm”- ông Trần Đình Long nói.

Cho rằng nên luật hóa chu kỳ điều chỉnh giá điện, PGS. TS Trần Đình Thiên nêu quan điểm, giá điện nên điều chỉnh 6 tháng 1 lần. Dù không thay đổi gì cơ quan quản lý cũng cần thông báo cho người dân được biết.

Theo các chuyên gia kinh tế, mức tăng 8,36% giá điện bình quân từ ngày 20-3-2019 đã gây “sốc” cho khách hàng. Nhiều ngành sản xuất tiêu thụ nhiều điện chịu khó khăn vì giá điện. Vì vậy, giá điện nên được điều chỉnh với tần suất dày hơn và cố định tại một thời điểm để tạo thuận lợi cho khách hàng.

Hà Linh