Phương Tây đang 'tiếp sức' cho Nga trong xung đột ở Ukraine như thế nào?
Bước sang năm thứ tư của cuộc xung đột, Nga vẫn đang thu về hàng trăm tỷ euro từ xuất khẩu nhiên liệu hóa thạch – phần lớn trong số đó đến từ các quốc gia phương Tây vốn là đồng minh của Ukraine.
Phương Tây một mặt lên án Nga, mặt khác đang tài trợ cho Nga trong cuộc xung đột với Ukraine. Ảnh: BBC/Getty Images.
Nga kiếm nhiều hơn viện trợ Ukraine nhận được
Dữ liệu do BBC phân tích cho thấy Nga đã thu về hơn 883 tỷ euro từ xuất khẩu dầu khí kể từ tháng 2/2022, trong đó có tới 228 tỷ euro đến từ các nước áp lệnh trừng phạt. Con số 228 tỷ euro này cao gấp hơn ba lần tổng viện trợ mà Ukraine nhận được từ các nước đồng minh.
Nguồn thu từ dầu khí chiếm khoảng 1/3 ngân sách Nga và hơn 60% kim ngạch xuất khẩu giúp Nga có thể tiếp tục chiến dịch quân sự ở Ukraine trong nhiều năm.
Trong số 228 tỷ euro từ các nước phương Tây, 209 tỷ euro đến từ các quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU). Dù có lệnh cấm vận, Nga vẫn xuất khẩu khí đốt sang châu Âu qua Thổ Nhĩ Kỳ, với mức tăng gần 27% trong hai tháng đầu năm 2025 so với cùng kỳ năm trước.
Ngay cả trong năm 2024, doanh thu dầu khí của Nga chỉ giảm 5% so với 2023, trong khi doanh thu từ dầu thô tăng 6% và khí đốt qua đường ống tăng 9%.
“Lỗ hổng tinh chế” và đường vòng bán nhiên liệu
Khoản lợi nhuận Nga thu từ bán dầu khí gấp nhiều lần mức hỗ trợ của phương Tây cho Ukraine. Ảnh: BBC.
Một phần dầu của Nga cũng quay trở lại phương Tây qua một “lỗ hổng tinh chế” – tức là dầu Nga được chuyển sang nước thứ ba (như Ấn Độ hoặc Thổ Nhĩ Kỳ), tinh chế thành các sản phẩm nhiên liệu rồi xuất sang các nước phương Tây.
Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA) ở Phần Lan cho biết, có 6 nhà máy lọc dầu tại Ấn Độ và Thổ Nhĩ Kỳ dùng 6,1 tỷ euro dầu Nga để sản xuất nhiên liệu bán cho các nước áp lệnh trừng phạt.
“Đây là một kẽ hở hoàn toàn hợp pháp, ai cũng biết nhưng không ai hành động mạnh để ngăn chặn”, chuyên gia Vaibhav Raghunandan từ CREA nhận xét.
EU có công cụ nhưng chưa mạnh tay
Bà Kaja Kallas, quan chức cấp cao phụ trách chính sách đối ngoại của EU, thừa nhận liên minh chưa áp lệnh trừng phạt mạnh nhất với dầu khí Nga vì một số thành viên lo ngại chiến sự leo thang và giá năng lượng tăng.
Theo bà Mai Rosner, nhà vận động tại tổ chức phi lợi nhuận Global Witness, nhiều chính phủ phương Tây “không thực sự muốn giới hạn khả năng Nga bán dầu khí” vì sợ ảnh hưởng đến thị trường năng lượng toàn cầu.
Phương Tây chưa thực sự quyết tâm đoạn tuyệt với nhiên liệu hóa thạch của Nga. Ảnh: BBC/Getty Images.
Các nhà vận động và chuyên gia đều khẳng định các nước phương Tây có đủ công cụ để làm suy yếu nguồn thu dầu khí của Nga, như siết thực thi mức trần giá dầu của G7 hay giải quyết vấn đề “hạm đội bóng tối” né lệnh trừng phạt của Nga.
Theo CREA, EU cũng có thể cắt hoàn toàn nhập khẩu LNG (khí tự nhiên hóa lỏng) từ Nga mà không ảnh hưởng nhiều đến người tiêu dùng. Năm 2024, chỉ 5% lượng LNG mà EU tiêu thụ đến từ Nga, trong khi 50% lượng LNG xuất khẩu của Nga lại hướng tới châu Âu.
“Cắt nguồn này sẽ làm Nga tổn thất nhiều hơn châu Âu”, ông Raghunandan nhận định.
Bà Mai Rosner nhấn mạnh sự mâu thuẫn đạo đức trong chính sách của phương Tây: “Nói thẳng ra là chúng ta một mặt lên án Nga, nhưng mặt khác đang tài trợ cho họ, và cũng tài trợ cho chính bên đối đầu với Nga trong xung đột”.
