Pompeii: Sự hồi sinh của thành phố Italy cổ đã từng lụi tàn

Từng là một chốn xa hoa bậc nhất thời La Mã cổ đại

Hơn 2.000 năm trước, bên bờ Địa Trung Hải, Pompeii là một thành phố sầm uất thời đế quốc La Mã cực thịnh. Pompeii có khoảng 20.000 dân, nổi tiếng với sản phẩm dầu ô liu, nho.

Cách thành phố chưa đầy 10 km là ngọn núi lửa hùng vĩ Vesuvius. Các trận phun trào đã tạo ra lớp đất đai từ tro tàn và nham thạch. Theo các nhà khoa học, lớp đất tại vùng vịnh Naples do núi lửa Vesuvius bồi đắp rất giàu các dưỡng chất Nitơ, Photpho, Kali tốt cho cây trồng. Pompeii nhờ đó cũng được hưởng lợi bởi núi lửa Vesuvius.

Pompeii - một trong những thành phố phồn vinh và xa hoa bậc nhất nước Italy thời La Mã cổ đại. Ảnh: The Guardian.

Thành phố Pompeii giàu có nhờ dòng sông Salno, đất đai màu mỡ, đồng ruộng phì nhiêu, vườn nho chiếm hết sườn núi Vesuvius. Lúc đó dân chúng ở vùng bờ biển này đều coi Pompeii là trung tâm trao đổi, trung chuyển hàng hóa. Đến thế kỷ II trước công nguyên, Pompeii trở thành thị trường quan trọng về buôn bán ở vùng ven biển.

Yếu tố quan trọng nhất tạo nên sự giàu có của người Pompeii khi giao thương mậu dịch với bên ngoài không phải là hàng hóa, mà chính là những công dân nô lệ đáng thương. Họ phải lao động rất nặng nhọc, phải mua vui ở đấu trường và bị những con dã thú cắn xé trước sự hưng phấn của hàng vạn người đang hò hét nơi khán đài.

Thậm chí, những người giàu thậm chí còn dùng nô lệ vừa bị giết dùng để nuôi lươn biển bởi họ nghĩ như thế thịt lươn sẽ có mùi vị tươi ngon hơn.

Đằng sau vẻ hào nhoáng là góc tối nơi những người nô lệ bị áp bức cùng cực. Ảnh: The Guardian.

Biến mất khỏi bản đồ trong nháy mắt

Thành phố Pompeii phồn hoa quay mặt ra vịnh Naples sóng yên biển lặng của Italy bỗng chốc đã bị phá hủy khi phải hứng chịu “cơn cuồng nộ” của núi lửa Vesuvius phun trào. Ngọn núi lửa Vesuvius phun trào nham thạch “nuốt chửng: thành phố chỉ trong một thời gian ngắn.

Núi lửa Vesuvius phun trào đã tạo ra một đám mây đá, tro và khí núi lửa cao tới 33 km cùng với một số lượng dung nham cực lớn trùm lên thành phố Pompeii và những thành phố xung quanh.

Ngọn núi lửa cách Pompeii 50 m bất ngờ phun trào, khiến dân chúng trở tay không kịp. Ảnh: The Sun.

Khi đó, khí gas độc có nhiệt độ cao bắt đầu tiến đến thành phố và mau chóng lan tỏa khắp nơi. Tệ hơn, những dòng nham thạch cũng bắt đầu tiến vào rất nhanh.

Theo ước tính, núi lửa Vesuvius đã phun ra đến 1,5 triệu tấn dung nham mỗi giây. Dòng nham thạch chạy chảy từ sườn núi thì đạt tốc độ đến 724 km/h và có nhiệt độ lên đến gần 1.000 độ C.

Lý do chính khiến nhiều người dân ở Pompeii không ý thức được sự nguy hiểm là do Vesuvius đã không phun trào trong 1.800 năm. Họ không ngờ ngọn núi lửa Vesuvius tưởng đã “chết” gần đó vẫn âm thầm nuôi cơn thịnh nộ lớn dần để rồi một ngày giáng đòn khủng khiếp xuống Pompeii.

Trong thoáng chốc, thành phố 20.000 dân bị quét sạch bơi dòng dung nham nóng chảy và khí độc hại. Ảnh: The Sun.

Chỉ trong một đêm, có ít nhất hơn 2.000 người dân Pompeii đã biến mất khi núi lửa Vesuvius phun trào.

Theo nhiều giả thuyết, trong đó có một giả thuyết dân gian tin rằng, con người ở thành phố đã gây ra quá nhiều tội ác, chính vì thế, thần linh muốn dùng dòng dung nham nóng đỏ để thức tỉnh, làm bài học răn dạy những con người nơi đây.

Sau thảm họa kinh hoàng được ví như “Khúc dạo đầu của ngày tận thế” đó, những tàn tích về Pompeii đã bị lãng quên cho đến khi nó được khám phá bởi các nhà khảo cổ học vào năm 1738.

Vén màn bí ẩn sau gần 2 thiên niên kỷ

Thi thể của nạn nhân vụ phun trào Vesuvius được tìm thấy trong tình trạng bị bao bọc hoàn toàn bởi vật chất núi lửa. Ảnh: AP.

Ước tính 2.000 người chết ở thành phố La Mã cổ đại, không phải do bị chôn vùi dưới dung nham mà vì bị ngạt bởi tro và khí. Cuối cùng, vật liệu núi lửa đã góp phần lưu giữ thi thể họ suốt gần 2.000 năm.

Nghiên cứu của các chuyên gia đến từ khoa Khoa học Trái Đất và Địa môi trường thuộc Đại học Bari, kết hợp với Viện Địa vật lý và Núi lửa học Quốc gia (INGV) cùng Cục Khảo sát Địa chất Anh tại Edinburgh, hé lộ luồng mạt vụn núi lửa, dòng dung nham, tro núi lửa và khí nóng cực đặc di chuyển nhanh ập tới Pompeii chỉ vài phút sau khi núi lửa phun trào.

Xác của một chú ngựa bỏ mạng dưới dòng nham thạch chết chóc. Ảnh: AP.

Đám tro chết chóc nóng trên 100 độ C, bao gồm CO2, chloride, hạt tro nóng sáng và thủy tinh núi lửa. Sức ép của hơi nóng khủng khiếp đã khiến cơ thể ngừng hoạt động gần như ngay lập tức. Vì thế, không ai kịp có phản xạ tự vệ hoặc tỏ ra đau đớn.

Tuy nhiên, giới khoa học phát hiện ra rằng, khí bụi nham thạch mới là nhân tố chính đẩy số lượng người tử vong lên cực điểm.

Một trong những địa danh nổi tiếng nhất của đất nước hình chiếc ủng

Ngày nay, Pompeii là một di tích nổi tiếng ở gần thành phố Napoli của Italy, thu hút khoảng 3 triệu lượt khách tham quan mỗi năm. Năm 1997, Pompeii đã được Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO) công nhận là Di sản Thế giới.

Pompeii dần khôi phục và phát triển trở lại ở thời hiện đại như một di tích lịch sử và điểm đến thu hút khách du lịch. Ảnh: NSPR.

Giá trị lịch sử của Pompeii với kho tàng kiến thức loài người là không thể phủ nhận. Đó là nguyên nhân chính để thu hút hàng triệu lượt du khách đến khu di tích để tham quan.

Với việc nhiều công trình, nhà cửa tại Pompeii được giữ nguyên trạng sau hàng ngàn năm bị chôn vùi dưới tàn tích núi lửa, nó lại càng trở nên hấp dẫn với nhiều người trên thế giới đến đây để khám phá, tìm hiểu về lịch sử thành phố cũng như của đế chế La Mã cổ đại.

Nhà cửa tại Pompeii được giữ nguyên trạng sau hàng ngàn năm bị chôn vùi dưới tàn tích núi lửa. Ảnh: NSPR.

Những điểm đến khiến cho Pompeii hấp dẫn bao gồm đấu trường xây từ năm 70 TCN. Như kỳ trước đã nêu, đây là đấu trường La Mã lâu đời nhất trong lịch sử và là một biểu tượng văn hóa không thể thiếu của đế chế La Mã nói chung và của Pompeii nói riêng.

Đấu trường La Mã - địa điểm lịch sử nổi tiếng trên thế giới. Ảnh: NSPR.

Ngoài ra, sự xa hoa tráng lệ của Pomeii cũng được tận dụng triệt để nhằm thu hút du khách mỗi năm. Một trong những biểu tượng cho sự giàu sang tại Pompeii là Căn biệt thự Vettii.

Sở dĩ nó được đặt tên thế này, vì căn nhà có lẽ từng thuộc sở hữu của anh em Vettii. Theo BBC, giả thuyết được đặt ra rằng đây là những người buôn rượu trong thành phố, nhờ đó họ vô cùng giàu có.

Một góc của biệt thự Vetti. Ảnh: NSPR.

Minh Tuấn (APNEWS, NSPR)