Quá trình hình thành lạ kỳ của cột thạch nhũ treo giữa hồ Lơ Lửng trong lòng hang Thung

Tháng 5/2024, đoàn thám hiểm của Công ty TNHH Jungle Boss (xã Phong Nha, tỉnh Quảng Trị) phát hiện hồ nước bí ẩn bao quanh bởi những khối thạch nhũ đẹp mắt trong nhánh phụ của hang Thung. Hang động này thuộc hệ thống hang động Hung Thoòng, một trong những khu vực hoang sơ nhất của Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng.

Đoàn thám hiểm của Công ty TNHH Jungle Boss phát hiện hồ nước bí ẩn trong nhánh phụ của hang Thung.

Hồ nước bí ẩn này có diện tích bề mặt khoảng 100m2, bao quanh là các cột thạch nhũ, nằm cách cửa hang khoảng 1km. Điều đặc biệt, hồ nước nằm cao hơn sông ngầm trong hang khoảng 15m, được giữ lại nhờ các viền nhũ bao quanh. Nước trong hồ có màu lam trong vắt, được tích tụ bởi các nguồn thấm tự nhiên qua trần đá vôi và hệ thống khe nứt. Có cảm giác như hồ đang "treo" trên vách hang đá nên đoàn khảo sát tạm đặt tên là hồ Lơ Lửng.

Nước trong hồ có màu lam trong vắt, được tích tụ bởi các nguồn thấm tự nhiên qua trần đá vôi và hệ thống khe nứt.

Theo đại diện của Công ty TNHH Jungle Boss, điều gây kinh ngạc lớn tại hồ nước trong lòng hang này chính là khối thạch nhũ treo ngay giữa hồ. Các chuyên gia nhận định, đây là khối thạch nhũ có hướng phát triển kết hợp liên tiếp giữa nhiều chu kỳ lắng đọng khác nhau.

Ở giai đoạn đầu, nước chứa Canxi hiđrocacbonat nhỏ từ trần hang tạo nên thạch nhũ. Dòng nước tiếp tục chảy dọc theo bề mặt thạch nhũ, nhỏ xuống một khối đá nhô ra ở vách, tạo nên lớp nhũ dòng chảy bao quanh khối đá và lớp thạch nhũ cũ.

Khối thạch nhũ treo ngay giữa hồ Lơ Lửng.

Mép dưới của khối thạch nhũ trở thành điểm giọt mới. Dòng chảy chính từ trần hang và dòng chảy phụ từ vách đá tạo ra một măng đá (trầm tích phát triển từ nền hang động đá vôi) nhỏ mọc hướng nghiêng về phía hồ và thạch nhũ. Khi măng đá này phát triển đủ cao và chạm vào thạch nhũ gốc, chúng gắn lại thành một cột thạch nhũ (stalagnate/column).

Quá trình này có thể mất từ vài chục nghìn đến hàng trăm nghìn năm. Bởi tốc độ phát triển trung bình của thạch nhũ trong hang chỉ khoảng 0,1 - 3mm mỗi năm, tùy thuộc lưu lượng và tốc độ dòng chảy.

Sau đó, do tác động của trọng lực, dòng chảy phụ làm đổi hướng và phân tán dòng chảy của dòng chảy chính chứa Canxi hiđrocacbonat. Khi chạm bề mặt nước, khoáng chất không kết tủa tại một điểm cố định, mà lan rộng xung quanh.

Quá trình hình thành khối thạch nhũ này có thể mất từ vài chục nghìn đến hàng trăm nghìn năm.

Từ đó, phía dưới cột nhũ hình thành một măng đá thứ hai dạng bè tròn, phát triển mạnh theo bề ngang hơn chiều cao. Đường kính của viền nhũ càng rộng thì tốc độ phát triển càng chậm vì các khoáng chất sẽ tập trung kết tủa chủ yếu ở gốc chân của nhũ đá.

Tại viền dưới của măng đá thứ hai, canxi theo dòng chảy kết tủa ngược xuống và hình thành một thạch nhũ mới rũ xuống đáy hồ. Nhũ mới này liên tục phát triển đồng thời với sự dày lên của măng đá bên trên.

Vào mùa khô, khi dòng nước giảm hoặc tạm ngừng, gió và nhiệt độ làm bề mặt măng đá khô lại và xuất hiện hiện tượng phong hóa nhẹ. Sang mùa mưa, dòng chảy trở lại tiếp tục rửa trôi lớp phong hóa cũ và lắng đọng lên trên đó một lớp khoáng mới. Quy trình này lặp đi lặp lại qua hàng nghìn năm, tạo nên các tầng thạch nhũ mới chồng lên nhau.

Chính sự kết hợp của nhiều yếu tố, tác động, phản ứng khác nhau mới tạo nên cột thạch nhũ đa tầng, gồm cả nhũ đá và măng đá đan xen trên cùng một trục. Đây là một cấu trúc hiếm gặp trong các hang động đá vôi.

Hung theo tiếng của người Phong Nha là thung lũng. Hệ thống Hung Thoòng rất độc đáo và đặc sắc với nhiều hang động nằm sâu trong phân khu bảo vệ nghiêm ngặt, thuộc Vườn Quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng, bao quanh bởi hệ thống núi đá vôi hàng triệu năm tuổi và rừng nguyên sinh.

Cách duy nhất để tiếp cận những hang động này đi bộ men theo các lối mòn giữa rừng. Đầu năm 2023, UBND tỉnh Quảng Bình cũ (nay là Quảng Trị) cho phép khai thác thử nghiệm tour "Khám phá hung Thoòng".

Hùng Trần