Quan hệ Ấn Độ - Trung Quốc 'Tan băng' một cách thận trọng

Tín hiệu tan băng trong quan hệ song phương

Tuần này, hãng hàng không Ấn Độ IndiGo đã vận hành chuyến bay thẳng từ Kolkata đến Quảng Châu - chuyến bay trực tiếp đầu tiên giữa hai nước sau 5 năm gián đoạn; đường bay này từng bị tạm dừng do đại dịch Covid-19 và căng thẳng biên giới năm 2020.

Từ tháng 11 tới, nhiều chuyến bay khác, bao gồm của các hãng hàng không Trung Quốc, sẽ nối New Delhi với các thành phố lớn của Trung Quốc. Việc khôi phục các tuyến hàng không trực tiếp được xem là một phần trong nỗ lực khôi phục kết nối hàng không, thương mại và giao lưu người - người giữa hai nước; đồng thời cũng là một trong những biện pháp xây dựng lòng tin, phản ánh nỗ lực của hai nước trong việc bình thường hóa quan hệ song phương.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại Hội nghị thượng đỉnh SCO, Thiên Tân, Trung Quốc. Ảnh: Tân Hoa Xã

Song song với các động thái hàng không, Ấn Độ và Trung Quốc tiếp tục duy trì các cơ chế đàm phán biên giới. Trong cuộc gặp cấp Tư lệnh Lữ đoàn lần thứ 23 tại điểm Moldo-Chushul hôm 25/10, hai bên ghi nhận rằng “hòa bình và yên tĩnh” đã được duy trì tại khu vực biên giới. Theo hãng tin Reuters, ngày 29/10, quân đội và ngoại giao Ấn Độ - Trung Quốc đã “trao đổi tích cực” về quản lý biên giới, và hai bên tái khẳng định sử dụng các cơ chế hiện có để xử lý các “vấn đề hiện trường”; đây được xem là dấu hiệu cho thấy tiến trình khôi phục đối thoại đang diễn ra.

Trước đó, tại hội nghị thượng đỉnh BRICS tháng 10/2024 ở Kazan, Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã gặp song phương, mở ra tiến trình đàm phán nhằm ổn định biên giới. Dù phe đối lập ở Ấn Độ từng bày tỏ quan ngại về việc “nhượng bộ tạm thời” giúp Trung Quốc củng cố quyền kiểm soát khu vực tranh chấp, tiến trình này vẫn được coi là cơ hội để New Delhi tăng cường hạ tầng biên giới và cân bằng với phía Trung Quốc.

Những bước đi thực tế nhưng cẩn trọng

Trong những tháng gần đây, hai nước liên tục triển khai thêm các biện pháp nhằm củng cố lòng tin; tháng 6/2025, Trung Quốc chấp thuận cho nối lại cuộc hành hương Kailash Mansarovar - điểm đến thiêng liêng của tín đồ Hindu Ấn Độ tại Tây Tạng; đến tháng 8, Bắc Kinh dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu một số mặt hàng chiến lược như phân bón đặc biệt, đất hiếm và máy khoan hầm; đáp lại, New Delhi hủy bỏ quy trình cấp thị thực hạn chế kéo dài 5 năm đối với du khách Trung Quốc.

Các chuyến thăm cấp cao giữa lãnh đạo hai nước cũng được nối lại với tần suất dày hơn. Từ tháng 6 đến tháng 8, Cố vấn An ninh Quốc gia Ấn Độ Ajit Doval, Ngoại trưởng S. Jaishankar và người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị liên tục có các cuộc gặp song phương tại Bắc Kinh và New Delhi. Cùng thời điểm, Thủ tướng Narendra Modi cũng tham dự hội nghị thượng đỉnh Tổ chức Hợp tác Thượng Hải (SCO) ở Thiên Tân, gặp Chủ tịch Tập Cận Bình bên lề sự kiện. Theo thông cáo của Bộ Ngoại giao Ấn Độ cho biết, cả hai nhà lãnh đạo đều hoan nghênh “động lực tích cực và tiến triển ổn định trong quan hệ song phương”.

Các chuyên gia nhận định rằng, những động thái này phản ánh một mức độ hợp tác và hạ nhiệt căng thẳng, đồng thời cho thấy tiến trình bình thường hóa vẫn diễn ra một cách thận trọng và có giới hạn.

Những khác biệt hiện hữu

Giới quan sát nhận định rằng, quan hệ hai nước diễn ra trong bối cảnh cả hai nước vẫn cân nhắc lợi ích chiến lược lớn hơn. Những khác biệt chiến lược sâu sắc vẫn còn hiện hữu, khiến tiến trình này trở nên mong manh và dễ đảo ngược.

Theo đó, giai đoạn “tan băng” hiện nay giữa hai nước diễn ra trong bối cảnh cả hai nước vẫn chịu ảnh hưởng từ các chính sách thuế quan của Tổng thống Mỹ Donald Trump. Bắc Kinh từng xem chính sách thuế quan của Mỹ là cơ hội để thúc đẩy New Delhi giảm bớt sự phụ thuộc chiến lược vào Washington; trong khi phía Ấn Độ lại đặt ưu tiên duy trì quan hệ chiến lược với Mỹ, coi đây là yếu tố then chốt trong mục tiêu trở thành một cường quốc toàn cầu.

Thêm vào đó, chuyến thăm Trung Quốc của Thủ tướng Narendra Modi hồi tháng 8/2025 được sắp xếp ngay trước chuyến công du chính thức tới Tokyo, và ông cũng không tham dự Lễ diễu binh Ngày Chiến thắng tại Bắc Kinh - những động thái này phản ánh sự cân bằng thận trọng trong chính sách đối ngoại của New Delhi.

Bên cạnh những tín hiệu hợp tác, hai nước vẫn tồn tại những nghi ngờ và cạnh tranh. Vào tháng 5/2025, các quan chức quân sự Ấn Độ cáo buộc Trung Quốc hỗ trợ hậu cần cho Pakistan trong cuộc xung đột ngắn hạn giữa hai nước. Ngoài ra, các sáng kiến hợp tác ba bên mà Trung Quốc thúc đẩy với Pakistan - Bangladesh và Pakistan - Afghanistan cũng khiến New Delhi quan ngại về chiến lược “chuỗi ngọc trai” nhằm mở rộng ảnh hưởng khu vực.

Ở chiều ngược lại, Trung Quốc tiếp tục duy trì lập trường thận trọng, theo dõi chặt chẽ các chính sách và định hướng đối ngoại của Ấn Độ. Một số khác biệt về quan điểm, trong đó có các vấn đề liên quan đến Đài Loan (Trung Quốc) và Tây Tạng, vẫn chưa được tháo gỡ. Trên lĩnh vực thương mại và công nghệ, dù Bắc Kinh đã dỡ bỏ một số hạn chế xuất khẩu sang Ấn Độ, nhưng các quan điểm khác nhau về chính sách đối ngoại vẫn là rào cản tạo ranh giới trong quan hệ song phương.

Bất chấp việc hai bên duy trì các kênh đối thoại và hợp tác trên nhiều lĩnh vực, những vấn đề trên cho thấy mức độ tin cậy lẫn nhau vẫn còn hạn chế, cho thấy quan hệ song phương cần thêm thời gian và nỗ lực để hướng tới ổn định lâu dài.

Một tiến trình mong manh

Những động thái gần đây của Ấn Độ và Trung Quốc cho thấy rõ nỗ lực duy trì ổn định khu vực và giảm căng thẳng, đồng thời mỗi bên vẫn chủ động bảo vệ cũng như củng cố vị thế riêng.

Việc khôi phục các chuyến bay thẳng giữa hai nước được xem là bước đi thực tế trong tiến trình “bình thường hóa có điều kiện”. Tuy nhiên, theo ông Rajesh Rajagopalan, chuyên gia nghiên cứu quan hệ Ấn - Trung tại Observer Research Foundation, “việc nối lại các chuyến bay trực tiếp và chuyến hành hương Kailash Mansarovar có thể góp phần giảm căng thẳng, thúc đẩy hợp tác kinh tế, song những khác biệt chiến lược cốt lõi giữa hai bên vẫn chưa được giải quyết”.

Giới quan sát cho rằng, trong bối cảnh rộng hơn, khả năng xảy ra xung đột vũ trang quy mô lớn giữa Ấn Độ và Trung Quốc hiện được đánh giá là thấp. Dù vậy, quan hệ song phương vẫn chịu ảnh hưởng bởi sự thận trọng và cạnh tranh chiến lược trong thời gian tới. Mặc dù các cơ chế đối thoại đã được duy trì và mở rộng, song tình trạng thiếu tin cậy cùng những khác biệt về lợi ích chiến lược vẫn là những yếu tố chi phối, khiến tiến trình hướng tới ổn định lâu dài cần thêm nhiều nỗ lực.

Châu Anh